مخل تورمی سرمایه‌گذاری مولد

 آخرین گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت، حاکی از این است که در فصل‌‌‌ تابستان١٤٠٢، این شاخص‌‌‌ 1033.5 شده که‌ تغییر آن نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ قبل‌‌‌ (تورم فصلی‌‌‌) 7.1‌درصد‌‌‌، نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌ (تورم نقطه‌‌‌ به‌‌‌ نقطه‌‌‌) 37.6‌درصد ‌‌‌ و در چهارفصل‌‌‌ منتهی‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ جاری‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ دوره مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌ (تورم سالانه‌‌‌) 29.2‌درصد افزایش‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. تورم تولیدکننده بخش صنعت یا PPI، قیمت کالاها را در کارخانه و مبدا تولید در نظر می‌گیرد و علاوه بر اینکه بر قیمت کالاهای واسطه‌ای تاثیرگذار است، پیش‌بینی‌‌‌کننده تورم مصرف شناخته می‌شود. به عبارتی شاخص قیمت تولیدکننده، نرخ تورم مربوط به هزینه‌‌‌های تولیدی توسط کارخانه‌‌‌ها را نشان می‌دهد و هدف از محاسبه آن اندازه‌‌‌گیری تغییرات قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌کنند. بر این اساس تورم تولیدکننده در فصل تابستان 1402 نشان می‌دهد، قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان بخش صنعت نسبت به همین فصل در سال گذشته 37.6‌درصد افزایش داشته است.

پالس منفی تورم تولید به سرمایه‌گذاری

بررسی روند تورم بخش صنعت طی 10سال گذشته حاکی از این است که این تورم جدا از تغییرات و افزایش یا کاهشی که طی سال‌های مختلف در گروه‌‌‌های کالایی داشته، همواره بر مدار صعود حرکت کرده و سیگنال منفی به سرمایه‌گذاری در بخش مولد کشور داده است. شاهد این ماجرا روند نزولی سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر است. بررسی‌‌‌‎ها حاکی از این است که زمانی که تورم بیش از حد افزایش یابد، بر سوددهی سرمایه‌گذاری تاثیر منفی خواهد داشت و میل متوسط به سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد. از این‌رو سرمایه‌گذاران به جای ورود به بخش مولد اقتصاد که دیربازده است، به سمت بازارهای غیرمولد و دلالی که سوددهی بالاتری در زمان کوتاه‌تری دارد، روی آورده‌‌‌اند. بنابراین روند افزایشی تورم تولید در کنار سایر متغیرهای اقتصاد کلان و بی‌‌‌ثباتی‌‌‌های اقتصاد، ب‌عنوان عامل بازدارنده سرمایه‌گذاری در بخش مولد اقتصاد کشور طی سال‌های اخیر عمل کرده است.

در همین راستا سرمایه‌گذاری صورت‌‌‌گرفته توسط بخش خصوصی در اقتصاد کشور طی سال‌های 1390 تا 1401 روندی کاهشی داشته و این روند کاهشی به حدی بوده است که کارشناسان معتقدند استمرار عدم‌‌‌رشد یا افت سرمایه‌گذاری، می‌‌‌تواند موجب پیشی‌‌‌گرفتن استهلاک از سرمایه‌گذاری جدید شود. براساس آمار منتشرشده از سوی معاونت بررسی‌‌‌های اتاق بازرگانی تهران، طی بازه زمانی منتهی به سال 1401، روند عمومی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به قیمت‌های ثابت سال 1395 نزولی بوده و میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری طی این بازه زمانی، منفی 5.7‌‌‌درصد است. این آمارها نشان می‌دهد کمترین رقم سرمایه‌گذاری واقعی کشور به قیمت‌های ثابت، مربوط به سال 1398 و برابر با 249‌‌‌هزار میلیارد تومان است که کمتر از نصف رقم سال 1390 است. در سال 1401، سرمایه‌گذاری واقعی کشور 18‌‌‌هزار میلیارد تومان افزایش یافت که نسبت به سال 1400 رشدی معادل 6.7درصد را تجربه کرده است. براساس این مطالعه برای سومین سال متوالی و طبق داده‌‌‌ها به قیمت ثابت 1395 بانک‌‌‌مرکزی، در سال 1400 تقریبا استهلاک سرمایه با رقم سرمایه‌گذاری جدید در این سال برابر شده است.

