بین سالهای 381 تا 413 ق، عالمی بزرگ و فقیهی سترگ به نام ابو عبد الله محمد بن محمد (بن نعمان) معروف به شیخ مفید در جهان تشیع درخشید که در عصر خود از جهت تبحر در احکام الهی بی نظر بود.
شیخ مفید، تحولات شگرفی در فقه پدید آورد و شیوه ها و مبانی فقهی را نسبتا تکامل بخشید، به گونه ای که فقیهان بعد از او به این حقیقت اعتراف نمودند. وی علاوه بر نوآوری در اصول مذهب با فقه استدلالی و منطق اجتهادی شیوه ای نو در فروع احکام به وجود آورد هرچند پیش از وی فقهایی دراین راه گام نهاده بودند ولی او به مثابه استاد بزرگ شیعه در ترویج و شکوفایی آن گامهای بلندی برداشت. او با استفاده از مبانی علم کلام و اصول فقه راه بحث و استدلال را بر روی شیعیان گشود ابواب فقه را با دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و از تشتت و پراکندگی بیرون آورد و هر موضوعی از آن را در محل خود جای داد و بدان وسیله راه استفاده از احکام را روشن ساخت. همچنین مجلس درس او را از رونق و شکوه خاصی برخوردار بود و صدها طالب علم شیعی و سنی در آن شرکت می جستند.
از میان شاگردان او شخصیتهای برجسته ای همچون سید مرتضی و شیخ طوسی برخاستند که هر کدام در گسترش و تکامل مباحث فقهی اجتهادی نقش عمده ای داشتند.
سید محسن امین در ایعان الشیعه تقریبا 200 کتاب در دانشهای مختلف، از او یاد می کند.
