حجت‌الاسلام والمسلمین محمد آبادی پیشه، در گفت‌وگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) گفت: استقلال مالی، یکی از مهمترین دغدغههای حوزه‌های علمیه شیعه از بیش از هزار سال پیش است و علما شیوههایی را برای استمرار این استقلال به کار بردهاند.
وی افزود: حوزه علمیه شیعه از روز اول نظام خاصی در حوزه علمی، اداری و مالی داشت و تربیت طلاب از روزهای نخستین شکل‌گیری حوزه با همین روش مالی انجام میشد؛ به عنوان مثال اگر چه که حوزهها جایگاه کسب مال و پول نبود ولی با استقلالی که از نظر مالی داشتند، طلاب زندگانی خود را با قناعت و ساده‌زیستی گذران میکردند و به حکومت‌ها نیز وابستگی مالی نداشتند و به همین جهت هم توانستند استقلال این نهاد بزرگ علمی و دینی را حفظ کنند.
استقلال مالی حوزه‌های علمیه شیعه از حکومت‌ها
مسئول کمیته وقف حوزه‌های علمیه بیان کرد: از این حیث، حوزه‌های علمیه تشیع با تسنن یک تفاوت اساسی داشت که حوزه‌های شیعه به این اشکال سعی در حفظ استقلال خود داشتند و برخلاف اهل تسنن به دولت وابستگی مالی نداشتند و یا مثل مسیحیان خودشان در عرصه قدرت وارد نشده و ارکان اقتصادی را در دست نداشتند.
معاون اداری و مالی حوزه های علمیه گفت: علاوه بر قناعت و صرفه‌جویی، یکی از مهمترین راهکارهای استمرار این استقلال، وقف و موقوفات حوزوی بود، در گذشته به این شکل نبود که طلاب مثل امروز به این شکل شهریه بگیرند و...؛ مدارس علمیه در آن زمان به شکل موقوفات و درآمدهایی که از این موقوفات به دست می‌آمد، اداره میشدند.
آبادی پیشه عنوان کرد: به برکت نظام اسلامی زمینههای مناسب فرهنگی در همه عرصهها فراهم شده است و باید این روند در حوزهها نیز استمرار بیشتری داشته باشد؛ زیرا وقف از مهمترین خدمات فرهنگی است که می‌توان در عرصههای خاص مثل تولید علم دینی از آن استفاده کرد.
کم‌کاری در زمینه ترویج وقف در جامعه
وی گفت: اگر چه که خدمات انقلاب در عرصههای مختلف غیر قابل انکار بوده است ولی در حوزه وقف کم کاری شده است؛ زیرا نتوانستیم در این عرصه به جایگاه اصیل وقف برسیم؛ خوشبختانه در سالهای اخیر گامهای مثبتی در این حوزه برداشته شده است که البته برای رسیدن به هدف نهایی گامهای موثر بیشتری باید برداشته شود.
موقوفات از دیر باز محل رفع نیازهای حوزه بوده است
این مدیر حوزوی اظهار کرد: پس از شدت گرفتن دامنه تحریمهای غرب علیه ایران اسلامی، مشکلات بسیاری برای بخشهای مهم کشور به وجود آمد و برخی از فعالیتهای فرهنگی و نهادهای ذیربط دچار مشکلاتی شدند ولی حوزه علمیه به واسطه همان سنت قدیمی استقلالی که داشت و به سبب قناعت و صرفه‌جویی و مباحث مرتبط با وقف توانست در مقابل این آسیبها مقاومت کرده و امورات خود را به پیش ببرد که قطعا اگر این موقوفات نبود مشکلات عدیدهای به وجود آمده بود.
بسیاری از موقوفات حوزوی در زمان حکومت پهلوی از بین رفت
مسئول کمیته وقف حوزه‌های علمیه بیان کرد: وقف، بخش مهمی از درآمدها و اداره امور جاری در حوزه‌های علمیه را تشکیل میداد و تا زمان حکومت پهلویها در ایران این استقلال در بالاترین درجه خود بود ولی تاخت و تازها و چپاولهای پدر و پسر منحوس پهلوی باعث از بین رفتن بسیاری از این موقوفات در سطح کشور شد.
معاون اداری و مالی حوزه های علمیه عنوان کرد: حکومت پهلوی دستبرد وسیعی به موقوفات در کشور زد و بسیاری از آنها را از حیطه انتفاع خارج کرد که انقلاب اسلامی با ظهور مبارک خود جلوی این وقف خواری بزرگ را گرفت.
لزوم احیای موقوفات حوزوی
وی افزود: حوزه‌های علمیه از نظر آماری دارای درصد بسیار زیادی از موقوفات بوده‌اند که متاسفانه با دستکاریهای پهلویها یا نابود شده و یا در قالب قراردادهای سرقفلی به مردم و نهادها واگذار شده است و بسیاری از اسناد وقفی نیز مخدوش شده است که احیای آنها نیازمند عزم جدی خواهد بود.