روند عمومی سرمایه‌گذاری واقعی در حوزه ماشین‌‌‌آلات و ساختمان طی سال‌های 1390 تا 1401 کاهشی بوده، به نحوی که سرمایه‌گذاری در ساختمان از حدود 256‌‌‌هزار میلیارد تومان به قیمت ثابت سال 1390 به 152‌‌‌هزار میلیارد تومان در سال 1401 و سرمایه‌گذاری در ماشین‌‌‌آلات نیز از حدود 260‌‌‌هزار میلیارد تومان در سال 1390 به 115‌‌‌هزار میلیارد تومان در سال 1401 کاهش یافته است. شدت تضعیف سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌‌‌آلات طی بازه زمانی مورد بررسی بیش از تضعیف سرمایه‌گذاری در حوزه ساختمان است. کمترین میزان سرمایه‌گذاری واقعی در حوزه ماشین‌‌‌آلات و ساختمان مربوط به سال 1398 است که با وجود افزایش ارقام مزبور در سال 1399 همچنان فاصله قابل‌‌‌توجهی بین این ارقام با سطوح سرمایه‌گذاری در سال 1390 وجود دارد. همچنین میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری واقعی بخش خصوصی طی بازه زمانی مذکور منفی 5.3‌‌‌درصد است. بررسی‌‌‌ها همچنین حاکی از کاهش سرمایه‌گذاری در بخش مولد است. بر این اساس کمترین رقم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان مربوط به سال 1397 و حدود 109.2‌‌‌هزار میلیارد تومان بوده که اگرچه طی سه‌سال اخیر (1399 تا 1401) این رقم بهبود یافته، همچنان کمتر از رقم 168.5‌‌‌هزار میلیارد تومان سال 1390 است. همچنین کمترین رقم سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌‌‌آلات توسط بخش خصوصی در سال 1398 و حدود 81‌‌‌هزار میلیارد تومان بوده است.

بررسی روند تورم تولیدکننده در تابستان

بررسی تورم فصلی نشان می‌دهد که در فصل‌‌‌ تابستان ١٤٠٢، تغییرات شاخص‌‌‌ قیمت‌‌‌ تولیدکننده بخش‌‌‌ صنعت‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ قبل‌‌‌ (تورم فصلی‌‌‌) 7.1‌درصد بوده که‌‌‌ در مقایسه‌‌‌ با همین‌‌‌ اطلاع در فصل‌‌‌ قبل‌‌‌ (9.3درصد)، 2.2واحد‌درصد کاهش‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. به‌‌‌ عبارتی‌‌‌، میانگین‌‌‌ قیمت‌‌‌ دریافتی‌‌‌ توسط‌‌‌ تولیدکنندگان محصولات صنعتی‌‌‌ به‌‌‌ ازای‌‌‌ تولید کالاهای‌‌‌ خود در داخل‌‌‌ کشور، در فصل‌‌‌ تابستان١٤٠٢ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ قبل‌‌‌، 7.1درصد افزایش‌‌‌ دارد.  