به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، امروز، 22 آبان در مراسم افتتاحیه همایش بین‌المللی اندیشه‌های علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان ضمن قدردانی از برگزارکنندگان همایش گفت: سخن گفتن درباره علامه و تفسیرش کار آسانی نیست؛ با مروری بر مقدمه تفسیر المیزان می‌توان به انگیزه ایشان از این تفسیر پی برد.
وی با بیان اینکه تاکید ایشان در مقدمه بیشتر بر این است که هر نحله متناسب با نیازهای دوره خویش و گرایشات علمی و سیاسی و مذهبی در طول تاریخ به تفسیر پرداخته‌اند، اظهار کرد: علامه تفسیر به رأی را به عنوان نقطه ضعف در بیشتر این تفاسیر بیان می‌کند یعنی تلاش می‌کردند تا آیات را بر طبق نظریات خود تفسیر کنند و علامه این نقطه ضعف را برشمرده‌اند و ایشان آن را تطبیق یادکرده و نه تفسیر.
عضو خبرگان رهبری بیان کرد: بیشترین عامل محرک علامه در نوشتن تفسیر که من از وی شنیدم، انحرافاتی بود که در قرن اخیر در تفسیر ایجاد شد و بهترین نمونه آن در مصر رخ داد چون مراودات فرهنگی زیادی با برخی کشورها مانند پاریس داشتند و زمینه گرایش به علوم طبیعی روز و علوم انسانی از دید دانشمندان غربی رواج یافت و حتی در میان علمای الازهر تمایلاتی به تفسیر به رأی و تطبیق آیات بر دستاوردهای علوم غربی پیدا شد و حتی در المنار گرایشات و شذوذهایی پیدا شد به گونه‌ای که حتی وحی و ... را هم تفسیر مادی می‌کردند.
روش علامه برگرفته از روش اهل بیت(ع) است
وی گفت: این موج وقتی در ایران و دیگر کشورهای اسلامی در حال رواج بود علامه احساس خطر نموده و لذا تلاش کرد تا قرآن از این لغزش‌ها مصون بماند و روش ایشان برگرفته از روش اهل بیت(ع) بود که قرآن را با قرآن تفسیر می‌کردند و علامه نیز روش خود را بر آن مبتنی کرد.
مصباح یزدی تصریح کرد: اولین روش و ابزار برای تفسیر استفاده از خود آیات برای تفسیر آیات است و بزرگترین ویژگی تفسیر علامه هم همین است، اما با وجود بیش از نیم قرن که از شروع کار ایشان می‌گذرد؛ هنوز هم برای بسیاری از کسانی که از حضور شفاهی ایشان استفاده نکرده بودند، ابهام‌هایی در این وجود دارد که تفسیر قرآن به قرآن یعنی چه.
مصداق تفسیر به رأی
وی افزود: برخی تصور می‌کنند در هر جای قرآن که ابهامی است حتما آیه دیگری هست که ابهام آن را رفع کند و اگر آیه دیگر پیدا نشد دیگر هیچ راهی وجود ندارد، برخی دیگر مسامحه می‌کنند و برداشت یک آیه را بر برداشت خودشان از آیه دیگر تطبیق می‌دهند و برای ابهام یک آیه به سراغ آیه دیگر می‌روند و در صورت مبهم بودن آیه دوم به برداشت خود تکیه می‌کنند.
رئیس موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: اگر بناست که خودمان برداشت کنیم، خوب از ابتدا همان را از آیه اول برداشت کنیم چرا سراغ آیه دیگری برویم.
مراد از «أنعمت علیهم»
وی اظهار کرد: مثلا ما در سوره حمد می‌خوانیم «صراط الذین انعمت علیهم» مراد از عبارت «انعمت علیهم» چیست؟ برخی می‌گویند، همین صنعت‌های پیشرفته و تکنولوژی و علوم روز و دست‌یابی به ستارگان و ... که حتی برخی شخصیت‌های بزرگمان اینها را اظهار کرده‌اند اما وقتی به قرآن مراجعه می‌کنیم آیه‌ای است که می‌فرماید: چهار طایفه «انعم‌الله علیهم» هستند، انبیاء، صدیقین، شهدا و صالحان و برای ترغیب دیگران می‌فرماید، رفقای آنان و می‌فرماید راه رفاقت با ایشان هم اطاعت خدا و رسول(ص) است.
استاد برجسته حوزه علمیه بیان کرد: با کنار هم گذاشتن این دو آیه تفسیر «انعمت علیهم» به سادگی به دست می‌آید و می‌فهمیم که این نعمت‌ها، نعمت‌های مادی و راه دنیاپرستان نیست که خدا به پیامبر می‌فرماید، ذخارف دنیا ارزشی ندارد که ما روزی 5 مرتبه آن را از خدا بخواهیم که به ما بدهد.
علامه معتقد به تحمیل نظریه بر قرآن نیست
عضو خبرگان رهبری اظهار کرد: منظور از روش علامه این است که تا آنجا که ممکن است از خود قرآن برای تفسیر قرآن استفاده کنیم نه اینکه چیزی را با زحمت و تکلف به قرآن تحمیل کنیم و تا این آیات است، سراغ راه دیگری نمی‌رویم.