مسئول کمیته وقف حوزه‌های علمیه بیان کرد: در سالهای اخیر گامهای بزرگی برای احیای این موقوفات و ساماندهی حقوقی به این پروندهها برداشته شده است و خوشبختانه از جایی که مردم ما به جایگاه خاص حوزه در نشر معارف دین واقف هستند و به آن اعتماد کامل دارند گامهای موثری در برداشتن راههای احیای موقوفات برداشتهاند.
وی افزود: بسیاری از املاک وقفی حوزه‌های علمیه و رقبات آنها امروز به شکل منازل مسکونی و زمینهای عمومی در اختیار مردم قرار گرفته است که با نظر مراجع عظام تقلید در ابتدا باید زمینههای فرهنگی آن ایجاده شده و مردم را نسبت به مکانی که در آن سکنی گزیدهاند آگاه ساخت و پس از آن به احیای آن موقوفات پرداخت.
این مدیر حوزوی عنوان کرد: در رابطه با موقوفاتی که در تصرف دستگاههای دولتی است با توجه به هزینههای وسیعی که از طریق این نهادها انجام شده است، مراجع قضایی و سیاسی باید طرحهایی را برای جلوگیری از استفاده بیش از حد املاک حوزوی به کار ببرند؛ حوزه‌های علمیه با امکانات وقفی و رقبات وقفی خود بخش عظیمی از نیازهای خود را تامین خواهد کرد ولی مشکل اینجاست که بسیاری از این امکانات به واسطه کارشکنی گذشته از اختیار حوزه خارج شده است.
احیاء 950 موقوفه حوزوی
وی گفت: حدود هزار و 950 موقوفه حوزوی با 114 هزار رقبه شناسایی شده و از این تعداد 950 موقوفه با 29 هزار رقبه احیاء شده است؛ برخی از این موقوفات در اختیار مدارس است و برخی هنوز به شکل تولیت اداره میشوند؛ برخی از این موقوفات حوزوی نیز با نیات دیگر واقف همراه است و کاربریهای دیگری چون امرار معاش ایتام و عزاداری و... دارد.
آبادی پیشه بیان کرد: خوشبختانه مردم ایران، مردم خیری هستند و همیشه در بذل مال در راه توسعه فرهنگ اهل بیت(ع) از هیچ کمکی دریغ نکردهاند و امروزه نیز خیرین زیادی وجود دارند که گامهای موثری در راستای مدرسه سازی در سطح حوزه‌های علمیه بر میدارند، امروز نیز زمینه گستردهای از فعالیتهای آنان در سطح کشور قابل مشاهده است ولی نکته مهم اینجاست که نیات واقفان را چگونه به سمت مدیریت درست فرهنگی سوق دهیم.
لزوم ترویج فرهنگ مدرسه‌سازی در جامعه
وی افزود: وقف در راستای توسعه مدارس علمیه و حوزه‌سازی از مهمترین کارهایی است که قطعا به ترویج بیشتر معارف دین و زدودن غبار و زنگار گناه و آلودگی از جامعه و رشد ذهنی و روحی جامعه میانجامد و شاید نتوان هیچ کاری را از حوزه اثر خیر با حوزه سازی مقایسه کرد زیرا اثر خیر آن همیشه و ماندگار است.
محدویت مکانی؛ از چالش‌های حوزه‌های علمیه
مسئول کمیته وقف حوزه‌های علمیه عنوان کرد: امروز حوزه‌های علمیه با استقبال بسیار زیاد طلاب و جوانان علاقهمند به تحصیل در حوزه مواجه هستند ولی محدودیت فضا و مکان مهمترین چالش امروز حوزه برای پذیرش این سیل عظیم از جوانان است که قطعا با ورود واقفان به این عرصه میتوانیم پذیرای حجم بیشتری از طلاب جوان باشیم.
وی عنوان کرد: خوشبختانه با همکاری جدیدی که دو نهاد حوزه و اوقاف در سطح کشور داشتهاند وضعیت بسیار بهتری نسبت به گذشته در این عرصه به وجود آمده و ظرفیتهای استحصال از این منابع وقفی در حال فراهم شدن است و استانهای مختلف گزارشات کاملی از چگونگی پیگیری موقوفات حوزوی ارائه میکنند؛ قطعا با فرهنگ‌سازی‌ای که در این زمینه انجام می‌شود موقوفات از این حالت خارج خواهد شد و وقفهای خاص حوزه در کشور رونق خواهد گرفت که قطعا حوزه‌های شیعه را در مقابل آسیبهای بیرونی بیمه خواهد کرد.
