مقدمه
مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان، به دستور حضور آیة الله العظمی مظاهری (مد ظله العالی) برای اشاعه فرهنگ والای اسلامی که در قرآن و روایات موج می زند تاسیس شد. این مرکز برای پیشبرد اهداف خویش از فن آوری های جدید از جمله رایانه بهره گرفت، از این رو تاکنون، دو مورد از تولیدات خود را با عناوین «بصائر 1» (ترجمه تصویری قرآن کریم) و «قرآن منظوم » (ترجمه منظوم قرآن) به جامعه اسلامی مان تقدیم کرده است.
با مطالعات و بررسی انجام شده، این مرکز در شهریور 1378 برآن شد با یاری از مولای متقیان و با توجه به مهجوریت سخنان آن حضرت، مشکلات متعدد موجود در نسخه های نهج البلاغه، نرم افزاری تهیه کند که علاوه بر فراهم آوردن امکانات پژوهشی، بتواند چکیده و خلاصه اندیشه های ده هاشیفته امام علی(ع) را به بهترین شکل در اختیار محققان و فرهیختگان قرار دهد. اعلام سال 1379 از سوی مقام معظم رهبری(مدظله العالی) به سال امیرالمؤمنین(ع) شور و نشاط بیشتری به تولید این دانشنامه بزرگ بخشید و نرم افزار تولید شد و اکنون در حال تولید انبوه است.
مراحل «تحقیقات و تولید» و تشریح «امکانات برنامه »
1. تطبیق متن: در این مرکز، کلیه متون ترجمه و شرح (نظم و نثر) که از هفتاد عنوان در شش زبان در می گذرد با یکدیگر تطبیق و سازماندهی و طبقه بندی شده اند که کاربر می تواند ترجمه و شرح هر قسمتی از نهج البلاغه را از مترجم یا شارح مورد نظر، به تنهایی یا به صورت تطبیقی چند شرح و ترجمه را ببیند.
2. موضوع بندی: اکثر موضوع بندیتهای موجود در مورد نهج البلاغه که بیشترینه درگذشته صورت گرفته بسیار کلی و فقط بیانگر موضوع یک خطبه، نامه و یا کلمه قصار و یا حداکثر معرف چند زیر موضوع مهم در یک بند از سخنان حضرت است. البته اخیرا موضوع بندی های جدیدی عرضه شده که دارای زیر موضوع های زیادتری است و ساختار بهتری دارد. گفتنی است در چاپ این گونه کتاب ها دقت های لازم از سوی ناشر یا مؤلف صورت نمی گیرد و معمولا اشتباهات فراوانی در آن راه می یابد. این مرکز با بررسی موضوع بندی های موجود، بعضی از آن ها به صورت خاص و یا به صورت مشترک، تصحیح شد و مورد استفاده قرار گرفت و یک موضوع بندی با «ساختار درختی »، دارای 16000 موضوع اصلی و 18000 موضوع فرعی آماده و در برنامه گنجانده شد. در این ساختار درختی، کاربر می تواند به راحتی ارتباط بین موضوعات را مشاهده کرده و موضوعات نزدیک و مشابه را پی گرفته و به سادگی، قسمت هایی از نهج البلاغه را که شامل موضوعات مورد نظر است نیز ملاحظه کند; یعنی از موضوع به متن برسد.
از طرفی دیگر، کاربر می تواند از متن به موضوع پی ببرد; یعنی از یک متن مشخص نهج البلاغه، به موضوعات آن قسمت دست یابد.
3. واژه های فعال در متن: الف) لغت نامه فعال: متن عربی نهج البلاغه به گونه ای طراحی شده که بیش از 5000 لغت مشکل در آن به صورت رنگی مشخص و فعال شده است و کاربر می تواند با کلید زدن بر روی هر یک از این لغات در داخل متن اصلی، معنای عربی یا فارسی آن لغت را مشاهده کند.
ب) نسخه بدل: لغات و یا عباراتی که در نسخه بدل های گوناگون به صورت های مختلف آمده، به صورت رنگی مشخص و فعال شده است و کاربر می تواند با زدن کلید بر روی هر یک، موارد اختلاف را در یازده نسخه بیابد.
ج) آیات و احادیث نبوی: این موارد نیز به صورت رنگی مشخص و فعال شده و کاربر می تواند با زدن کلید بر روی هر یک، تلاوت آیه را بشنود و یا نشانی حدیث مورد نظر را مشاهده نماید.
د) امثال و حکم: تمام امثال و حکم نهج البلاغه، به صورت رنگی مشخص و فعال شده و کاربر می تواند اطلاعات کاملی از آن را به دست آورد.
ه) اعلام: تمامی اسامی اشخاص، مکان ها و... ذکر شده در نهج البلاغه، مشخص و فعال شده و کاربر قادر است به راحتی موضوعات و مطالب مربوط به آن را مشاهده کند.
4. معجم المفهرس: در این برنامه، تمامی لغات نهج البلاغه، بیش از 82000 کلمه با یک لغت قبل و چند لغت بعد، مرتب شده و کاربر می تواند ضمن مشاهده نشانی کامل آن لغت، با زدن یک کلید، به متن شامل لغت دست یابد.
5. متن اعراب دار: کاربر می تواند با زدن یک کلید، متن با اعراب را در محیطی زیبا مشاهده کند.
6. ارائه جدول نمایش مصادر خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار.
7. جستجوی دقیق لغت با امکانات ویژه.
8. امکانات خاص و منحصر به فرد چاپ.
9. محیط کاربری سه زبانه.
10. قابلیت نصب در تمام ویندوزهای س 9 به بالا: اکنون اکثر برنامه های تولیدی تنها در ویندوزهای عربی قابل نصب و اجراست. اما این برنامه به گونه ای طراحی شده که در تمامی ویندوزهای 95 به بالا نصب و اجرا می شود و تمامی شش زبان مورد استفاده دارای قابلیت ویرایش هستند.
مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان این تلاش ناچیز را به امید تجلی هرچه بیشتر فرهنگ اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در جامعه اسلامی به پیشگاه باب علم، علی(ع) تقدیم می نماید.
