درآمد
ارزیابی مستمر درونی و بیرونی از عملکرد هر سیستم به خصوص نشریات علمی راه مطمئنی برای کشف نقاط قوت و ضعف و دست یابی به راهکارهای مناسب جهت تقویت آن و رسیدن به هدف های تعیین شده است. با عنایت به ضرورت وجود پویایی و تحول مستمر یک مجموعه، ارزیابی به مثابه بخشی از فعالیت اساسی مسؤولان به شمار می آید؛ به طوری که بدون بررسی و ارزیابی جدّی و مستمر از بخش های مختلف یک نشریه نمی توان به ادامه توفیق آن خوشبین بود. با توجه به چنین ضرورتی و در چارچوب گزارش از ربع قرن فعالیت دفتر تبلیغات اسلامی، ارزیابی عملکرد فصلنامه علوم سیاسی با نگاه بیرونی ارائه می گردد.
ملاحظات ضروری
1. ارزیابی عملکرد فصلنامه علوم سیاسی در سه قسم داده ها، تجزیه و تحلیل داده ها و ارایه پیشنهادها تدوین شده است. مجموع اطلاعات و داده ها همان جداول شماره 1 تا 3 و نمودارهای مقایسه ای 1 تا 8 هستند که مبنای اصلی ارزیابی قرار گرفتند؛
2. تمامی بخش های فصلنامه (سرمقاله، گفت و گو، مقالات، گزارش های علمی، نقد و معرفی، چکیده پایان نامه، ترجمه چکیده مقالات به زبان خارجی، میراث سیاسی و معرفی فصلنامه) از شماره 1 تا 26 به تفکیک هر شماره بر اساس معیارهای مزبور به دقت بررسی و فراوانی آنها در جداول و نمودارها ثبت گردید و سپس اقدام به درصدگیری شد؛
3. مطالعه و دقت در جداول و نمودارها که حاوی تمامی اطلاعات مربوط به 26 شماره فصلنامه است می تواند در ترسیم و تفهیم مطالب مطرح شده، کمک مؤثری نماید؛
4. تقسیم مقالات به هفت موضوع «فقه سیاسی»، «فلسفه سیاسی»، «روابط بین الملل»، «جامعه شناسی سیاسی»، «اخلاق و سیاست»، «قرآن و سیاست» و «سایر» با توجه به واقعیات موجود و با مطالعه عناوین، زیر عنوان ها و برخی از پاراگراف های مقالات صورت گرفته است ؛
5. در بررسی حاضر، هدف های فصلنامه (منتشر شده در ص 2 هر شماره) به عنوان معیاری برای ارزیابی مورد توجه قرار گرفته است؛
6. این ارزیابی بیشتر با نگاه آماری به بخش های گوناگون فصلنامه صورت گرفته، ولی ارزیابی از محتوای مطالب نیازمند بهره گیری از کارشناسان و متخصصان هر قسمت به تناسب مورد و با الگوی متفاوت است.
جدول شماره1: جدول وضعیت مؤلّفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی از نظر محل تأمین مقالات به تفکیک هر شماره از 1 تا 26
ادامه جدول شماره 1: جدول وضعیت مؤلفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی از نظر محل تأمین مقالات به تفکیک هر شماره از 1 تا 26
نمودار شماره 1: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی مؤلفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به تفکیک هر سال
نمودار شماره 2: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی مؤلفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی از نظر تحصیلات حوزوی و دانشگاهی از سال 1377 تا نیمه اول 1383
نمودار شماره 3: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی مؤلفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی در مجموع26شماره (از سال 77 تا نیمه اول 83) از نظر محل تأمین مقالات
تجزیه و تحلیل جدول وضعیت مؤلفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی
در این بخش جدول وضعیت مؤلفان مقالات از نظر میزان تحصیلات و محل تأمین مقالات و نمودارهای مقایسه ای درصد فراوانی مؤلفان از نظر تحصیلات و محل تأمین مقالات به تفکیک هر یک از شماره های 1 تا 26 و در مجموع 26 شماره مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
1. درصد مؤلفان از نظر محل تأمین مقالات
* درصد مؤلفان مقالات فصلنامه از میان فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی مؤسسه در سال های 1377 و 1378 صفر، سال های 1379، 4، 1380، 8، 1381، 4، 1382، 2 و نیمه اول 1383، 5 درصد می باشد. بر اساس این اطلاعات از سال 1379 تا نیمه اول 1383 به غیر از سال 1382 همکاری این دسته از مؤلفان روندی صعودی و به نسبت متوازن در به کارگیری فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی مؤسسه داشته است. این سیر صعودی را می توان ناشی از علاقه مندی آنان به همکاری با فصلنامه ، ارتقای سطح علمی تحقیقات و نوشته های آنها و علاقه مندی فصلنامه به این همکاری دانست.
* درصد مؤلفان فصلنامه از میان فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد مؤسسه از سال 1377 تا 1380 دارای روندی رو به رشد و از سال 1381 تا نیمه اول 1383 دارای روندی نزولی بوده است. بنابراین میزان همکاری علمی فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد مؤسسه با فصلنامه کاهش یافته است که بررسی علل و عوامل آن می تواند مهم باشد.
