معاینه‌فنی موتور تورم

آمارهای منتشرشده از سوی بانک‌مرکزی نشان می‌دهد به‌رغم روند رو به کاهش نرخ رشد نقدینگی در ماه‌های پایانی سال‌‌‌‌‌گذشته، رشد پایه‌‌‌‌‌پولی سرعت گرفته و در اسفندماه از سطح 40‌درصد عبور کرده‌است. این بدان معناست که گرچه سرعت رشد نقدینگی در پایان خردادماه به میانگین بلندمدت خود بازگشت اما رشد پایه‌پولی نشان می‌دهد که همچنان موتور چاپ پول روشن است. بررسی آمارها حاکی از آن است سهم عمده رشد پایه‌پولی به مطالبات بانک‌مرکزی از شبکه بانکی کشور بازمی‌‌‌‌‌گردد؛ در واقع می‌توان گفت که در حال‌حاضر روند پایه‌پولی و نقدینگی در دو مسیر متفاوت قرار دارند و سیاستگذار با کمربند ضریب فزاینده در حال کنترل نقدینگی است؛ به‌نظر می‌رسد گرچه در کوتاه‌مدت چنین ابزاری کارآمد باشد اما در نهایت ضریب فزاینده نیز ظرفیت کاهشی خود را از دست خواهد داد و رشد نقدینگی با رشد پایه‌پولی همسو خواهد شد. آمار سهم پول از نقدینگی نیز در اسفندماه سال‌1401 به روند روبه‌رشد خود ادامه داد و به سطح 7/ 25‌درصد رسید. جزئیات گزارش بانک‌مرکزی نشان می‌دهد در اسفندماه سال‌گذشته، نقدینگی از سطح 6337‌هزار‌ میلیارد‌تومان و پایه‌پولی از سطح 859‌هزار ‌میلیارد‌تومان عبور کرده‌است.

تصویر پولی اسفندماه

روز گذشته روابط‌عمومی بانک‌مرکزی از انتشار گزارش گزیده آمارهای اقتصادی اسفند ماه 1401 خبر داد. نشریه الکترونیکی گزیده آمارهای اقتصادی حاوی جدیدترین اطلاعات و آمارهای اقتصادی و مروری بر تحولات در بخش‌های پولی و بانکی، تراز پرداخت‌ها و بازار سرمایه است. بخش پولی و بانکی شامل خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های سیستم بانکی اعم از بانک‌مرکزی، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی، بانک‌های تجاری، بانک‌های تخصصی و بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی و نیز شامل ارقام عمده پولی و اعتباری و تسهیلات اعتباری بانک‌ها و موسسات اعتباری به تفکیک عقود اسلامی می‌شود.

اطلاعات منتشرشده از سوی بانک‌مرکزی نشان می‌دهد که سطح نقدینگی در پایان اسفندماه به بیش از 6337‌هزار ‌میلیارد‌تومان رسیده است. این عدد نسبت به سطح نقدینگی در مدت مشابه سال‌گذشته 1/ 31‌درصد افزایش پیدا کرده‌است. مقایسه رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی اسفند با بهمن از کاهش 8/ 2 واحد‌درصدی سرعت نقدینگی حکایت دارد. آمارها نشان می‌‌‌‌‌‎دهد که رشد نقدینگی به‌ثبت رسیده در اسفندماه 1401 از اسفندماه سال‌98 بی‌‌‌‌‌سابقه محسوب می‌شود. با کاهش سرعت رشد نقدینگی در اسفند، روند کاهشی سرعت نقدینگی که از مرداد 1401 آغاز شده بود برای هفتمین ماه متوالی ادامه پیدا کرد.

نقدینگی خود از دو جزء مهم پول و شبه‌پول تشکیل شده‌است؛ پول به اسکناس و مسکوکات و سپرده‌های دیداری اطلاق می‌شود و منظور از شبه‌پول سپرده‌های غیر‌دیداری است. به‌عبارت دیگر شبه‌پول نوعی از سپرده‌‌‌‌‌های مدت‌‌‌‌‌دار است که امکان نقد‌شدن آن و هزینه‌کردن آن به آسانی مقدور نیست. از جمله مثال‌‌‌‌‌های شبه‌پول می‌توان به اوراق قرضه، سپرده‌‌‌‌‌های بلندمدت، اسناد خزانه یا هرگونه اوراقی که نقد‌شدن آن به صرف زمان نیازمند است، اشاره کرد.

