زیباشناسی در اسلام

فلاسفه اسلامی خلاقیت هنری و ادبی را به خودی خود ارزش مند تلقی نمی کردند; بلکه همواره به آن به چشم یک ابزار می نگریستند که قادر به انتقال مفاهیم عقلانی و حقایق دینی، به زبانی عامه پسند و همگانی، به توده هاست .

فارابی از جمله فیلسوفانی است که در «المدینة الفاضله » به بحثی زیبایی شناسانه در مورد اسماء و صفات خداوند می پردازد . به اعتقاد او «زیبایی » هر چیز، در درجه اول، جنبه «معرفتی » دارد . هر قدر موجودی به کمال نهایی خود نزدیک تر شود، زیباتر است . او نتیجه می گیرد که خداوند که از اعلای مراتب هستی برخوردار است، «زیبایی مطلق » است . افزون بر این، زیبایی او از ذات خودش سرچشمه می گیرد; بر خلاف مخلوقات که زیبایی شان عارضی و به همین دلیل زایل شدنی است .

ابن سینا نیز در کتاب «رسالة فی العشق » به این بحث پرداخته است . به عقیده او زیبایی از نظم، ترکیب بندی (تالیف) و اعتدال ناشی می شود و عشق به زیبایی صرفا طبیعی یا برخاسته از غریزه یا لذت بسیط است; ناشی از ادراکات حسی در نفس عاقل است . عشق به زیبایی بیشتر با تفکر توام است و در نهایت، بر درک قرب به خداوند، یعنی معشوق اول استوار است .

«رسالة فی العشق » ابن سینا مشتمل بر عناصری برای نظریه داوری زیبایی شناختی است . در این مباحث، داوری های زیبایی شناختی، به قوه تخیل و قوای حس درونی مرتبط با آن نسبت داده می شوند .