* بالاترین درصد استفاده از فارغ التحصیلان مؤسسه در مقطع کارشناسی ارشد با 42 درصد در سال 1378 و کمترین آن با 50/10 درصد در سال 1377 می باشد.
* 31 درصد از مؤلفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی در مجموع 26 شماره، از فارغ التحصیلان مؤسسه - اعم از ارشد و کارشناسی - هستند که مثبت ارزیابی می شود.
* اعضای هیأت علمی مؤسسه در تألیف مقالات برای فصلنامه به میزان 47، 37، 22،20 و 15 درصد به ترتیب از سال 1377 تا پایان 1381 و به میزان 21 و 30 درصد در سال های 1382 و نیمه اول 1383 با فصلنامه همکاری داشته اند. همان طور که ملاحظه می شود، همکاری اعضای هیأت علمی از سال 1377 تا 1381 روند نزولی داشته، ولی از سال 1382 تاکنون دارای روندی رو به رشد بوده است، که مطلوب می باشد.
* بالاترین درصد همکاری اعضای هیأت علمی مؤسسه در تدوین مقالات فصلنامه با 47 درصد در سال 1377 و کمترین درصد آن با 15 درصد در سال 1381 است .
* استادان مدعو مؤسسه در تألیف مقالات فصلنامه به میزان 16،13،25،10،6،6 و 10 درصد به ترتیب از سال 1377 تا نیمه اول 1383 با فصلنامه همکاری داشته اند. بر این اساس، میزان همکاری آنان از سال 1377 تا 1382 به جز در سال 1379، از روندی نزولی برخوردار بوده است که ضعیف ارزیابی می گردد، چرا که استفاده اندک از پتانسیل موجود (وجود استادان مدعو)از دست دادن فرصت است. البته میزان همکاری آنان در سال 1383 رو به رشد بوده که مثبت ارزیابی می گردد.
* استادان مدعو با 25 درصد همکاری در سال 1379 و 6 درصد در سال 1381 دارای بیشترین و کمترین درصد همکاری در نگارش مقالات فصلنامه بودند که اوّلی خوب و دومی ضعیف ارزیابی می شود.
* استادان و مؤلفان خارج از مؤسسه نیز در تدوین مقالات با فصلنامه علوم سیاسی همکاری داشته اند و این همکاری از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 26،8،25،26،48،46 و 35 درصد می باشد که از روند مطلوبی برخوردار بوده است.
* بالاترین سطح همکاری مؤلفان خارج از مؤسسه با 48 درصد در سال 1381 و کمترین آن با 8 درصد در سال 1378 می باشد.
* در نگاهی کلی، درصد همکاری فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی و ارشد، اعضای هیأت علمی، استادان مدعو و محققان خارج از مؤسسه در ارسال مقاله به فصلنامه علوم سیاسی از 1377 تاکنون و در مجموع 26 شماره به ترتیب 4،28،24،12 و 32 درصد است. که با توجه به اهداف فصلنامه خوب ارزیابی می شود.
* بیشترین میزان همکاری را مؤلفان خارج مؤسسه با 32 درصد و کمترین آن را کارشناسان فارغ التحصیل مؤسسه با 4 درصد داشتند. فارغ التحصیلان ارشد مؤسسه با 28 درصد در رتبه دوم همکاری قرار دارند که در جهت تأمین اهداف فصلنامه بوده و مطلوب ارزیابی می گردد.
* از نگاهی دیگر، 68 درصد مقالات فصلنامه را محققان و مؤلفانی تولید و تألیف کرده اند که به نوعی به مؤسسه تعلق خاطر دارند، مثل فارغ التحصیلان، اعضای هیأت علمی و استادان مدعو که مثبت ارزیابی می شود.
* 28 درصد از مؤلفان مقالات فصلنامه علوم سیاسی در مجموع 26 شماره از فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد علوم سیاسی و 4 درصد از مقطع کارشناسی علوم سیاسی (در مجموع 32 درصد) مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم علیه السلام هستند که با توجه به هدف فصلنامه مبنی بر طرح دیدگاه ها و آرای دانشجویان و فارغ التحصیلان مؤسسه و تقویت روح تتبع و تحقیق و تشویق آنان برای حضور جدّی تر در صحنه های علمی - فرهنگی کشور، مثبت ارزیابی می شود. به خصوص که درصد قابل توجهی از مؤلفان عضو هیأت علمی مؤسسه از فارغ التحصیلان مؤسسه هستند.
* تلاش فصلنامه در جذب مقالات از فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم سیاسی از آغاز تاکنون به غیر از سال 1378 از یک توازن نسبی برخوردار بوده است که مطلوب ارزیابی می گردد.
