گوهر متون(کتابشناسی) / کتابشناسی ترجمه های کهن قرآنی

1 ـ ترجمه منسوب به تفسیر طبری. تألیف ابوجعفر محمد بن جریر طبری در سال 345 ه . ق. در عصر سلطنت منصور بن نوح سامانی توسط عده ای از علمای آن عصر ترجمه شده است.

این اثر به کوشش حبیب یغمایی در 7 جلد در 4 مجلّد از سوی دانشگاهِ تهران در سال 1344 ه . ش. چاپ شده است. این اثر، ترجمه تمامی آیات قرآن را دارد و قدمتی بیش از هزار سال دارد، بنابراین از اهمیت بسیاری برخوردار است.

2 ـ قرآنِ قدس. این اثر که ترجمه ای بسیار کهن از قرآن مجید است، مترجم آن ناشناس است. اندکی از آغاز و انجام این ترجمه تحت اللفظی افتادگی دارد و طبق قرائن، زمان کتابت آن سال هایِ 250 تا 350 ه . ق. است. این ترجمه به همت دکتر علی رواقی در دو جلد در سال 1364 توسط مؤسسه فرهنگی شهید رواقی به چاپ رسیده است.

3 ـ ترجمه قرآنِ موزه پاریس، مترجم ناشناخته است. متعلق به حدود اوایلِ قرنِ پنجم هجری که به کوشش و تصحیح دکتر علی رواقی در یک جلد در سال 1355 در تهران به چاپ رسیده است.

4 ـ تفسیر شُنقُشی. این کتاب، شامل ترجمه سوره حمد و از آیه 19 بقره تا آیه 73 سوره یونس است. این کتاب متعلق است به پیش از قرن دهم هجری که به کوشش دکتر محمدجعفر یاحقّی توسط انتشارات بنیاد فرهنگ ایران در سال 1355 به چاپ رسیده است.

5 ـ ترجمه و تفسیر قرآن، معروف به تفسیر کمبریج. مکتوب به سال 627 ه . ق تصحیح دکتر جلال متینی، دو جلد، انتشارات فرهنگ ایران.

6 ـ ترجمه ابوالفتوح رازی. این ترجمه در تفسیر معروف روض الجنان درج شده است. از این کتاب چاپ های مختلفی شده است که مهم ترین آنها به کوشش دکتر محمدجعفر یاحقّی ودکتر محمدمهدی ناصح در بیست جلد توسط انتشارات آستانِ قدس رضوی در سال 1376 به چاپ رسیده است.

7 ـ ترجمه اسفرایینی. تاکنون سه جلد از این کتاب به کوشش نجیب مایل هروی توسط انتشارات علمی و فرهنگی در سال 1375 به چاپ رسیده است. این ترجمه نیز متعلق به قرن پنجم هجری قمری است.

8 ـ ترجمه جمال الدین بن حسین خوانساری. (متوفّی 1125 ه . ق) این ترجمه در سال 1893 میلادی در کشور هندوستان به چاپ رسیده است.

9 ـ ترجمه احمدبن عبدالرحیم الفاروقی دهلوی (متوفّی 1176 ه . ق) این ترجمه هم چون ترجمه مرحوم الهی قمشه ای که در ایران پر تیراژترین ترجمه فارسی قرآن است، در خارج از ایران، هم چون هند و پاکستان، پر تیراژترین ترجمه فارسیِ قرآن است که ده ها ناشر بارها آن را منتشر نموده اند. در ایران نیز تصحیحِ تازه ای از این ترجمه به همت آقای مسعود انصاری به عمل آمده که از سویِ نشرِ احسان منتشر خواهدشد.

10 ـ ترجمه منسوب به سعدی شیرازی. این ترجمه فقط یک بار در سال 1299 ه . ق در کشمیر هند به چاپ رسیده است.

11 ـ ترجمه ابوبکر عتیق نیشابوری معروف به ترجمه سورآبادی. مربوط به قرن پنجم و ششم هجری قمری. این ترجمه به همراهِ تفسیر آن توسط مصححان و ناشرانِ بسیاری به چاپ رسیده است که آخرین آن به کوشش علی اکبر سعیدی سیرجانی به چاپ رسیده است

12 ـ ترجمه صفی علیشاه. (میرزا حسن بن محمد باقر اصفهانی) متوفّی 1316 ه. . ق. ترجمه و تفسیر قرآن که ترجمه آن مجزّا و تفسیر آن از اول تا آخرِ قرآن به صورتِ منظوم بر وزن مثنوی مولوی است که در تهران توسط کتابفروشی خیام در سال 1356 به چاپ رسیده است.

13 ـ تفسیر و ترجمه ملاحسین واعظ کاشفی. (متوفی 910 ه . ق) این ترجمه و تفسیر بارها در هند و پاکستان به همراه ترجمه شاه ولی اللّه دهلوی منتشر شده است.

14 ـ ترجمه ابوحفص نجم الدین عمر بن محمد نسفی. (قرن ششم هجری). این ترجمه تفسیرآمیز به کوشش عزیزاللّه جوینی، در دو مجلد توسط بنیاد قرآن و سازمان اوقاف در سال 1354 به چاپ رسیده است.

15 ـ ترجمه نوح سندی. (متوفی 998 ه . ق). این اثر، نخستین ترجمه فارسی قرآن کریم در شبه قاره هند به شمار می آید.

16 ـ ترجمه معین الدین نیشابوری. (متوفی قرن ششم هجری) این ترجمه نیز به کوشش دکتر علی رواقی از سوی بنیاد فرهنگ در سال 1359 به چاپ رسیده است.