در این‌‌‌ فصل‌‌‌ بیشترین‌‌‌ تورم فصلی‌‌‌ با 20.3درصد مربوط به‌‌‌ گروه «ساخت‌‌‌ کک‌‌‌ و فرآورده‌های‌‌‌ حاصل‌‌‌ از پالایش‌‌‌ نفت» و کمترین‌‌‌ تورم فصلی‌‌‌ با 9.1‌درصد مربوط به‌‌‌ گروه «ساخت‌‌‌ سایر مصنوعات» است. همچنین‌‌‌ در این‌‌‌ فصل‌‌‌ گروه «ساخت‌‌‌ فلزات پایه» با تورم منفی 0.6درصد و گروه «ساخت‌‌‌ محصولات رایانه‌‌‌ای‌‌‌، الکترونیکی‌‌‌ و نوری» با تورم منفی 0.3درصد مواجه‌‌‌ بوده است‌‌‌. بررسی تورم نقطه‌‌‌ به‌‌‌ نقطه‌‌‌ در این فصل نشان می‌دهد که در فصل‌‌‌ تابستان ١٤٠٢،‌ تغییرات شاخص‌‌‌ قیمت‌‌‌ تولیدکننده بخش‌‌‌ صنعت‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌ (تورم نقطه‌‌‌ به‌‌‌ نقطه‌‌‌) 37.6‌درصد است که‌‌‌ در مقایسه‌‌‌ با همین‌‌‌ اطلاع در فصل‌‌‌ قبل‌‌‌ (25.6درصد)، 12.0واحد‌درصد افزایش‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. به‌‌‌ عبارتی‌‌‌، میانگین‌‌‌ قیمت‌‌‌ دریافتی‌‌‌ توسط‌‌‌ تولیدکنندگان محصولات صنعتی‌‌‌ به‌‌‌ ازای‌‌‌ تولید کالاهای‌‌‌ خود در داخل‌‌‌ کشور، در فصل‌‌‌ تابستان ١٤٠٢ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ فصل‌‌‌ مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌، 37.6‌درصد افزایش‌‌‌ دارد. در این‌‌‌ فصل‌‌‌ بیشترین‌‌‌ تورم نقطه‌‌‌ به‌‌‌ نقطه‌‌‌ با 92.6درصد مربوط به‌‌‌ گروه «ساخت‌‌‌ ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای‌‌‌ دیگر» و کمترین‌‌‌ تورم نقطه‌‌‌ به‌‌‌ نقطه‌‌‌ با 16.8‌درصد مربوط به‌‌‌ گروه «ساخت‌‌‌ مواد شیمیایی‌‌‌ و فرآورده‌‌‌های‌‌‌ شیمیایی» است.بررسی‌‌‌ تورم سالانه‌‌‌ در فصل‌‌‌ تابستان1402 حاکی از این است که تغییرات شاخص‌‌‌ قیمت‌‌‌ تولیدکننده بخش‌‌‌ صنعت‌‌‌ در چهار فصل‌‌‌ منتهی‌‌‌ به‌‌‌ این‌‌‌ فصل‌‌‌ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ دوره مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌، 29.2‌درصد است که در مقایسه‌‌‌ با همین‌‌‌ اطلاع در فصل‌‌‌ قبل‌‌‌ (0.27درصد)، 2.2واحد‌درصد افزایش‌‌‌ داشته‌‌‌ است‌‌‌. به‌‌‌ عبارتی‌‌‌، میانگین‌‌‌ قیمت‌‌‌ دریافتی‌‌‌ توسط‌‌‌ تولیدکنندگان محصولات صنعتی‌‌‌ به‌‌‌ ازای‌‌‌ تولید کالاهای‌‌‌ خود در داخل‌‌‌ کشور، در چهار فصل‌‌‌ منتهی‌‌‌ به‌‌‌ تابستان١٤٠٢ نسبت‌‌‌ به‌‌‌ دوره مشابه‌‌‌ سال قبل‌‌‌، 29.2‌درصد افزایش‌‌‌ دارد. در این‌‌‌ فصل‌‌‌ بیشترین‌‌‌ تورم سالانه‌‌‌ با 68.3‌درصد مربوط به‌‌‌ گروه «ساخت‌‌‌ ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای‌‌‌ دیگر» و کمترین‌‌‌ تورم سالانه‌‌‌ با 12.3درصد مربوط به‌‌‌ گروه «ساخت‌‌‌ مواد شیمیایی‌‌‌ و فرآورده‌های‌‌‌ شیمیایی» است.