* از علت های موفقت آمیز انتشار منظم فصلنامه علوم سیاسی در حد قابل قبول در حوزه تخصصی مطالعات اسلامی - سیاسی می تواند ناشی از پشتوانه فارغ التحصیلان و اعضای هیأت علمی مؤسسه باشد. به ویژه آن که تدوین پایان نامه در مقطع کارشناسی در مؤسسه اجباری بوده و در تدوین پایان نامه برای مقطع ارشد نیز به اندازه کافی دقت و سخت گیری به عمل می آید.
2. درصد مؤلفان از نظر تحصیلات حوزوی و دانشگاهی
* میزان مؤلفان دارای تحصیلات حوزوی از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 5،3،6،8،8،6، 25 و با میانگین 5/7 درصد در مجموع 26 شماره می باشد که در نیمه اول 83 از رشد 19 درصدی برخوردار بوده است.
* میزان همکاری مؤلفان با تحصیلات دانشگاهی از سال 77 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 37،18،41،20،30،27،20 و با میانگین 28 درصد در مجموع 26 شماره می باشد. که از سال 1382 تاکنون روندی نزولی داشته است. با توجه به حوزه مطالعات اسلامی - سیاسی و هدف فصلنامه، روند نزولی مثبت ارزیابی می شود.
* میزان همکاری مؤلفان دارای تحصیلات دانشگاهی درسال 79 با 41 درصد و در سال 1378 با 18 درصد دارای بیشترین و کمترین درصد است که نکته خاصی به نظر نمی رسد.
* اگر چه میزان بهره گیری از مقالات ارسالی تحصیل کردگان دانشگاهی در سال های مورد بررسی از یک تعادل و توازن برخوردار نبوده، ولی در استفاده از مؤلفان دارای تحصیلات حوزوی از توازن نسبی برخوردار بوده است.
* میزان بهره گیری از مؤلفان دارای تحصیلات حوزوی - دانشگاهی از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 58، 79،53،36،61،66 و 55 و با میانگین 64 در مجموع 26 شماره می باشد که با توجه به حوزه مطالعات اسلامی - سیاسی و رویکرد فصلنامه، مثبت ارزیابی می شود، به عبارتی، هر چه از مؤلفان دارای تحصیلات حوزوی - دانشگاهی بیشتر استفاده شود، نشریه بهتر می تواند هدف خود را تحقق ببخشد.
* درصد استفاده از مؤلفان فصلنامه از نظر تحصیلات در مجموع 26 شماره (حوزوی 8 درصد، دانشگاهی 28 درصد و حوزوی - دانشگاهی 64 درصد) از 3 تا 1 رتبه بندی می شوند و در اکثر سال ها از توازن نسبی برخوردارند.
3. درصد مؤلفان از نظر مدارک تحصیلی
* میزان استفاده از مؤلفان دارای مدرک کارشناسی از سال 1379 تا نیمه اول 83 به ترتیب 2،12،4،4 و 5 درصد بوده که به غیر از سال 1380، از توازن نسبی برخوردار بوده است ؛ ولی در سال های 77،78 و تا اواسط 79 از هیچ مؤلف با مدرک کارشناسی استفاده نشده است.
* بالاترین درصد بهره گیری از مؤلفان دارای مدرک کارشناسی ارشد با 21/84 درصد در سال 77 و کمترین آن با 50 درصد در نیمه اول سال 83 می باشد. میزان بهره گیری از مؤلفان با مدرک کارشناسی ارشد از سال 77 تا نیمه اول 83 به ترتیب 84،81،64،66،75،65 و 50 درصد است. اگر چه دارای فراز و نشیب می باشد، ولی در مجموع از روندی رو به کاهش برخوردار بوده است.
* بیشترین درصد همکاری مؤلفان دارای مدرک دکترا با 50 درصد مربوط به نیمه اول سال 1383 و کمترین آن با 16 درصد مربوط به سال 1377 می باشد.
* میزان همکاری مؤلفان با مدرک دکترا از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 16،18،33،22،21،30 و 45 درصد است که در مجموع از روندی صعودی برخوردار بوده و مثبت ارزیابی می شود.
* مؤلفان مقالات در مجموع 26 شماره از نظر مدرک دانشگاهی، 4 درصد دارای مدرک کارشناسی، 70 درصد کارشناسی ارشد و 26 درصد مدرک دکترا داشته اند که خوب ارزیابی می شود.
* درصد استفاده از مؤلفان دارای مدرک کارشناسی ارشد از سال 77 تاکنون دارای روندی رو به کاهش، میزان بهره گیری از دارندگان مدرک دکترا روندی رو به افزایش بوده است. اگر چه این نتیجه نسبتا مثبت ارزیابی می شود، ولی با عنایت به ارتقای سطح تحصیلی فارغ التحصیلان مؤسسه و سابقه فصلنامه، انتظار همکاری بیشتری می رود.
* اگر چه استفاده از مقالات افراد حوزوی از درصد کمی (5/7 درصد) برخوردار است، ولی در مجموع از سال 77 تاکنون دارای روندی رو به رشد بوده است. به نظر می رسد با توجه به اهداف فصلنامه، استفاده از مقالات افراد تحصیل کرده حوزوی - دانشگاهی مناسب تر باشد.
