به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) حجت‌الاسلام و المسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم 30 مرداد در همایش گفتمان علوم انسانی که در سالن همایشهای بین‌المللی دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد گفت: بیش از دو قرن است که تعامل ما با مدرنیته و واکنش مدنیت معاصر غربی، مسئله ما شده است و این مسئله به اشکال مختلف بروز و ظهور دارد و این مسئله در سطح نخبگانی نیست بلکه جلوه‌های این تقابل و تعامل در قشرها و لایه‌های مختلف حیات جمعی نیز بروز دارد.
وی افزود: اگر روشنفکری شیفته غرب و دوره پهلوی نوعی واکنش به مسئله سنت و مدرنیته است جریانات افراطی مذهبی دهه 60 و 70 و حتی دوره معاصر هم نوعی پاسخ به مسئله تعامل سنت و مدرنیته است.
ایجاد تمدن اسلامی؛ بهترین پاسخ به مدنیت غربی
واعظی تصریح کرد: در میان انحاء واکنش‌ها و عکس‌العمل‌ها و پاسخ‌ها به چالش ما و مدنیت معاصر غربی شاید معقول‌ترین رویکرد رویکردی باشد که در مرز میان سنت و مدرنیته متوقف نمی‌شود و به دنبال دفاع کور از مدرنیته نیست لذا قابل دفاع ترین واکنش این است که تمدن نوین اسلامی را پی‌افکنی و بنیان‌گذاری کنیم.
وی تاکید کرد: ایجاد هر تمدنی مبتنی بر تمدن قبلی خود است ولی این پی افکندن طرحی نو و تحقق‌بخشی به تمدن نوین اسلامی نیز عبارت از افتخار به گذشته و بازخوانی تمدن قبلی اسلامی یا حتی بازتولید تمدن پیشین اسلامی نیست. وقتی می‌گوئیم به دنبال ایجاد تمدن نوین اسلامی هستیم نمی‌خواهیم به بازتولید تمدن اسلامی گذشته بپردازیم بلکه هدف درافکندن طرحی نو در این دوره بر اساس اصول و مبانی اسلامی است.
نقش علوم انسانی در تمدن غربی
وی اظهار کرد: ادعای ما این است که ایجاد تمدن نوین اسلامی و خروج از وضع موجود و رسیدن به وضع مطلوب اسلامی نیازمند علوم انسانی اسلامی است و برای روشن شدن نقش آن باید بدانیم که در تمدن غربی، ارکان اصلی علوم انسانی غربی است. برخی تصور می‌کنند تمدن غربی تمدن تکنولوژیک محض است ولی واقعیت این است که علوم انسانی به اندازه علوم تجربی و فناوری دنیای غرب نقش‌آفرین بوده است و علوم انسانی متناسب با آرمان‌های این تمدن تولید شده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: ما می‌توانیم با سه مفهوم مدرنیزم، مدرنیته و مدرنیزیشن به تحلیل جامع تمدن غربی بپردازیم. مدرنیزم عطش سیری‌ناپذیر به نوکردن امور بود، نوگرایی وضعیتی است که بر قلب غرب مستولی شد و این عطش سیری ناپذیر به نوکردن امور تقابل میان سنت و مدرنیته را ایجاد کرد و در حوزه دین نیز به رفرمیست کشیده شد.
واعظی بیان کرد: آنچه که از آن به مدرنیته تعبیر می‌شود، فقط در ساحت علوم تجربی نبود بلکه در بسیاری از عرصه‌های علوم انسانی رخ داد و حیات فرهنگی و سیاسی و اقتصادی را نیز شامل می‌شد.