مقایسه تورم تابستان و بهار 1402

مقایسه تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در تابستان 1402 با‌ تغییر این شاخص در بهار 1402 نشان می‌دهد، در حالی که تورم تولیدکننده در بهار 1402 نسبت به فصل قبلی 9.3درصد افزایش داشته، در تابستان این تغییرات به 7.1‌درصد رسیده است. با این حال تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در تابستان و همچنین تورم سالانه این بخش یعنی در چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) در مقایسه با بهار روند افزایشی داشته است. در حالی که تورم نقطه به نقطه تولید در تابستان 1402 نسبت به فصل مشابه سال قبل 37.6‌درصد افزایش داشته، در بهار 1402، 25.6‌درصد افزایش را ثبت کرده است. همچنین تورم سالانه بخش صنعت در تابستان در حالی 29.2‌درصد افزایش یافته که میزان افزایش در بهار امسال 27‌درصد بوده است.

تورم نقطه به نقطه بر مدار صعود

بررسی رشته‌فعالیت‌‌‌های اقتصادی در بخش صنعت نشان می‌دهد که اکثر گروه‌‌‌های صنعتی تورم نقطه به نقطه بالای 20‌درصد را ثبت کرده‌‌‌اند. براین اساس زیربخش‌‌‌های اصلی صنعت شامل ساخت محصولات غذایی با تورم 35.2درصد، ساخت انواع آشامیدنی با تورم 63.6درصد، ساخت فرآورده‌‌‌های توتون و تنباکو با تورم 26.9درصد، ساخت منسوجات با تورم 34.7درصد، ساخت پوشاک با تورم 48.6درصد، ساخت چرم و محصولات وابسته با تورم 26.1درصد، ساخت چوب و فرآورده‌‌‌های چوب و چوب‌پنبه به‌جز مبلمان با تورم 37.0درصد، صنعت چاپ و تکثیر رسانه‌‌‌های ضبط‌شده با تورم 53.7درصد، ساخت کک و فرآورده‌‌‌های حاصل از پایش نفت با تورم 34.2درصد، ساخت محصولات دارویی، مواد شیمیایی مورد استفاده در داروسازی و محصولات دارویی گیاهی با تورم 49.6درصد، ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک با تورم 31.8درصد، ساخت سایر محصولات کانی غیرفلزی با تورم 40.8درصد، ساخت فلزات پایه با تورم 50.9درصد، ساخت محصولات فلزی ساخته‌شده به جز ماشین‌‌‌آلات تجهیزات با تورم 54.5درصد، ساخت محصول رایانه‌‌‌ای، الکترونیکی و نوری با تورم 24.3درصد، ساخت تجهیزات برقی با تورم 60درصد، ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای دیگر با تورم 92.6درصد، ساخت وسایل نقلیه موتور، تریلر و نیم‌تریلر با تورم 44.4درصد، ساخت سایر تجهیزات حمل‌ونقل با تورم 44.6درصد، ساخت مبلمان با تورم 41.6درصد و ساخت سایر مصنوعات با تورم 37.9‌درصد روبه‌رو بوده‌‌‌اند. آمارها نشان می‌دهد در این فصل تنها دو رشته فعالیت تورم نقطه به نقطه زیر 20‌درصد داشته‌‌‌اند که شامل صنعت ساخت کاغذ و محصولات کاغذی با تورم 16.9‌درصد و ساخت مواد شیمیایی و فرآورده‌های شیمیایی با تورم 16.8‌درصد است.

ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات دارای بالاترین تورم سالانه

همچنین بررسی تورم سالانه رشته فعالیت‌‌‌های اقتصادی حاکی از این است که به جز دو رشته‌فعالیت ساخت کک و فرآورده‌‌‌های حاصل از پالایش نفت و ساخت مواد شیمیایی و فرآورده‎های شیمیایی که به ترتیب تورم سالانه 12.7‌درصدی و 12.3درصدی را ثبت کرده‌‌‌اند، سایر گروه‌‌‌های صنعتی تورم سالانه بیش از 20‌درصدی داشته‌‌‌اند. بالاترین میزان تورم سالانه در بین رشته‌فعالیت‌‌‌های صنعتی مربوط به ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای دیگر با تورم 68.3درصد، ساخت محصولات دارویی و مواد شیمیایی مورد استفاده در داروسازی با تورم 61.6درصد، صنعت چاپ و تکثیر رسانه‌‌‌های ضبط‌شده با تورم 56.1درصد، ساخت انواع آشامیدنی با تورم 59.7درصد، ساخت تجهیزات برقی با تورم 54.9درصد و ساخت محصولات فلزی ساخته‌شده به جز ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات با تورم 53.6درصد بوده که تورم سالانه بالای 50درصد را ثبت کرده‌‌‌اند. بررسی روند تورم فصلی در تابستان 1402همچنین حاکی از این است که در بین رشته‌فعالیت‌‌‌های صنعتی، تنها صنعت ساخت فلزات پایه با تورم منفی 0.6درصد و ساخت محصولات رایانه‌‌‌ای، الکترونیکی و نوری با تورم منفی 0.3درصد، تورم منفی ثبت کرده‌‌‌اند و سایر رشته فعالیت‌‌‌ها با تورم فصلی بین 1.9درصد تا 20.3درصد روبه‌رو بوده‌‌‌اند. رشته فعالیت ساخت کک و فرآورده‌‌‌های حاصل از پالایش نفت هم با ثبت تورم 20.3درصدی بالاترین میزان تورم فصلی را داشته است. نکته قابل‌توجه در مقایسه تورم فصلی گروه‌‌‌های مختلف صنعتی در تابستان 1402 حاکی از کاهش تورم فصلی اکثر زیرگروه‌‌‌ها نسبت به فصل قبل یعنی بهار 1402 است. به جز دو رشته فعالیت ساخت کک و فرآورده‌‌‌های حاصل از پالایش نفت و ساخت مواد شیمیایی و فرآورده‌‌‌های شیمیایی که در بهار 1402 تورم فصلی بالاتری نسبت به تابستان داشته‌‌‌اند، تورم فصلی سایر گروه‌‌‌های صنعتی کاهشی بوده است. بررسی شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت و میزان تغییرات آن از سال 1390 تا تابستان 1402 نشان می‌دهد، این شاخص از 52.7 در سال 1390 در روندی افزایشی به 1033.5 در تابستان امسال رسیده است. همچنین در مقایسه با چهارفصل گذشته یعنی از تابستان 1401 تا تابستان 1402، تورم نقطه به نقطه بخش صنعت بیشترین میزان را در تابستان امسال ثبت کرده است.