* فصلنامه در بهره گیری از مقالات دانش آموختگان حوزه و دانشگاه (بیش از نصف) چه در هر شماره و چه در مجموع 26 شماره با میانگین 64 درصد موفق بوده است.
* با عنایت به نقش عملی فصلنامه در ایجاد و تقویت وحدت بین حوزه و دانشگاه، استفاده از دانشگاهیان در حدود 28 درصد مطلوب به نظر می رسد.
جدول شماره 2: جدول وضعیت مقالات فصلنامه علوم سیاسی به تفکیک موضوعی و از نظر تألیفی و ترجمه ای از شماره 1 تا 26
ادامه جدول شماره 2: جدول وضعیت مقالات فصلنامه علوم سیاسی به تفکیک موضوعی و از نظر تألیفی و ترجمه ای از شماره 1 تا 26
نمودار شماره 4: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی مقالات فصلنامه علوم سیاسی به تفکیک موضوعی از سال 1377 تا نیمه اول 1383
نمودار شماره 5: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی مقالات فصلنامه علوم سیاسی به تفکیک موضوعی در مجموع 26 شماره (از سال 1377 تا نیمه اول 1383)
نمودار شماره 6: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی مقالات فصلنامه علوم سیاسی از نظر تألیف و ترجمه از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به تفکیک هر سال
تجزیه و تحلیل جدول وضعیت مقالات فصلنامه (شماره 1 تا 26)
در این بخش وضعیت مقالات فصلنامه از نظر موضوعی، تألیفی و ترجمه ای و نمودارهای مقایسه ای درصد فراوانی آنها از شماره های 1 تا 26 و در مجموع 26 شماره مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
1. درصد مقالات از نظر موضوعی
* میزان مقالات فصلنامه از سال 1377 تا نیمه اول 1383 در موضوع فقه سیاسی به ترتیب 21،29،11،32،27،19 و 30 درصد است که بیانگر روند افزایشی در سال های 78، 80 و83 و روند کاهشی در سال های 79، 81 و 82 می باشد. بنابراین فراز و نشیب داشته است.
* میزان مقالات فصلنامه از سال 1377 تا نیمه اول 1383 در موضوع فلسفه سیاسی به ترتیب 63،42،23،14،23،31 و 15 درصد می باشد که در مجموع روندی رو به کاهش داشته است. شاید از مهم ترین دلایل آن، تهیه و انتشار ویژه نامه هایی در خصوص قرآن و سیاست و اخلاق و سیاست باشد. اگر چه افزایش فعالیت فارغ التحصیلان جامعه شناسی سیاسی نیز مؤثر بوده است.
* درصد مقالات فصلنامه از سال 1377 تا نیمه اول 1383 در موضوع روابط بین الملل به ترتیب 0،5،17،4،13،4 و 5 می باشد. علت بالابودن آمار در سال های 79 و 81 به دلیل ویژه نامه امنیت ملی (شماره 9) و مقالات مندرج در شماره 20 فصلنامه است.
* میزان مقالات فصلنامه از سال 1377 تا نیمه 1383 در موضوع جامعه شناسی سیاسی به ترتیب 16،21،35،22،21،25 و 25 است که تقریبا از توازن نسبی برخوردار است. علت بالابودن درصد مقاله در سال 1379 به دلیل برخورد فعال تر فارغ التحصیلان و استادان گرایش ایران و جامعه شناسی سیاسی و اختصاص برخی از شماره های فصلنامه به موضوعات متناسب با جامعه شناسی سیاسی است.
* بر اساس آمار موجود بین درصد مقالات فقه سیاسی، فلسفه سیاسی و جامعه شناسی سیاسی رابطه معناداری وجود دارد ؛ یعنی افزایش مقاله در یک موضوع، موجب کاهش مقاله در موضوع دیگر شده است.
* با نگاه به آمار، اصلی نبودن و محوریت نداشتن مسائل و موضوعات مربوط به روابط بین الملل در فصلنامه علوم سیاسی واضح و روشن است.
* فصلنامه در سال 80 به میزان 2 درصد، در سال 82 به میزان 15 درصد و در نیمه اول 83 به میزان 25 درصد به انتشار مقالات در موضوع اخلاق و سیاست پرداخته است. علت بالابودن آمار در سال های 82 و 83 به دلیل انتشار ویژه نامه اخلاق و سیاست در شماره 23 و 25 فصلنامه می باشد.
* فصلنامه از سال 1378 تا 1382 به ترتیب 2،4،24،11 و 4 درصد در موضوع قرآن و سیاست مقاله منتشر کرده و در سال های 77 و نیمه اول 83 مقاله ای در این خصوص منتشر نکرده است. علت بالابودن درصد مقاله در موضوع قرآن و سیاست در سال 80، انتشار ویژه نامه قرآن (شماره 15) بوده است.
* در نگاهی کلی، موضوعات فلسفه سیاسی، جامعه شناسی سیاسی، فقه سیاسی، روابط بین الملل، قرآن و سیاست و اخلاق و سیاست با اختصاص 28،24،23،8،8 و 5 درصد به ترتیب از یک تا شش رتبه بندی می شوند. بالابودن درصد فلسفه سیاسی و فقه سیاسی ناشی از پشتوانه مراکز تحقیقاتی همکار و فارغ التحصیلان گرایش های مذکور است.
