با وجود تلاش‌های انجام‌شده در زمینه مالیات‌ستانی عادلانه، بخش قابل توجهی از جامعه بر این عقیده هستند که افراد ثروتمند و دارای درآمد بالا، مالیات حقه خود را پرداخت نمی‌کنند که سلبریتی‌ها نیز عموما در همین دسته قرار می‌گیرند. بنابراین برخی معتقدند که ادراک عدالت مالیاتی در ایران پایین است. بررسی‌ها نشان می‌دهد علت اصلی این امر روش مالیات‌ستانی از درآمد افراد و وجود معافیت‌های موردی برای برخی فعالیت‌های اشخاص است؛ به‌نحوی‌که یکی از مهم‌ترین اصول مالیات‌ستانی یعنی اصل توان پرداخت رعایت نمی‌شود. پذیرش هزینه‌های معیشتی در چارچوب قانون مالیات‌های مستقیم فعلی هزینه‌های عمده یک خانوار مانند هزینه اجاره، هزینه تحصیل، هزینه درمان و بیمه‌های درمانی، هزینه سود تسهیلات مسکن به‌عنوان هزینه‌های قابل کسر از درآمد مشمول مالیات پذیرفته نمی‌شود.
این در حالی است که بر اساس اطلاعات بودجه خانوار سال1401 اعلامی مرکز آمار ایران، هزینه‌های مربوط به مسکن و تحصیل به‌طور متوسط حدود 37درصد از هزینه‌های خانوار را به خود اختصاص می‌دهد و سهم هزینه مسکن برای دهک‌های پایین درآمدی بیش از 50درصد است. به عبارت دیگر در شرایط فعلی بخش عمده‌ای از هزینه‌های یک خانوار که منطقا باید از درآمد مشمول مالیات کسر شود، به‌عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته نمی‌شود و این امر به منزله تحمیل بار مالیاتی ناعادلانه به‌ویژه بر خانوارهای اجاره‌نشین (حدود 20درصد از خانوارهای کشور) است.
همچنین لازم به ذکر است اگرچه در چارچوب قانون فعلی هزینه درمان و حق بیمه پرداختی به‌عنوان یکی از هزینه‌های قابل قبول مالیاتی است، اما در عمل مؤدیان به دلایل مختلف از جمله عدم آگاهی و فقدان برخی اسناد و مدارک مربوطه امکان استفاده از این بخش کسورات را نمی‌یابند. همچنین اگر سیستم مالیات بر مجموع درآمد لحاظ شود، در این صورت با انواع درآمدها به‌صورت یکسان برخورد می‌شود و همه درآمدها به درستی شناسایی می‌شوند و حتی آنهایی که مشمول نیستند، باید به نحوی مشمول مالیات شوند؛ ولی در عوض یکسری معافیت‌های پایه و یکسری هزینه‌های قابل قبول برای خانوارها لحاظ می‌شود که این برخورد یکسان باعث می‌شود که شفافیت اقتصادی ایجاد شود و همه مردم برخورد عادلانه و یکسانی را لمس کنند و این هم خودش منجر به افزایش کارآیی خواهد شد./شادا