تفسیر قرآن با توجه به قرائن
مصباح یزدی عنوان کرد: در محاورات عقلایی هم وقتی ملاحظه می‌کنیم، گاهی تعبیرات مطلقی به کار می‌بریم مانند آنچه امام خمینی(ره) فرمودند که چند مورد در راس امور است؛ یکجا رأی ملت و یکجا مجلس را فرمودند که در رأس امور است ولی قطعا منظور ایشان مطلق نبوده بلکه متناسب با فضای کلامی که بیان کرده‌اند آن را فرموده‌اند؛ محاورات اقتضاء می‌کند که کلام را با قرائن ملاحظه کنیم لذا در قرآن هم باید با قرائن عقلی، مقامی و کلامی به تفسیر بپردازیم.
عضو خبرگان رهبری تاکید کرد: این به معنای آن نیست که در تفسیر هر آیه، آیه دیگری بیاوریم؛ اگر آیه صریح است که نیاز به آیه دیگری ندارد، اگر نیاز دارد باید از محاورات و قرائن عقلی، لبی و مقامی بهره ببریم.
وی افزود: غیر اینها اگر شد؛ آیه در مقام بیش از این معنا نیست مثلا در قرآن توصیه زیادی به اقامه نماز شده ولی در هیچ جا صحبت از تعداد رکعات و جزئیات نشده است آیا معنای آن این است که در نماز هیچ چیزی شرط نیست؟ چون مطلق است؛ این مسئله باعث برخی شذوذ حتی در میان علما شده است که گفته‌اند قرآن نگفته به عربی نماز بخوانید و یا حتما قبل از طلوع آفتاب و ...؛ نه این آیات در مقام بیان تفصیل احکام نماز نیست و تفصیل را حواله کرده است که باید از پیامبر(ص) بپرسید که فرمود: «نماز را همان طور که من می‌خوانم بخوانید».
تفسیر قرآن بدون روایت ممکن نیست
رئیس مؤسسه امام خمینی(ره) عنوان کرد: کسانی هستند که می‌گویند روایات اعتباری ندارد و باید همه چیز را از قرآن استفاده کنیم زیرا روایات ممکن است جعلی و ... باشد در حالی که این درست نیست زیرا اگر روایات را کنار بگذاریم چه چیزی برای اسلام باقی می‌ماند؟
وی اظهار کرد: من یک وقتی با کسی که معتقد به اکتفای به خود قرآن در تفسیر بود بحث داشتم و به ایشان گفتم شما از قرآن اثبات کنید گوشت سگ از ظاهر آیات حرام است و او نتوانست اثبات کند پس آیا باید بگوئیم گوشت سگ حلال است، چون در قرآن حرمت آن بیان نشده است؟
وی ادامه داد: کسی از من پرسید که ما دستور داریم باید به پیامبر(ص) صلوات بفرستیم ولی چه دستوری برای صلوات به اهل بیت(ع) داریم؟ گفتم چه آیه‌ای گفته است که نماز صبح دو رکعت است همان که نماز صبح را دو رکعت بیان کرده، صلوات بر اهل بیت(ع) را هم فرموده است.
بیان جزئیات تفسیری در قرآن خلاف حکمت الهی است
وی تاکید کرد: تلاوت آیات یک بحث و تفسیر آن بحث دیگری است و وظیفه پیامبر،هم تلاوت آیه و هم ابلاغ متن نص و تبیین آن است و باید جزئیات و تفاسیر را بیان کند؛ اگر قرآن می‌خواست همه جزئیات را بگوید، باید دائرة المعارف صد جلدی می‌شد که خلاف حکمت الهی است و مطابق نص متواتر است که در کنار قرآن، عترت(ع) است و هر چه رسول(ص) گفت، باید اطاعت شود.
انحراف در «حسبنا کتاب الله»
مصباح یزدی عنوان کرد: اگر بگوئیم «حسبنا کتاب الله» باید گوشت سگ را هم بخوریم و بگوئیم جایز است و خیلی چیزهای دیگر را هم باید بگویئم حلال است؛ آیا علامه طباطبایی منظورش از تفسیر قرآن به قرآن این است که فقط به همین مسائل اکتفا کنیم.
وی افزود: قرآن در آیات نماز و زکات تنها می‌خواهد وجوب آن را بیان و تحریض و تشویق کند و در مقام تبیین نیست. تفصیل را باید در روایات جست‌وجو کرد و از کلام پیامبر فهمید.
مصباح یزدی تصریح کرد: یا مثلا آیه‌ای است که می‌فرماید «صبح از خانه برای سامان‌دهی جنگ بیرون رفتی»؛ خب این چه روزی است در هیچ جای قرآن بیان نشده اما قرائن زمانی نشان می‌دهد که مربوط به جنگ «احد» است؛ آیا باید بگوئیم آیه دیگری نیست که بخواهد زمان را بیان کند پس باید این آیه را کنار بگذاریم؛ خیر زیرا این آیه در مقام بیان زمان برای ما نیست و نگفته از آیات دیگر باید استفاده کرد بلکه باید از روایات و قرائن تاریخی قطعی بهره برد که معتبر و ارزشمند هستند و از طریق آن می‌فهمیم این بیان مربوط به جنگ احد است.
مراسم افتتاحیه اولین همایش بین‌المللی «دیدگاه‌های علامه طباطبایی در تفسیر المیزان» صبح امروز، 22 آبان در مؤسسه امام خمینی(ره) قم برگزار شد، این همایش عصر امروز و صبح و عصر فردا نیز ادامه دارد و مراسم اختتامیه آن نیز فردا شب در دارالقرآن علامه برگزار می‌شود.