* از موفقیت های قابل توجه فصلنامه علوم سیاسی ورود به حوزه های تخصصی و مباحثی است که مراکز و مؤسسات علمی - پژوهشی دیگر کمتر در آن حوزه ها وارد شده اند و یا اصلاً وارد نمی شوند.
* بیشترین درصد مقالات ارایه شده مربوط به فلسفه سیاسی است (با 28 درصد) که با جمع درصد مقالات فقه سیاسی، بخش اندیشه سیاسی در مجموع به 52 درصد از مجموع مقالات منتشر شده می رسد که این امر ناشی از اهتمام فصلنامه به طرح مباحث سیاسی با بهره گیری از متون غنی اسلامی، همکاری بیشتر محققان دارای گرایش اندیشه سیاسی با فصلنامه و حمایت مراکز علمی - پژوهشی اندیشه سیاسی اسلام از فصلنامه است. در واقع چنین اقدامی به نوعی پرکردن خلأ ناشی از مباحث علمی مذکور در میادین علمی کشور است و از این منظر، کاری ارزشمند ارزیابی می شود.
* تنوع و استفاده گسترده از مؤلفان مقالات (فارغ التحصیلان و استادان هیأت علمی و مدعو مؤسسه، محققان خارج از مؤسسه، تحصیل کردگان حوزوی، دانشگاهی و حوزوی - دانشگاهی هم چنین در مقاطع ارشد و دکترا) و پرداختن به مبانی نظری مورد نیاز جامعه اسلامی و تهیه، تألیف و انتشار مقالات علمی و تخصصی در شش موضوع مهم فقه سیاسی، فلسفه سیاسی، روابط بین الملل، جامعه شناسی سیاسی، اخلاق و سیاست و قرآن و سیاست در حوزه مطالعات اسلامی - سیاسی با میانگین 89 درصد مقالات تألیفی، از موفقیت های شایان توجه فصلنامه علوم سیاسی به حساب می آید.
* فقط 5/2 درصد از مجموع 277 عدد مقاله علمی - تخصصی فصلنامه علوم سیاسی که طی 26 شماره در حوزه مطالعات اسلامی - سیاسی منتشر شده در شش موضوع مزبور نمی گنجد که درصد قابل اعتنایی نیست. اگر چه ممکن است درج چنین مقالاتی، زمینه سازی برای بازگشایی و پرداختن به موضوعی جدید در بخش مقالات باشد که در آن زمینه کار جدّی صورت نگرفته است. بنابراین در مجموع مثبت ارزیابی می شود.
2. درصد مقالات از حیث تألیفی و ترجمه ای
* بالاترین درصد مقالات تألیفی در سال 1380 با 98 درصد و کمترین آن در سال 1377 با 73 درصد است.
* میزان مقالات تألیفی از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 73،89،82،98،84،93 و 100
(2) درصد و مقالات ترجمه ای به ترتیب 26،10،17،2،15،6 و 0 درصد می باشد که در مجموع از توازن نسبی برخوردار است.
* مقالات فصلنامه علوم سیاسی در مجموع 26 شماره به میزان 89 درصد تألیفی و 11 درصد ترجمه ای است. این رقم با توجه به برتری تألیف نسبت به ترجمه از حیث انجام تحقیق و کالبد شکافی موضوعات، میزان تفکر بیشتر و عمیق تر در تألیفات و تولید فکر و اندیشه، مثبت ارزیابی می شود.
* فصلنامه از سال 77 تا نیمه اول 83 به ترتیب 19،38،51،50،52،47 و 20 و در مجموع 26 شماره 277 عدد مقاله علمی و تخصصی در حوزه مطالعات اسلامی - سیاسی منتشر کرده است. میانگین تعداد مقاله در هر شماره با لحاظ نیمه اول 1383، 5/10 مقاله می باشد که مبیّن پشتوانه قوی علمی مجله، اهمیت نقش و جایگاه آن در مجامع علمی حوزوی و دانشگاهی و در تولید فکر و تقویت روح تتبع و تحقیق است.
جدول شماره 3: جدول توزیع صفحات فصلنامه علوم سیاسی به قسمت های مختلف
ادامه جدول شماره 3: جدول توزیع صفحات فصلنامه علوم سیاسی به قسمت های مختلف
نمودار شماره 7: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی صفحات اختصاص یافته به هر یک از قسمت های مختلف فصلنامه علوم سیاسی از سال 1377 تا نیمه اول 1383
نمودار شماره 8: نمودار مقایسه ای درصد فراوانی صفحات اختصاص یافته به هر یک از قسمت های مختلف فصلنامه علوم سیاسی در مجموع 26 شماره
تجزیه و تحلیل جدول توزیع صفحات فصلنامه علوم سیاسی
در این قسمت جدول توزیع صفحات فصلنامه علوم سیاسی به قسمت های مختلف و نمودارهای مقایسه ای درصد فراوانی آنها از شماره 1 تا 26 و در مجموع 26 شماره مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
* میزان صفحات مربوط به سرمقاله فصلنامه علوم سیاسی از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 42/1، 66/1،23/1،40/1،08/2،84/1 و 50/2 و با میانگین 67/1 درصد در مجموع 26 شماره می باشد. که از روند رو به رشدی از سال 1381 تاکنون برخوردار بوده است.
