پس از قیام 15 خرداد 42 و ظهور روحانیت به عنوان مخالف پرقدرت رژیم شاه و تلاش های سیاسی فرهنگی شاگردان و پیروان امام خمینی انگیزه بازگشت به خویشتن در جامعه ایرانی تقویت شد و ایدئولوژی مذهبی به عنوان جایگزین ایدئولوژی رسمی، گسترش یافت.
هر چند نسل جدید روحانیت در ظاهر از حزب و تشکیلات منسجم بی بهره بود، ولی شبکه ای گسترده از طرفداران امام را در اختیار داشت که می توانست چون سازمانی نیرومند و متشکل گردونه انقلاب را به حرکت درآورد. (1)
گزینش برخی از مساجد و مؤسسات دینی به عنوان پایگاه های مبارزه، تشکیل جلسات و هیأت ها و سخنرانی های متعدد در تشریح اهداف امام، انتشار مرتب اعلامیه ها و نشریات «بعثت» و «انتقام» در سال های 43 و 44 و فعالیت های فرهنگی مختلف مانند تأسیس مدارس خاص و تدوین کتب دینی آموزش و پرورش بخشی از اقدام های روحانیت پس از قیام پانزدهم خرداد به شمار می آید. (2)
در نیمه دوم سال 54، گروهی از طرفداران امام مانند شهید بهشتی، شهید باهنر و آیت الله خامنه ای برای ایجاد هماهنگی بیشتر به تکاپو افتادند و به محوری برای تلاش های روحانیان تبدیل شدند.
در جریان مبارزات روحانیت انقلابی با رژیم شاه، گروهی از آنان مانند آیت الله سعیدی و آیت الله غفاری به شهادت رسیدند، بسیاری به زندان یا تبعید محکوم شدند و بسیاری نیز از سخنرانی و منبر محروم گردیدند.
در زمان اوج گیری نهضت نیز روحانیت انقلابی با هدایت راه پیمایی ها و سخنرانی در مساجد و تهیه شعارها، سازماندهی نهضت را در اختیار داشت. (3)
پی نوشت ها:
.1 صادق زیبا کلام، پیشین، ص .267
.2 منابع مختلف به این گونه اقدامات اشاره کرده اند، از جمله رجوع کنید به: مسعود رضوی، پیشین.
.3 صادق زیبا کلام، پیشین، ص .268
