شبح شهری پنهان

نیوشا صدر – کارگردان در یادداشتی که برای اکران این فیلم در گروه هنر و تجربه نوشته است، بر علاقه‌اش به ساخت یک فیلم شهری اشاره داشته؛ فیلمی که خیابان‌ها و کوچه‌های تهران شکل‌دهند‌ه هویتش باشند.به گزارش سینماسینما٬ او با وجود ساختن فیلمی که تمامی آن در محیط بسته یک آپارتمان می‌گذرد، «مفت‌آباد» را هم‌چنان یک فیلم شهری محسوب می‌کند و مناسب دانستن چنین برچسبی را برای اثرش برآمده از خصلت‌های آدم‌های فیلم می‌داند که منتج از زندگی در این شهر است. اگر از این منظر بنگریم، از آن‌جایی که محیط، تاثیر قابل توجهی در شکل‌گیری شخصیت هر انسانی دارد، به دشواری (و تنها در آثاری معدود) می‌توان شخصیت‌هایی را یافت که کوچک‌ترین نسبتی با محیطی که در آن رشد یافته‌اند، نداشته باشند. هر فیلمی را که شخصیت‌های آن از دل شهر برخاسته‌اند، می‌توان فیلمی شهری نامید. با وجود این هم‌چنان با بخش اول نظر کارگردان موافقم که «مفت‌آباد» یک فیلم شهری است، اما تنها به شرط آن‌که آن شهر شهری باشد همانند تهران که زیرزمینی دارد وسیع‌تر از سطحش، لایه لایه و طبقه طبقه؛ طبقاتی که غالبا حضورشان در گفتمان مسلط انکار می‌شود و از این‌رو صفت «پنهان» را با خود یدک می‌کشند، اما درحقیقت کاملا آشکارند و همگان از وجود آن باخبرند و بخشی از زندگی و ساعات روزانه‌شان را در این سطوحِ تنها در نام، پنهان می‌گذرانند و در ساعات دیگر این بخش و این حضور را انکار می‌کنند. گاهی بی‌صدا و بی‌توجه از کنار زندگی مخفی دیگران می‌گذرند، اما همواره آگاه‌اند که این لایه‌های در نام، پنهانِ زندگی، به‌سادگی و در زمان مناسب، می‌تواند دستاویزی باشد برای تهدید، برای پیشبرد مقاصد شخصی دیگران. «مفت‌آباد» عصار‌ه چند و چون تعامل انسان‌ها را در چنین شهری به تصویر می‌کشد. گرچه فیلم در ظاهر از فضای شهری بی‌بهره است، اما نباید از خاطر برد که دو تصویر از شهر همواره به‌طور موازی و در کنار هم وجود دارد؛ تصویر حقیقی آن و آن تصویر از بسیاری جهات مشترکی که تجربیات روزمر‌ه مردم از زندگی شهری در ذهنشان حک کرده است. در عین حال هر فیلم شهری نیز محدود به مکان‌های مشخصی در شهر است و قاعدتا آن مکان‌های منتخب تنها قادرند بخشی از آن را بازنمایی کنند و نه کلیتش را. چیزی که تیمورتاش مقابل دوربینش آورده، بازتابی است از آن‌چه تجربیات روزمر‌ه گروهی از مردم این شهر بر ذهن و روان آنان حک کرده است. این بازتاب با عبور مجدد از صافی ذهن کارگردان به اثری بیش‌وکم شخصی دربار‌ه حال‌وهوای دست‌کم مناطقی از این شهر بدل شده؛ حال‌وهوایی که برای بسیاری از ما فهمیدنی، ملموس و تجربه شده است.

«مفت‌آباد» فیلمی است دربار‌ه شهری پنهان در دل این شهر؛ شهری که سال‌هاست شبح آن از پشت تک‌تک دیوارهای دودگرفته سرک می‌کشد.

منبع: ماهنامه هنر و تجربه