* تعداد صفحات اختصاص یافته به گفت و گو از سال 77 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 50/12، 20/9، 84/0 ،5،0،0و 0 و با میانگین 70/3 درصد در مجموع 26 شماره است. فصلنامه در سه شماره از سال 1379 و در تمامی شماره های سال 1381 تاکنون (از شماره 17 تا 26) مطلبی در قالب گفت وگو نداشته و تعداد گفت و گو از توازنی برخوردار نبوده است. در برخی از شماره ها سه گفت وگو، در برخی یکی و در بعضی گفت و گویی به چاپ نرسیده است. عدم وجود توازن و تعطیلی قسمت گفت وگو در سال های اخیر مثبت ارزیابی نمی شود.
* میزان صفحات مربوط به بخش مقالات فصلنامه از سال 77 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 59، 73،75،70،70،70 و 65 و با میانگین 70 درصد در مجموع 26 شماره می باشد. اختصاص بیش از 32 از فصلنامه تخصصی به مقالات علمی و برخورداری از یک تعادل در میزان صفحات اختصاص یافته به مقالات، مطلوب ارزیابی می شود.
* درصد صفحات مربوط به گزارش های علمی از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 11،40/8،45/7،27/9،25/8،2 و 5 و با میانگین 36/7 درصد در مجموع 26 شماره است و در مجموع از روندی نزولی برخوردار بوده است. کاهش محسوس صفحات اختصاص یافته به بخش گزارش های علمی بیشتر مربوط به سال های 1382 و 1383 می باشد. به خصوص آن که در دو شماره از سال 1382 (23 و 24) برعکس تمامی شماره های منتشر شده، گزارش علمی ارائه نگردید.
* صفحات اختصاص یافته به بخش نقد و معرفی کتاب از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 2،1،4،5،4،5 و 9 و با میانگین تقریبی 4 درصد در 26 شماره است که در مجموع از روندی رو به رشد برخوردار بوده است. بیشترین تأکید در نقد و معرفی از سال 1381 تاکنون مشاهده می گردد. با توجه به اهمیت نقد و معرفی در محافل علمی، رشد مذکور امیدوارکننده بوده و مثبت ارزیابی می شود.
* میزان صفحات مربوط به بخش چکیده پایان نامه ها از سال 1377 تا نیمه اول 1383 به ترتیب 1،59/1،64/0،26/1،65/2،53/3 و 92/3 و با میانگین 59/1 درصد در مجموع 26 شماره است که از روندی رو به رشد برخوردار بوده است. به دلیل اهمیت چکیده پایان نامه های فارغ التحصیلان برادر و خواهر رشته علوم سیاسی مؤسسه در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و افزایش فارغ التحصیلان، روند رو به رشد ضروری بوده و مثبت ارزیابی می شود.
* فصلنامه از سال 1381 تاکنون (از شماره 18 تاکنون) به طور مرتب دست به انتشار چکیده پایان نامه های فارغ التحصیلان مؤسسه در رشته علوم سیاسی زده است.
* در سال های 77و 78 قسمتی به نام ترجمه چکیده مقالات به زبان خارجی (انگلیسی و عربی) وجود نداشته، ولی از سال 1379 بخشی تحت این عنوان شروع به کار کرد و تاکنون ادامه دارد که به ترتیب 17/3،70/3،4،6 و 6 و با میانگین 21/3 درصد از مجموع صفحات فصلنامه را به خود اختصاص داده است. این کار که هم متناسب با آیین نامه نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می باشد و نیز موجب جذب مخاطب از ملیت های دیگر می گردد، مثبت ارزیابی می شود.
* قسمت میراث سیاسی از بخش هایی است که به طور مرتب از سال 77 تاکنون به ترتیب به میزان 13،5،50/7،4،8،10 و 8 درصد و با میانگین 73/7 درصد منتشر شده است. البته در میزان صفحات اختصاص یافته به میراث سیاسی در 26 شماره، تعریف مشخصی ملاحظه نمی شود. یعنی در برخی از شماره ها 51 صفحه و در بعضی دیگر، 30،22،11و8 صفحه نیز مشاهده می شود. در مجموع درج میراث سیاسی مسلمانان به خصوص شیعه موجب آشنایی بیشتر محققان به میراث سلف صالح و تحکیم منابع غنی اسلامی و یادآور حرکت بازگشت به خویشتن است و بنابراین، مثبت ارزیابی می شود.
* فصلنامه طی سال های 77 و 78 صفحاتی تحت عنوان معرفی فصلنامه (بیان اهداف و راهنمای مخاطبان) نداشته است، اما از اواسط سال 1379 تاکنون به طور مرتب در هر شماره دو صفحه به این موضوع اختصاص دارد. چنین کاری بجا و مثبت ارزیابی می شود.