وی افزود: مدرنیته وارد فرایند مدرنیزیشن شد و مدنیت معاصر غربی را ایجاد کرد و تصور خامی است که بگوئیم تمدن معاصر غربی، صرفا تکنولوژیک و برخاسته از علوم طبیعی است در حالی که نوآوری برخاسته از ساحت‌های مختلف علوم است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی گفت: در این تمدن نگاه به انسان و جامعه و فضایل اجتماعی و آرمان‌های حیات بشری تغییر کرد و گویی بشری نو ظهور کرد. اگر این تحلیل را بپذیریم وقتی سخن از پی‌ریزی تمدن نوین اسلامی می‌گوئیم نیازمند ایده‌های نو در عرصه‌های مختلف حیات انسانی برخاسته از اصول و ارزش‌های اسلامی هستیم.
واعظی تصریح کرد: راه نجات ما پی‌ریزی تمدن اسلامی و واکنش معقول به وضعیتی است که در آن به سر می‌بریم و این پی‌ریزی، نقشه راه می‌خواهد و یک کلان پروژه اجتماعی لازم دارد. در تعابیر رهبری هست که ما الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می‌خواهیم در واقع معنای آن این است که برای تمدن‌سازی نقشه راه می‌خواهیم و کلان مهندسی اجتماعی لازم داریم و برای آن نیازمند تنقیح مبانی تمدنی و نظام ارزش‌های تمدنی هستیم.
بدون علوم انسانی به تمدن اسلامی نمی‌رسیم
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی گفت: در عرصه‌های آموزشی و قضایی و کیفری و تقنینی که عرصه زندگی ما را تشکیل می‌دهند بدون شکوفایی علوم انسانی نمی‌توان به تمدن اسلامی رسید. اگر در عرصه سیاست فلسفه سیاسی را تنقیح نکنیم و سلسله مراتب حیات سیاسی را مرتب نکنیم و حقوق سیاسی را متناسب با ارزش های الهی ترسیم نکنیم و عدالت سیاسی را برخاسته از اسلام تئوریزه و صورت‌بندی نظری نکنیم چطور می‌خواهیم بگوئیم در عرصه سیاست اتفاقی مبتنی بر اسلام بیافتد در اقتصاد و فرهنگ و خانواده نیز همین طور است.
بزرگترین مانع برای حصول به علوم انسانی اسلامی
واعظی گرفتاری در دام تقلید، انفعال و وادادگی نسبت به علوم انسانی غربی را بزرگترین مانع برای حصول به علوم انسانی اسلامی برشمرد و تصریح کرد: اگر ما باورمند به دین هستیم باید علوم انسانی مبتنی بر این مبانی را ایجاد کنیم.
وی تاکید کرد: گام دوم در این زمینه این است که درک روشنی باید از ماهیت علوم انسانی اسلامی داشته باشیم؛ یعنی تلقی روشن و واقعی از علوم انسانی داشته باشیم برخی با ساده انگاری خیال می‌کنند با یک مراجعه مستقیم به مبانی دین همه مایحتاج ما تحصیل می‌شود یعنی نگاه فقه‌گونه دارند و نقل را تنها منبع تولید علوم انسانی می‌دانند در حالی که انحصار علوم انسانی به استنباط فقهی نادرست است زیرا علوم انسانی معادل فقه و حقوق اسلامی نیست البته وجه فقهی دارد ولی در آن خلاصه نمی‌شود.
علوم انسانی غربی با شعار از میدان بیرون نمی‌رود
استاد حوزه علمیه اظهار کرد: بررسی دقیق و نقادانه علوم انسانی غربی از دیگر مسایلی است که به آن نیاز داریم؛ نباید با آن شعارگونه برخورد کنیم بلکه باید آن را هضم کنیم و با رویکرد انتقادی به آن بپردازیم و انفعالی آن را مطالعه نکنیم زیرا علوم انسانی غربی با شعار از میدان به در نمی‌رود بلکه با مطالعه انتقادی از میدان به در خواهد رفت.
واعظی بیان کرد: نه باید نسبت به علوم انسانی اسلامی شعارزده بشویم و نه آن را سهل‌گیرانه بدانیم و نه در مقابل علوم غربی حالت تسلیم داشته باشیم.
