مطالعه مذهب تشیع و کنکاش در ابعاد مختلف آن، به دلایل مختلف مهم تلقی می شود. گامهایی که مؤسسه «شیعه شناسی» در این زمینه برداشته، هر چند کوچک، لیکن به خاطر تقدس هدف و فضیلت موضوع باارزش می نماید. جهت اذعان به اهمیت موضوع شیعه شناسی و درک محوریت آن در تعاملات جهانی به ویژه نقش حساس شیعه در منطقه خلیج فارس، چند نکته خاطر نشان می گردد.
شیعیان جهان به ویژه شیعیان دوازده امامی به خاطر محتوای آموزه های مذهبی و سرگذشت تاریخی خویش، ویژگی هایی را با خود همراه ساخته اند که امروزه تشیع را به عنوان یک مذهب پویا و دارای ظرفیت های بالقوه زیاد برای نقش آفرینی در تحولات آینده جهان، مطرح نموده است.
آموزه هایی همچون «عدم تلازم میان حق و اکثریت»، «موعودگرایی»، «انتظار فعال»، «اجتهاد زنده»، «احکام اولیه و ثانویه»، «مرجعیت»، «ولایت فقیه»، «حجیت عقل»، «شهادت» و ... مذهب تشیع را به دکترین پیشرو جهان اسلام تبدیل نموده و ظرفیت والایی در سهم خواهی از نظام جهانی بدان داده است.(1)
«هفتاد درصد جمعیت منطقه خلیج فارس شیعه هستند. سه چهارم از ذخایر نفتی جهان با بهترین کیفیت در این خلیج قرار دارد. اگر دایره ای که به دور کمربند شیعیان خلیج فارس کشیده شده وسیعتر دیده شود، خواهیم دید که اکثریت جمعیت های شیعی در کانون و مراکز حساس ژئوپولیتیکی واقع شده اند»(2) جملات مذکور از «فرانسوا توال» فرانسوی، ما را از توضیح بیشتر در مورد این که تقارن میزان جمعیت شیعی (70 درصد) با میزان ذخایر نفتی (75 درصد) زیر پای آن ها و آن هم در خلیج فارس شاهراه ارتباطی جهان چگونه نقش شیعیان را در تعاملات جهانی بالا برده است، بی نیاز می نماید. نقش آفرینی این موقعیت ژئوپولیتیک، آن گاه قابل توجه خواهد بود که پتانسیل مذکور در بند الف آزاد گشته و سایر مسلمانان نیز از شعاع دیدگاه های معقول و منطقی آن بهره مند گردند که هراس مستکبران جهان نیز از همین نکته می باشد.
نگاهی گذرا به اخبار سیاسی جهان و بحران های موجود نشان می دهد که عمده آن ها در مناطق مسلمان نشین قرار گرفته و مرکز ثقل آن کرانه های خلیج فارس می باشد. نکته قابل توجه، اینجاست که از عکس العمل مسلمانان در برابر تهاجم استکباری به «شیعی شدن مسلمانان» تعبیر می شود. انگار فقط تشیع از پرچم سرخ بهره مند بوده و به زعم آن ها می تواند «قدرتی انفجارآمیز و سهمگین» باشد.(3) تأمل در بحران افغانستان، فلسطین اشغالی، عراق ... الگوی خوبی را جهت فهم مناقشات سیاسی جهان و درک مسائل پشت پرده و نهان، به دست می دهد. به عنوان مثال و به مقتضای اخبار روز، به بحران عراق اشاره می شود.
ضمن تسلیت به مناسبت شهادت آیة الله سیدمحمدباقر حکیم رحمه الله رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، معتقدیم ترور این عالم برجسته شیعی از سوی استکبار جهانی با هدف کم رنگ کردن نقش شیعه در نظام سیاسی عراق و ایجاد تفرقه میان گروه های اسلامی به ویژه شیعه و سنی صورت گرفته است.
اکثریت جمعیت عراق حدود 60 درصد شیعه می باشند، گرچه از زمان شکل گیری عراق در سال 1920 توسط انگلستان، تاکنون شیعه در اقلیت سیاسی قرار گرفته اند ولی این تناقض برخورداری از اکثریت و عدم حضور در صحنه سیاسی با توجه به اوضاع جهانی، در دراز مدت نمی تواند ادامه یابد، همچنانکه ژان پی یر در سال 1998 با بررسی وضعیت عراق پیش بینی نمود: «آینده عراق در گرو مسئله شیعه است.»(4)
جرم شهید آیة الله حکیم این بود که خواهان تشکیل حکومت اسلامی در عراق بود که به تعبیر خودشان: «فعالیت ها باید به گونه ای باشد که همه مردم عراق، نه فقط شیعیان را در برگیرد. در عراق، شیعیان دارای اکثریت هستند، اما فعالیت سیاسی و فرهنگی، باید همچنان که در پیام شهید صدر آمده است، همه عراقی ها را مخاطب قرار دهد. از این رو، در مجلس اعلا عناصری از اهل سنت، کردها و ترکمن ها حضور دارند».(5)
آری استکبار جهانی از شکل گیری حکومت مردمی به ویژه با الگوی شیعی در عراق برای منافع نفتی خویش هراسناک است. لیکن با ترور افراد، نمی توانند شعله های فروزان حقیقت را خاموش نمایند و به گواهی تاریخ، نقش آفرینی شهادت علمای شیعه در بیداری ملت ها، بیش از حیات آن ها بوده است.
مؤسسه شیعه شناسی امیدوار است؛ به همت و یاری همه دوستداران اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله ، اندیشمندان، محققین و اصحاب قلم بتواند در بررسی ابعاد مغفول تشیع، بررسی های ارزنده ای را ارائه نماید، این آرزو بدون مساعدت شما تحقق نخواهد پذیرفت. والحمدلله رب العالمین
سردبیر
پی نوشت ها
1. جهت اطلاع از ظرفیت های تشیع و نقش ویژه «مفاهیم شیعی» مراجعه شود به الف: حمید عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، خوارزمی، چاپ اول، 1362، فصل «نظری به تجددخواهی شیعه» / ب: نیکی. ر. کدی، «چرایی انقلابی شدن ایران»، ترجمه فردین قریشی، فصلنامه متین، سال اول، ش 2، بهار 1378.
2. فرانسوا توال، ژئوپولیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسم آقا، تهران، نشر آمن، چاپ اول، 1379، ص 137.
3. همان، ص 143.
4. همان، ص 96.
5. آخرین مصاحبه آیة الله حکیم قبل از عزیمت به عراق، پگاه حوزه، 15 شهریور، 1382، ص 11.