* از نظر حجم صفحات فصلنامه ، بخش مقالات در مجموع 26 شماره با 70 درصد بیشترین و معرفی فصلنامه با 40/0 صدم درصد دارای کمترین حجم می باشد.
* پس از بخش مقالات، میراث سیاسی با 73/7 درصد، گزارش های علمی با 36/7 درصد، نقد و معرفی با 90/3 درصد، گفت و گو با 70/3 درصد و بخش ترجمه چکیده مقالات به زبان خارجی با 21/3 درصد به ترتیب از 1 تا 5 رتبه بندی می شوند.
* میانگین هر شماره از فصلنامه، 323 صفحه و مجموع صفحات فصلنامه در 26 شماره 8420 صفحه می باشد که مطلوب است.
* فصلنامه در تمامی شماره هایش به غیر از شماره 24 از سرمقاله برخوردار بوده است.
* میزان صفحات فصلنامه علوم سیاسی در هر سال به غیر از سال های 77 و 79 از توازن نسبی برخوردار است.
* در نگاهی کلی، تعداد صفحات اختصاص یافته به قسمت های مختلف فصلنامه (سرمقاله، گفت و گو، مقالات، گزارش های علمی، نقد و معرفی، چکیده پایان نامه، ترجمه چکیده مقالات به زبان خارجی و میراث سیاسی)، از نظم و برنامه خاصی تبعیت نمی کند.
* از عدم تعادل قسمت های مختلف فصلنامه می توان به این نتیجه رسید که فصلنامه از برنامه دراز مدت در کم و کیف بخش های مختلف برخوردار نیست و دست اندرکاران با وجود مشکلات در حال اداره فصلنامه هستند.
* میانگین تقریبی صفحات هر مقاله در مجموع 26 شماره، 21 صفحه است که نسبتا خوب ارزیابی می شود، اگر چه کاهش صفحات مقالات علمی در نشریات تخصصی با حفظ کیفیت مطلوب است.
* انتشار مرتب و بی وقفه فصلنامه علوم سیاسی از سال 1377 تاکنون (26 شماره) مطلوب ارزیابی می شود.
* برخورداری از اعضای تحریریه با تخصص و اعتبار علمی متناسب با موضوع فصلنامه و شماره استاندارد پیایندهای ایران (ISSN) و حفظ تیراژ سه هزار از موفقیت های فصلنامه علوم سیاسی ارزیابی می گردد.
پیشنهادها
با عنایت به داده ها و تجزیه و تحلیل آنها و انجام مقایسه و نظر به مشاهدات و تجربیات، پیشنهادهای زیر به منظور تقویت نقاط قوت و ارتقای سطح کیفی عملکرد فصلنامه علوم سیاسی ارایه می شود.
1. استمرار استفاده از فارغ التحصیلان مؤسسه در مقطع کارشناسی ارشد و اعضای هیأت علمی مؤسسه و تلاش در افزایش بهره گیری از نویسندگان با مدرک تحصیلی بالاتر توصیه می شود، چرا که فرض این است که مطالب و یافته های تحصیل کردگان سطح بالاتر، قوی تر، پخته تر و از قابلیت بیشتری برخوردار است.
2. با توجه به مسؤولیت فصلنامه در طرح مباحث ضروری فکری، فرهنگی و راهبردی جامعه بر اساس مبانی و متون اسلامی و با عنایت به وجود گرایش اندیشه و جامعه شناسی سیاسی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا در رشته علوم سیاسی و وجود نخبگان و صاحب نظران در این دو گرایش در مؤسسه، مناسب است ترتیبی اتخاذ شود تا به تناسب نیازمندی ها و ضرورت های جامعه اسلامی در محافل علمی از هر دو گرایش به طور متوازن تری بهره گیری شود ؛ تا هم رسالت مؤسسه و فصلنامه در تقویت و معرفی افکار و اندیشه های مربوط به دو گرایش اندیشه و جامعه شناسی سیاسی به مجامع علمی تحقق یابد و هم از ظرفیت های موجود مؤسسه استفاده بهینه گردد.
3. مناسب تر است حجم بیشتر مقالات و تلاش و تأکید فصلنامه بر دو موضوع اندیشه سیاسی و جامعه شناسی سیاسی باشد و موضوعات مربوط به روابط بین الملل و غیره به دلیل عدم تناسب با رشته های تحصیلی موجود در مؤسسه همچنان موضوعات فرعی تلقی شوند ؛ اگر چه ایجاد توازن در استفاده از مقالات در دو موضوع مذکور باید مورد تأکید قرار گیرد.
4. بهتر است پس از بررسی، برنامه ای پیش بینی شود تا سطح همکاری اعضای هیأت علمی، استادان مدعو و فارغ التحصیلان مؤسسه با فصلنامه علوم سیاسی ارتقا یابد.
5. شناسایی فارغ التحصیلان موفق و علاقه مند مؤسسه برای نگارش مقالات پربار و علمی و تعیین سقفی برای مشارکت آنان به تفکیک مقطع یا شماره فصلنامه می تواند فصلنامه را در دست یابی به هدفش بیشتر کمک کند.
