به قلم : د‌کتر آزاده نجارزاده ؛ استاد گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی یزد
Dr.azadeh.najarzadeh@
تحریریه زندگی آنلاین : التهاب تیروئید هاشیموتو یک اختلال اتوایمیون (خود ایمنی) است که در آن به تدریج بافت غده تیروئید توسط لنفوسیت‌ها که خود بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند از بین می‌رود. تیروئید یک غده درون‌ریز پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده هورمون‌هایی را از خود ترشح می‌کند که بر تمام بافت‌های بدن از جمله قلب، ریه‌ها، استخوان‌ها و سیستم گوارش و عصبی مؤثر است. همچنین این هورمون‌ها سوخت و ساز و رشد را نیز کنترل می‌نمایند. هورمون‌های اصلی که توسط تیروئید ترشح می‌شوند، تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) می‌باشند. در واقع آسیب به این غده، تولید ناکافی هورمون‌های مذکور را به دنبال دارد.
چگونگی تأثیر رژیم و سبک زندگی بر هاشیموتو
تغذیه و سبک زندگی نقش حیاتی در کنترل بیماری هاشیموتو ایفا می‌نمایند، چرا که تعداد زیادی از افراد مبتلا حتی پس از دریافت دارو (بدون رعایت سبک زندگی و تغذیه) هنوز علائم بیماری را از خود نشان می‌دهند. علاوه بر این، در برخی موارد این بیماری نیاز به دریافت دارو ندارد، مگر اینکه روی سطح هورمون‌ها تأثیر گذاشته باشد. از این گذشته، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که التهاب می‌تواند یک عامل پیش‌برنده علائم هاشیموتو باشد و این التهاب معمولاً مرتبط با رژیم غذایی است. از آنجا که بیماران مبتلا به هاشیموتو با افزایش خطر مشکلاتی نظیر افزایش کلسترول، چاقی و دیابت روبه‌رو هستند، تغییرات رژیم و سبک زندگی می‌تواند در کاهش بروز این مشکلات نیز کمک‌کننده باشد.
تغییرات در رژیم و سبک زندگی به کاهش التهاب، کاهش سرعت آسیب به تیروئید در اثر حمله آنتی‌بادی‌ها، مدیریت وزن و کاهش قند خون و سطح کلسترول کمک می‌نماید. در اینجا برخی از نتایج تحقیقات برای خوانندگان گرامی آورده می‌شود:
بیشتر بخوانید:
رژیم‌های فاقد گلوتن
بیشتر مطالعات نشان می‌دهند بیماران مبتلا به هاشیموتو نسبت به افراد غیر مبتلا بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سلیاک هستند، بنابراین محققان پیشنهاد می‌کنند تمام افراد مبتلا به هاشیموتو از نظر بیماری سلیاک نیز بررسی شوند. برخی شواهد علمی نشان می‌دهند که تجویز رژیم فاقد گلوتن به افراد مبتلا به هاشیموتو می‌تواند کمک‌کننده باشد. در یک مطالعه 6 ماهه بر روی 34 خانم مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو، رژیم فاقد گلوتن، سطح آنتی‌بادی تیروئید را کاهش داد و کارکرد تیروئید و نیز سطح ویتامین D را در مقایسه با گروه کنترل بهبود داد. بسیاری از مطالعات دیگر نیز نشان‌دهنده این موضوع هستند که در افرادی که حتی مبتلا به سلیاک نمی‌باشند، تجویز رژیم بدون گلوتن مشکلات خود ایمنی مثل هاشیموتو را بهبود می‌بخشد.
در رژیم بدون گلوتن، مصرف محصولات گندم، جو و چاودار ممنوع می‌باشد، بنابراین اکثر نان‌ها، ماکارونی، کیک، کلوچه، بیسکویت و تمام محصولاتی که حتی به عنوان افزودنی مقدار کمی آرد به آنها اضافه شده است، نباید در رژیم بدون گلوتن مصرف شوند.
