شناسه : ۳۰۳۷۲۶ - چهارشنبه ۷ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۰۷:۴۸
احمدی از روش‌های جدید مطالعه قرآن گفت:
در بازخوانی قرآن با روش‌های جدید، دچار تقلیل‌گرایی نشویم
گروه اندیشه: یک پژوهشگر قرآنی معتقد است که باید توجه داشته باشیم که متدهای جدید بازخوانی قرآن، همه جنبه یک متن را بر ما آشکار نمی‌کند و هر متدی محدودیت‌هایی دارد که باید آنها را لحاظ کنیم و دچار تقلیل‌گرایی نشویم.
رضا احمدی، پژوهشگر مطالعات اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که داد و ستد قرآن و فلسفه در ایران معاصر، پس از علامه‌طباطبایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: تمام متدها، روش‌ها و مفاهیم جدیدی که امروزه در پژوهش‌های قرآنی مطرح است، خواستگاه فلسفی دارد. شما پدیدارشناسی، هرمنوتیک و رویکردهای جدید را در حوزه فلسفی می‌بینید که از این طریق به سایر علوم از جمله مطالعات قرآنی راه پیدا کرده است. به همین دلیل همه الگوهایی که ما در بازخوانی میراث و قرآن‌پژوهی به کار می‌بریم، خواستگاه فلسفی دارد.
رضا احمدی ادامه داد: بدون در نظر گرفتن بنیاد‌های فلسفی و نظری روش‌های جدید، حقیقت این متدها را نمی‌توان دریافت و از این رو پژوهش‌های قرآنی جنبه و سویه‌ای فلسفی خواهد داشت.
وی در پاسخ به اینکه با توجه به اخذ علوم قرآنی از فلسفه، آیا رویکردهای فلسفی وجود دارند که منبعث از قرآن و علوم قرآنی باشند؟ گفت: قرآن، تفسیر و پژوهش‌های قرآنی جزو دانش‌های مصرف‌کننده است و تمام دانش و متدهای موجود را مورد استفاده قرار می‌دهند. همه چیزهای دیگر در علوم دیگری مانند تاریخ، انسان‌شناسی و ... تولید می‌شود، توسط تفسیر قرآن و پژوهش‌های قرانی استفاده می‌شود.
احمدی افزود: در زمینه علوم قرآنی به این معنا که علوم قرآنی علاوه بر اینکه مصرف می‌کنند، تولید کننده می‌توانند باشند تاکنون کار جدی صورت نگرفته است.
جهانی شدن یا عصری شدن؟
این پژوهشگر فلسفه اسلامی در خصوص ارزیابی فعالیتی که در سالیان اخیر و در بحث علوم انسانی اسلامی شده است، گفت: ما باید مساله را جور دیگری ببینیم. وقتی غربی‌ها مساله جهانی‌شدن را مطرح کردند، محور این بحث مکان است، اما ما مسلمانان در گفتمانی که زیست می‌کنیم، مشکل مکان نداریم و مشکل ما در زمان است.
وی ادامه داد: مشکل و مسائلی که امروز جهان اسلام دارد، در حوزه مکانی مطرح نیست، بلکه چالش اصلی که ما داریم در حوزه زمان است. ما نباید دنبال پروژه جهانی شدن باشیم، بلکه باید به دنبال عصری‌شدن و معاصر بودن برویم و در واقع ما دچار نوعی مشکل تاریخی هستیم و برای نجات شدن از این وضعیت باید عصری شدن را پیگیری کنیم.
احمدی با بیان اینکه ما برای نجات از تاریخیت و عصری شدن و الگویی که می‌توانیم پیگیری کنیم، این است که ببینیم چگونه می‌توانیم میراث و قرآن را بازخوانی کنیم، گفت: بازخوانی میراث و محتوای قرآن و آنچه در حاشیه قرآن از میراث شکل گرفته است، باید مقدمات پروژه عصری شدن ما را رقم بزند.
وی افزود: با شکل‌گیری پروژه عصری شدن ما مسئله خود را خواهیم داشت و می‌توانیم پرسش و مسئله‌ای را مطرح کنیم که به تبع آن خرد و اندیشه‌ای شکل بگیرد که ناظر به مسائل ما باشد. اگر ابتدا به سراغ قرآن برویم و آن را الهام بخش بسیاری از دیدگاه‌های خود قرار بدهیم، مسیر درستی طی نخواهد شد.
احمدی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه شما به نوعی معتقد به داد و ستد هستید، آیا برای بازخوانی قرآن می‌توان از ابزار غیر قرآنی استفاده کرد، پاسخ داد: ظهور و بروز قرآن برای ما متن است. درست است که فرستنده این متن خداست. متن یک ساختار زبانی دارد و مقوله‌ای فرهنگی است، از این رو ما می‌توانیم مانند سایر متون از انواع الگوها و متدهایی که امروزه تنقیح شده و به رسمیت شناخته شده است، در خصوص پژوهش استفاده کنیم.
ضرورت گسست از میراث متن
وی تصریح کرد: برای بازخوانی در خصوص میراث و طرح مسئله در این خصوص ما نیازمند گسست و فاصله گرفتن هستیم. این مساله به معنای گسستی مکانی نیست در واقع به کار گرفتن الگوها و نظریات کمک می‌کند، گسست را ایجاد کنیم و دوباره به متن برگردیم.
احمدی در پاسخ به این پرسش که ضرورت گسست از میراث چیست؟ گفت: باید بتوانیم بازخوانی کنیم و متن اولیه را در مقابل پرسش‌ها و چالش‌های امروز خودمان قرار دهیم و برای این کار باید بتوانیم فاصله‌ای بگیریم که فاصله‌ای فکری است و جنبه مساله‌گونه دارد و ما در این راستا باید به سراغ متن و روش‌ها رفته و پس از بازخوانی ببینیم، این متن چه پاسخی به مشکلات ما می‌دهد.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه روش‌های جدید همه ابعاد متن را در نظر نمی‌گیرد، گسست چگونه می‌تواند به بازخوانی میراث منجر شود، گفت: این مساله همواره می‌تواند به عنوان آسیبب وجود داشته باشد، اینکه وقتی ما با متدهای غربی میراث را بازخوانی می‌کنیم، دچار نوعی تقلیل‌گرایی می‌شویم.
احمدی در پایان گفت: به عنوان مثال وقتی من متد زبانشناسی را در فهم قرآن به کار می‌گیرم، ممکن است کل مفاهیم قرآن را تقلیل داده و از جنبه‌های دیگر غافل شوم. ما باید از قبل توجه داشته باشیم این متدها همه جنبه یک متن را به ما آشکار نمی‌کند و هر متدی و بازنمایی یک محدودیت‌هایی دارد و باید آن محدودیت‌ها را لحاظ کنیم.