حجم پول در پایان اسفندماه از 1600‌هزار‌ میلیارد‌تومان عبور کرد و به 1629‌هزار ‌میلیارد‌تومان رسید. رشد نقطه‌به‌نقطه پول در اسفندماه 2/ 65‌درصد ثبت شده‌است. از سوی دیگر شبه‌پول با رسیدن به‌ثبت 4707‌هزار‌ میلیارد‌تومانی رشدی 4/ 22‌درصدی را ثبت کرد. بررسی ترکیب نقدینگی نشان می‌دهد که سهم پول و شبه‌‌‌‌‌پول در اسفند ماه به سمت پول سنگینی کرده است؛ بر این اساس سهم پول از نقدینگی 7/ 25‌درصد و سهم شبه‌پول از این متغیر پولی 3/ 74‌درصد ثبت شده‌است. در بخش پول، سپرده‌‌‌‌‌های دیداری عمده سهم این بخش را به خود اختصاص داده‌اند و در بخش شبه‌‌‌‌‌پول، سپرده‌‌‌‌‌های کوتاه‎مدت، یک‌ساله و دوساله عمده این بخش را در اختیار دارند.

جزئیات منتشرشده از پایه‌پولی اسفند نشان می‌دهد نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه‌پولی در این دوره از سطح 40‌درصدی عبور کرده و به 4/ 42‌درصد رسیده است. این عدد از تیرماه سال‌1400 بی‌‌‌‌‌سابقه به‌حساب می‌آید. رشد نقطه‌به‌نقطه سطح فعلی متغیر را نسبت به سطح آن در مدت مشابه سال‌گذشته می‌‌‌‌‌سنجد. این عدد در بهمن ماه سال‌گذشته معادل 2/ 39‌درصد به‌ثبت رسیده بود؛ این افزایش از بیشتر‌شدن سرعت رشد پایه‌پولی حکایت دارد. از سوی دیگر نرخ رشد ماهانه پایه‌پولی رکورد تازه‌‌‌‌‌ای از خود برجا گذاشته و از سطح 6‌درصد عبور کرده‌است. اعداد منتشرشده نشان می‌دهد سطح پایه‌پولی در اسفندماه به حدود 860‌هزار‌میلیارد‌تومان رسیده است. این عدد در پایان اسفندماه سال‌1400 حدود 604‌هزار‌ میلیارد‌تومان ثبت‌شده بود. رشد پایه‌پولی در سال‌1400 معادل 6/ 31‌درصد رشد کرده بود که از افزایش ده واحد‌درصدی سرعت رشد پول پرقدرت حکایت دارد.

حرکت متفاوت نقدینگی و پایه‌پولی

آمارهای منتشرشده از سوی بانک‌مرکزی نشان می‌دهد به‌رغم روند رو به کاهش نرخ رشد نقدینگی در زمستان 1401، رشد پایه‌‌‌‌‌پولی سرعت گرفته و در اسفندماه به بیش از 42‌درصد رسیده است. این بدان معناست که گرچه سرعت رشد نقدینگی، طبق اعلام رئیس‌‌‌‌‌کل بانک‌مرکزی، در پایان خردادماه 1402 به میانگین بلندمدت خود بازگشت اما رشد پایه‌پولی همچنان در مدار صعود است و با رشد پول برازش قابل‌قبولی دارد؛ موضوعی که نشان می‌دهد که همچنان موتور چاپ پول روشن است.

بررسی آمارها حاکی از آن است سهم عمده رشد پایه‌پولی به مطالبات بانک‌مرکزی از شبکه بانکی کشور بازمی‌‌‌‌‌گردد. طبق گزارش بانک‌مرکزی، 5/ 40‌درصد از رشد 2/ 42‌درصدی پایه‌پولی به مطالبات بانک‌مرکزی از بانک‌ها بازمی‌گردد؛ در واقع می‌توان گفت در‌حال‌حاضر روند پایه‌پولی و نقدینگی در دو مسیر متفاوت قرار دارد و سیاستگذار با کمربند ضریب فزاینده در حال کنترل نقدینگی است. بر این اساس درحالی‌که نقدینگی روندی نزولی را پشت‌سر می‌گذارد، پایه‌پولی همچنین روندی صعودی را طی می‌کند.

چنین روندی تنها با کاهش ضریب فزاینده ممکن می‌شود، بااین‌حال ضریب فزاینده ظرفیت محدودی برای تغییر دارد و نمی‌توان این روند ناهماهنگ را برای مدت طولانی حفظ کرد. این بدان معناست که زنگ هشدار برای همسو‌شدن نرخ رشد نقدینگی و پایه‌پولی به گوش می‌رسد و این روند روبه‌رشد پایه‌پولی نرخ رشد نقدینگی را‌ بار دیگر وارد کانال صعودی خواهد کرد.