یک روز از تصمیم قطعی دولت برای اجرای این طرح می‌‌‌شنویم. روز دیگر خبر حذف ردیف اعتباری این طرح منتشر می‌شود. درخبر دیگر حجت‌‌‌الله عبدالملکی مشاور رئیس‌‌‌جمهوری و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، تکمیل این طرح را از تاکیدات رئیسجمهور می‌‌‌داند. از سویی دیگر عادل پیغامی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در اظهاراتی از دست‌‌‌های پنهان برای به سرانجام نرسیدن پل خلیجفارس پرده برمی‌دارد. آیا این طرح نیز رها خواهد شد؟
از دیروز تا امروز
احداث پل خلیجفارس که جزیره قشم را به سرزمین اصلی (استان هرمزگان) متصل کند از سال 1351 مطرح بود تا آنکه محمود احمدی‌‌‌نژاد رئیسجمهور وقت 23 اسفند 1389 در سفر به قشم، آغاز احداث این پل را اعلام کرد. در همان زمان گفته شد، طرح شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس شامل پل خلیجفارس به طول سه‌هزار و 430 متر، عرض 32 و ارتفاع 25 متر از سطح آب دریا، توسعه بندرکاوه، چهارخط عبور خودرو و یک خط عبور قطار است و برآورد مى‌‌‌شد تکمیل این طرح سه سال به طول انجامد. اما این وعده مسوولان محقق نشد و احداث پل پس از سه سال با 15درصد پیشرفت متوقف شد. سال‌ها طرح متوقف ماند تا آنکه با روی کارآمدن دولت سیزدهم، رئیسجمهور در 24 دی 1400 از محل احداث پل خلیجفارس در جزیره قشم بازدید کرد و این‌چنین پس از هشت سال وقفه، عملیات اجرایی این طرح در 17 بهمن 1401 با دستور رئیسجمهور از سرگرفته شد.
حرکت تازه در دولت سیزدهم
اما داستان این طرح در دولت سیزدهم این‌گونه آغاز می‌شود. حدود 6ماه پس از آغاز دوباره این طرح (بهمن1401)، در مرداد سال‌جاری و در بازدید عبدالملکی مشاور رئیسجمهور و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد از پل خلیجفارس، علیرضا زارع مدیرطرح شبکه جامع ارتباطی خلیجفارس گفت: متاسفانه ردیف بودجه ملی پل خلیجفارس که در سال 1401 ایجاد شده بود امسال حذف شده است. تاکنون از محل این ردیف بودجه 100 میلیارد تومان به طرح اختصاص داده شده بود و در تلاشیم این ردیف بودجه دوباره تعریف شود. سازمان منطقه آزاد قشم نیز از محل تعهدات مالی خود 100 میلیارد تومان به طرح تزریق کرده است.
مدیر طرح شبکه جامع ارتباطی خلیجفارس افزود: پس از شروع دوباره ساخت پل خلیج فارس، 30 تیر30 متری مربوط به عرشه پل ساخته شده است. تا پایان امسال نیز 150 تیر باقی‌مانده تکمیل و 390 متر از طول کل پل به مرحله آسفالت و ریل‌‌‌گذاری میرسد. بخش تامین مالی نیز در مرحله ارائه ضمانت‌‌‌های موردنیاز از سوی دولت قرار دارد.
بنابر اعلام مدیر طرح شبکه جامع ارتباطی خلیجفارس، برای این طرح 460 میلیون یورو اعتبار موردنیاز است که 60 میلیون یورو در سال‌های گذشته هزینه شده و تکمیل طرح به 400 میلیون یورو اعتبار نیاز دارد.
احداث پل، یک اشتباه
اما عادل پیغامی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در تشریح آخرین وضعیت طرح پل خلیجفارس می‌‌‌گوید: این طرح یک مجموعه چهارگانه و ذیل طرح شبکه جامع ارتباطی خلیجفارس شامل پل خلیجفارس، توسعه بندرکاوه، احداث چهار لاین بزرگراه از بندرکاوه تا سرزمین اصلی و خط راه‌‌‌آهن بین سرزمین اصلی و جزیره قشم بوده است. چون اذهان عمومی پل خلیجفارس را بیشتر دوست داشته، این طرح با ساخت پل آغاز شده است اما معتقدم باید با اسکله شروع می‌‌‌شد. آغاز طرح با پل خلیجفارس، یک اشتباه بوده زیرا پل به تنهایی هیچ توجیه اقتصادی نداشته و هیچ سرمایه‌گذاری از آن استقبال نمی‌‌‌کند. اگر ابتدا اسکله کاوه و خط‌‌‌آهن آغاز می‌‌‌شد اسکله کاوه به تنهایی منابع مالی پل را تامین می‌‌‌کرد. هرچند به لحاظ استراتژیک و ژئوپلیتیک داشتن پل و اتصال آن به سرزمین اصلی بسیار مهم است، ولی فقط اسکله است که این طرح را اقتصادی می‌کند. با توجه به درآمدزایی بالای اسکله، در صورت اجرای چهارگانه این طرح در هفت یا هشت سال قابلیت بازگشت سرمایه را خواهد داشت.
