حجر الاسود یا سنگ سیاه
[1]
،جزئی بسیار مقدس از مسجد الحرام است که در کنار کعبه قرار گرفته.از زمان بنای کعبه،حجر الاسود در کنار آن قرار داشته و پیش از اسلام و پس از آن، مورد اعتنای کامل بوده و به لحاظ همین تقدس است که رسول خدا-ص-آن را نگاه داشت و دیگر سنگهایی را که به شکل بت ساخته شده بود،به دور ریخت.حجر الاسود،در جریان تخریب کعبه در اثر سیل در فاصله دوری از مسجد قرار گرفت.قریش برای نصب آن با یکدیگر به دشمنی پرداختند،اما-همان گونه که گذشت-با درایت رسول خدا-ص-همه قریش در فضیلت آن سهیم شدند و عاقبت به دست آن حضرت نصب گردید.به مرور زمان،از حجم نخستین این سنگ کاسته شد و حتی اجزای آن از یکدیگر جدا گردید.آخرین بار قسمتهای مختلف آن را به یکدیگر متصل کردند و آن را در محفظه ای نقره ای قرار دادند و تنها به آن اندازه که برای بوسیدن و استلام لازم بود،جای خالی گذاشتند.
در روایات بسیاری که شیعه و سنی نقل کرده اند،حجر الاسود از سنگهای بهشتی دانسته شده که همراه آدم-ع-به زمین آمده است.همچنین،در روایتی از پیامبر-ص-حجر الاسود به منزله دست راست خداوند خوانده شده که در روی زمین قرار گرفته است و مردم با دست کشیدن روی آن و بوسیدنش،با خداوند بیعت و اطاعت خود را از او تثبیت می کنند.در نقلی از ابن عباس آمده است که اگر کسی با رسول خدا-ص-بیعت نکرد،و سپس حجر الاسود را استلام کرد،با خدا و رسول بیعت کرده است.در روایات آمده است:این سنگ در آغاز سفید بوده،که با رسیدن دست انسانهای گنه کار به آن سیاه گردیده است.
در سال 317 ه.ق.یکی از فرقه های منسوب به اسماعیلی مذهبان که به قرامطه شهرت داشتند،حجر الاسود را از کنار کعبه برداشتند و به احسا بردند.آنان به مدت 22 دو سال-چهار روز کمتر-(تا سال 339 ه.ق.)سنگ را در آنجا نگاه داشتند و سپس در عید قربان سال مزبور،آن را به جای نخست باز گرداندند. پس از آن،در طی سالهای پس از آن،حجر الاسود مکرر-به طور عمد یا غیر عمد-از جایش کنده شد و هربار اجزائی از آن خرد و جدا شد.و باز به هم چسبانیده شد.اکنون مجموعه آن در هاله ای از نقره قرار داده شده است.
حجر الاسود در حال حاضر در کنار کعبه،در ارتفاع 5/1 متری زمین قرار دارد.در روایات بر استلام و بوسیدن حجر الاسود سفارش بسیار شده و در نقلها آمده است که رسول الله-ص-مقید به استلام و بوسیدن آن بوده است.
حجر الاسود نقطه آغاز و پایان طواف بوده و برابر آن سنگ سیاهی روی زمین تا انتهای مسجد کشیده شده است.به علاوه چراغی سبز رنگ بر دیوار مسجد برابر حجر الاسود نصب شده تا راهنمای طواف کنندگان باشد.