بیشتربخوانید:
رژیم اتوایمیون
این رژیم برای بیماران مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی طراحی شده است. در این رژیم غذایی تمام غذاهای مشکوک به آسیب‌زایی نظیر غلات، لبنیات، شکر و قند افزوده شده به غذاها، حبوبات، قهوه، تخم‌مرغ، الکل، مغزی‌جات، دانه‌ها، شکر تصفیه شده، روغن‌ها، گوجه‌فرنگی، بادمجان، سیب‌زمینی، فلفل و افزودنی‌های غذایی حذف می‌گردند.
اگرچه بعضی از مطالعات نشان‌دهنده تأثیر مثبت این رژیم در بیماران مبتلا به هاشیموتو می‌باشند، اما هنوز برای اظهار نظر نیاز به انجام مطالعات طولانی‌تر و با تعداد شرکت‌کننده بیشتر می‌باشد.
به خاطر داشته باشید از آنجا که این رژیم، یک رژیم حذفی است و بسیاری از مواد غذایی در آن حذف شده‌اند، باید کاملاً زیر نظر یک فرد متخصص تجویز و مصرف گردد و به تدریج مواد غذایی که تأثیر بدی در فرد ندارند، اضافه گردند.
بیشتر بخوانید:
حذف لبنیات
عدم تحمل لاکتوز یکی از شایع‌ترین مشکلات در میان افراد مبتلا به هاشیموتو می‌باشد. در یک مطالعه نشان داده شده که تقریباً 76 درصد از افراد مبتلا به هاشیموتو از عدم تحمل لاکتوز نیز رنج می‌برند، بنابراین چنانچه مشکوک به عدم تحمل لاکتوز هستید، قطع مصرف لبنیات می‌تواند در کاهش علائم گوارشی به شما کمک نماید.
غذاهای ضد التهاب
از آنجا که التهاب نقش اساسی در هاشیموتو دارد، مصرف رژیم غذایی ضد التهاب که غنی از میوه‌ها و سبزیجات است، می‌تواند در بهبود علائم نقش موثری داشته باشد.
یک مطالعه بر روی 8/2 زن مبتلا به هاشیموتو نشان داد که مصرف بیشتر سبزی‌ها و میوه‌ها در این بیماران می‌تواند نشانگرهای استرس اکسیداتیو که منجر به التهاب مزمن می‌گردند را کاهش دهد. سبزیجات، میوه‌ها، ادویه‌ها و ماهی‌های چرب چند مثال از غذاهایی با قدرت کاهش التهاب هستند.
رژیم‌های غنی از مواد مغذی و مواد دست نخورده
پیروی از رژیم حاوی غذاهای فراوری شده و شکر افزوده کمتر و در عوض غذاهای کامل (دست‌نخورده یا کمتر تصفیه شده) بیشتر می‌تواند به افزایش سطح سلامت، کاهش وزن و کاهش علائم مرتبط با هاشیموتو کمک نماید.
تا جایی که می‌توانید غذاهای خود را در خانه با استفاده از مواد اولیه مغذی نظیر سبزیجات، میوه‌ها، پروتئین‌ها، چربی‌های سالم و کربوهیدرات‌های پر فیبر تهیه نمایید.
این غذاها دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی قوی می‌باشند.
بیشتربخوانید:
نکات دیگر تغذیه‌ای
برخی از مطالعات نشان‌دهنده تأثیر رژیم‌های کم‌کربوهیدرات خاص بر کاهش وزن و آنتی‌بادی‌های تیروئید در افراد مبتلا به هاشیموتو می‌باشند.
در این رژیم‌های خاص، 15 – 12 درصد از انرژی از کربوهیدرات تأمین شده و غذاهای گواتر‌زا (خانواده کلم و سویا) محدود می‌گردند. به خاطر داشته باشید که مصرف این گونه مواد غذایی در صورتی که پخته شده باشند، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
برخی از مکمل‌های غذایی نیز اثرات مثبتی بر کاهش التهاب و آنتی‌بادی‌های تیروئید دارند. از این مکمل‌ها می‌توان به سلنیوم، روی، زردچوبه (کورکومین)، ویتامین D، منیزیم، آهن و Bکمپلکس اشاره نمود. در خصوص مکمل روغن ماهی، آلفا لیپوئیک اسید و اِن استیل سیستئین (NAC) نیز شواهدی دال بر تأثیر مثبت بر تیروئیدیت هاشیموتو وجود دارد.