جنگ موافق و مخالف
او به نکته مهمی اشاره می‌کند: دولت‌های یازدهم و دوازدهم به کلی احداث پل را قبول نداشتند. در سازمان برنامه و بودجه دولت سیزدهم نیز دوگانگی وجود دارد. در این سازمان عدهای می‌‌‌گویند نیازی به ساخت پل نیست و عدهای دیگر پل خلیجفارس را طرحی بسیار حیاتی می‌‌‌دانند که کل منطقه جنوب کشور را متحول می‌کند. این دو نظریه مخالف رو به روی هم قرار دارند و گاهی یکی بر دیگری برتری پیدا می‌کند با وجود این نظر رئیسجمهور بر این است که احداث پل خلیج فارس لازم است و نظر برخی این است که پل ضرورتی ندارد. نظر آنهایی که می‌‌‌گویند پل خلیجفارس لازم نیست همسو با کشورهای رقیب است که دوست ندارند پل خلیج فارس ساخته شود و پول خرج می‌کنند تا این طرح متوقف شود. جالب است بدانید ده، دوازده سال پیش در شورای اقتصاد یک بار اولویت این پل تصویب می‌شود ولی ابلاغ نمی‌شود یعنی عدهای که موافق بودند در آن جلسه می‌توانند تاییدیه بگیرند اما عدهای دیگر نمی‌‌‌گذارند ابلاغ شود و این دوگانگی همیشه در کشور وجود دارد.
تامین اعتبار با تهاتر
پیغامی همچنین می‌‌‌گوید: آخرین جمع‌‌‌بندی‌‌‌ها در سال 1401 این بود که با دستور رئیسجمهور، بخش خشکی از بخش دریایی جدا شود. در بخش دریایی، پل باید با استفاده از فاینانس خارجی احداث شود و 2هزار و 550 میلیارد تومان اعتبار موردنیاز بخش خشکی به این صورت تامین مالی شود که 550 میلیارد تومان را سازمان منطقه آزاد قشم و 2هزار میلیارد تومان را دولت از محل تهاتر نفت به قرارگاه خاتم‌‌‌الانبیا پرداخت کند. از آن 2هزار میلیارد تومان که قرار شد از محل تهاتر نفت پرداخت شود فقط دستور پرداخت 75 میلیارد تومان در یک سال و نیم گذشته ابلاغ شده و 17 میلیارد تومان آن واریز شده که آن هم برای نگهداری سالانه از ستون‌‌‌های پل بوده است. آنچه در سال 1401 به آن عمل شده این است که سازمان منطقه آزاد قشم 80 میلیارد تومان از تعهد خود را به طرح تزریق کرد و دولت بسیار کمتر از این رقم را تخصیص داده و عملا تهاتر نفت توسط دولت انجام نشد. سازمان منطقه آزاد قشم تاکنون نزدیک به 100 میلیارد تومان از 550 میلیارد تومان را برای احداث این طرح هزینه کرده که این مبلغ برای این سازمان عدد بزرگی است. باید بگوییم که این مبلغ یک‌پنجم کل درآمدهای عملیاتی این سازمان است. در بخش خارجی (فاینانس) طرح هم متاسفانه پیگیری‌‌‌های لازم نشده و فعلا تامین‌کننده مالی مناسبی پیدا نشده است.
چین مشتری همیشه حاضر
سفر مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم به همراه دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد کشور و جمعی از مدیران عامل سازمان‌های مناطق آزاد به چین و بازدید از عملیات اجرایی یکی از 10 طرح برتر پل‌‌‌‌‌‌سازی جهان در گوانگجو، این موضوع را در افکارعمومی تقویت می‌کند که ایران برای ساخت پل خلیجفارس دست به دامان چین خواهد شد. همچنین در حاشیه بیست و سومین رویداد تجارت و سرمایه‌گذاری چین، در جلسه‌‌‌ای بین مسوولان ایرانی و چینی در راستای تکمیل طرح شبکه جامع ارتباطی خلیجفارس (شامل توسعه بندر کاوه - جاده و راه‌‌‌آهن و احداث پل خلیج فارس) مذاکراتی انجام شد. مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در تازه‌‌‌ترین اظهارات خود از مذاکره با خارجی‌‌‌ها برای احداث این پل خبر می‌‌‌دهد. به نظر میرسد با توجه به تعاملات سیاسی و اقتصادی ایران با چین به عنوان شریک تجاری، پرونده این پل که ساخت آن معلق مانده، به دست چینی‌ها بسته خواهد شد.
پل خلیجفارس، همچون خیلی از طرح‌‌‌های دیگر درگیر کشمکش‌‌‌های بی‌‌‌پایان شده و هرکدام از گروه‌‌‌ها، غفلت در اجرای این طرح را به گردن دیگری می‌‌‌اندازد. اما به نظر میرسد دست‌‌‌های پشت پرده داخلی و خارجی که در نبود پل منافعی دارند مانع ساخت این پل شده‌‌‌اند که مدیرعامل منطقه آزاد قشم نیز به آن اشاره داشته است.