6. شایسته است با ایجاد انسجام بیشتر در مقالات و ایجاد محدودیت در تعداد صفحات مقاله، تعداد مقالات بیشتری به جامعه علمی عرضه شود، تا فصلنامه بتواند در تولید و نشر فکر و اندیشه طلبه - دانشجویان توفیق بیشتری به دست آورد و هم بر جذابیت فصلنامه افزوده شود.
7. با توجه به حوزه مطالعات اسلامی - سیاسی و اهداف فصلنامه، تلاش به منظور استفاده بیشتر از مقالات افراد دارای مدارک حوزوی - دانشگاهی مورد تأکید است، چرا که آنان در درک و فهم از متون و جامعه و کیفیت بررسی موضوعات و نیز ارایه راهکارها به طور معمول، نگاهی عمیق تر و با ثبات تر دارند.
8. تنوع در استفاده از مؤلفان و محققان برجسته از امتیازات فصلنامه علوم سیاسی به حساب می آید. بنابراین ادامه این روند توصیه می شود.
9. ادامه ورود فصلنامه به موضوعاتی که دارای پشتوانه علمی (از حیث فارغ التحصیلان مؤسسه، نوع همکاران علمی فصلنامه و مراکز حمایت کننده مثل پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام) است موجب افزایش و استمرار موفقیت آن می شود.
10. با عنایت به نقش عملی فصلنامه در ایجاد و تقویت وحدت بین حوزه و دانشگاه، استفاده از دانشگاهیان تا حدود 20 درصد مطلوب به نظر می رسد.
11. نظر به برتری فواید مقالات تألیفی نسبت به مقالات ترجمه ای، بر ادامه روند فعلی فصلنامه در جذب مقالات تألیفی تأکید می شود.
12. ادامه درج دو صفحه درمعرفی فصلنامه و بیان اهداف و روش کار آن به مخاطبان مطلوب است.
13. با توجه به پایان نامه های قابل توجهی که در مؤسسه در دو مقطع کارشناسی و ارشد رشته علوم سیاسی دفاع می شود، شایسته است هم چنان صفحاتی از فصلنامه به طور مرتب برای چاپ چکیده پایان نامه اختصاص یابد.
14.برای تقویت قسمت های مختلف فصلنامه به نظر می رسد سپردن مسؤولیت هر قسمت به یک کارشناس با صلاحیت و علاقه مند می تواند بر ارتقای کیفیت بیفزاید. ضمن آن که در آن صورت لازم است افزایش امکانات فصلنامه مد نظر قرار گیرد.
15. برای تخصصی تر کردن موضوع مربوط به سرمقاله هر شماره می توان از متخصصان، به تناسب اختصاص هر شماره از فصلنامه به یک موضوع خاص برای تهیه و تدوین سرمقاله استفاده کرد.
16. با توجه به این که فصلنامه علوم سیاسی به دلیل پوشش دادن نیازهای جامعه در مجامع علمی و مطبوعاتی جایگاه خوبی پیدا کرده و برخی از مقالات آن در مطبوعات داخلی و خارجی ترجمه و به چاپ رسیده، شایسته است در فرصتی دیگر، بازتاب فصلنامه علوم سیاسی در مطبوعات مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
17. شایسته است برای روشن شدن زوایای مبهم برخی از موضوعات در ارزیابی حاضر، مقالات فصلنامه مورد ارزیابی و نقد و بررسی علمی کارشناسان هر گرایش با مؤلفه های معیّن و هماهنگ قرار گیرد. تا بتوان سیاست ها و مسیر حرکت فصلنامه را به طور دقیق تر و آگاهانه تر تعیین کرد و ادامه داد.
18. تهیه نمایه فصلنامه علوم سیاسی که کمک شایانی به مخاطبان و محققان آن می نماید و مورد استقبال محققان قرار گرفت، شایسته است که مستمر و به روز باشد.
19. از آن جا که از ضعف های محسوس فصلنامه نداشتن بروشورهای تبلیغی و سالنامه می باشد تهیه آن دو مورد تأکید است.
20. با توجه به صلاحیت، شأن و اعتبار عملی فصلنامه در مرتبه علمی - پژوهشی و ملاحظه فواید حقوقی و اجتماعی آن، تصریح در کسب مجوز اعتبار علمی - پژوهشی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توصیه می شود.
در پایان ضمن سپاس گزاری از زحمات بی وقفه دست اندرکاران فصلنامه وزین و تخصصی فصلنامه علوم سیاسی که در تمامی فصول موفق به انتشار شماره مربوط شده اند، شایسته است با ادامه تلاش های بی شائبه خود همچنان به این مهم (انتشار به موقع) توجه نمایند.
1 دانش آموخته حوزه علمیه قم و استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری.
2 در نظر نگرفتن 100 درصد در نیمه اول 1383 و در نظر گرفتن 98 درصد در سال 1380 به عنوان بالاترین درصد مقالات تألیفی به دلیل دو سال در مقابل چهار سال بوده است.
