چند ماه بعد، در 7 فوریه 1975، مردم لس‌آنجلس با تیتر تکان‌دهنده‌ای در روزنامه لس‌آنجلس تایمز (Los Angeles Times) مواجه شدند: «آمریکا به دنبال زیردریایی روس‌ها». زیرتیتر خبر هم اشاره داشت به «معامله سیا و هاوارد هیوز» که ناگهان نگاه‌ها را به سمت پروژه‌ای مخفیانه کشاند؛ پروژه‌ای که به نام «آزوریان» (Project Azorian) شناخته شد.
به گزارش یک‌پزشک، این عملیات نه‌تنها از نظر فنی و مالی، بلکه از نظر جاسوسی و دیپلماسی، ابعادی داشت که آن را به یکی از بزرگ‌ترین مأموریت‌های سری تاریخ تبدیل کرد. اما چطور کار به اینجا رسید؟ همه‌چیز از ناپدید شدن یک زیردریایی شوروی آغاز شد؛ حادثه‌ای که جهان را وارد بازی مرگ و جاسوسی کرد.
گم شدن زیردریایی K-129؛ آغازی برای یک رقابت مرگبار
در 24 فوریه 1968، زیردریایی شوروی با نام «K-129» پایگاه دریایی «ریباشی» (Rybachiy) در شبه‌جزیره کامچاتکا (Kamchatka) را ترک کرد. مأموریت این زیردریایی از ابتدا به‌عنوان یک گشت‌زنی معمولی در اقیانوس آرام برنامه‌ریزی شده بود، اما اتفاقی که افتاد، همه‌چیز را تغییر داد.
K-129 از کلاس «Golf II» بود؛ زیردریایی‌ای با نیروی محرکه دیزلی-الکتریکی که مجهز به سه موشک بالستیک «R-13» با کلاهک هسته‌ای بود. هرکدام از این موشک‌ها می‌توانستند تا فاصله 900 مایل دریایی (1670 کیلومتر) حرکت کرده و با قدرت یک مگاتُن، شهری بزرگ را با خاک یکسان کنند. مأموریت K-129 این بود که به نقطه‌ای مشخص در اقیانوس آرام برسد، دستورالعمل محرمانه خود را باز کند و آماده حمله هسته‌ای احتمالی بماند.
اما این زیردریایی پس از ارسال یک پیام رادیویی روتین دیگر هرگز تماس نگرفت. شوروی با نگرانی تیمی از زیردریایی‌ها و کشتی‌ها را برای جستجوی آن اعزام کرد، اما هیچ اثری از آن پیدا نشد. در نهایت، K-129 گم‌شده اعلام شد و فرماندهان شوروی امیدوار بودند که بقایای آن هرگز توسط دشمنان پیدا نشود.
آمریکا وارد میدان می‌شود؛ پیدا کردن سوزنی در انبار کاه
شوروی‌ها بر این باور بودند که عمق زیاد اقیانوس و وسعت منطقه، یافتن K-129 را غیرممکن کرده است. اما آمریکا ابزار قدرتمندی در اختیار داشت: سیستم شنود زیرآبی «SOSUS» که برای ردیابی امواج صوتی در اعماق اقیانوس طراحی شده بود. این سیستم در 8 مارس 1968، صدایی مانند انفجار یا شکستگی بدنه را ثبت کرد. با استفاده از این اطلاعات، موقعیت تقریبی حادثه در 4900 متری عمق اقیانوس، در حوالی مدار 40 درجه شمالی شناسایی شد.
زیردریایی هسته‌ای آمریکایی «هالیبوت» (Halibut) که به فناوری‌های جاسوسی پیشرفته‌ای مجهز بود، به محل اعزام شد و بقایای شکسته‌شده K-129 را در کف اقیانوس کشف کرد. تصاویر و داده‌های جمع‌آوری‌شده نشان داد که زیردریایی از وسط دو نیم شده و به‌شدت آسیب دیده است.
در این مرحله، آمریکا تصمیم گرفت عملیات پیچیده‌ای را برای بالا کشیدن بخش جلویی زیردریایی آغاز کند؛ بخشی که احتمالاً شامل کدهای رمزگذاری، تجهیزات جاسوسی و موشک‌های هسته‌ای شوروی بود.
پروژه آزوریان؛ مأموریتی جسورانه در پوشش استخراج معادن دریایی
سیا (CIA) به‌خوبی می‌دانست که جابه‌جایی بقایای زیردریایی در چنین عمقی نیازمند فناوری‌هایی است که قبلاً هرگز امتحان نشده بود. به همین دلیل، کشتی عظیم و مخصوصی به نام «Glomar Explorer» طراحی و ساخته شد.
این کشتی به‌عنوان یک سکوی حفاری برای استخراج معادن کف دریا معرفی شد. اما در واقع، یک بازوی مکانیکی غول‌پیکر در دل آن طراحی شده بود که می‌توانست بقایای زیردریایی را از عمق 4900 متری بالا بیاورد.
برای پوشش بهتر این عملیات، سیا به سراغ «هاوارد هیوز» (Howard Hughes)، میلیاردر عجیب و غریب آمریکایی رفت. او که به‌خاطر شخصیت مرموز و پروژه‌های غیرعادی‌اش شناخته می‌شد، چهره‌ای ایده‌آل برای جلب توجه‌ها بود. داستان استخراج مواد معدنی از کف اقیانوس، با نام او باورپذیرتر شد و شک و تردیدها را کاهش داد.
عملیات بازیابی؛ نبردی با زمان و فشار اقیانوس
در ژوئیه 1974، کشتی Glomar Explorer به محل حادثه رسید. اما دو کشتی شوروی در نزدیکی محل حضور داشتند و تیم آمریکایی در ترس دائمی از شناسایی شدن به سر می‌برد. با این حال، بازوی مکانیکی کشتی موفق شد بخشی از زیردریایی را به سطح بیاورد.
اما در لحظه‌ای حساس، بازو دچار مشکل شد و بخش بزرگی از زیردریایی دوباره به اعماق سقوط کرد. بااین‌حال، تیم عملیات موفق شد قسمت جلویی زیردریایی، چندین قطعه تجهیزات و شش جسد را بازیابی کند.
پایان مأموریت؛ میراثی از فناوری و اسرار جاسوسی
عملیات آزوریان در نهایت با هزینه‌ای معادل 800 میلیون دلار (معادل 4.9 میلیارد دلار امروزی) به پایان رسید. هرچند اطلاعات حساس و موشک‌های هسته‌ای موردنظر بازیابی نشدند، اما این عملیات، همچنین به نمادی از فناوری پیشرفته و نوآوری‌های جاسوسی تبدیل شد؛ از طراحی یک کشتی سفارشی گرفته تا ساخت بازوی مکانیکی عظیمی که می‌توانست در اعماق دریا کار کند.
