آشنایی با احکام(4)
آشنایی انسان با آثار و فواید یک موضوع یا یک علم، نه تنها انگیزه فراگیری آن را در او ایجاد یا تقویت می کند، فهم و بینش وی را نسبت به آن گسترده تر می سازد و قلمرو فکری او را از آنچه هست فراتر می برد.
آموختن «احکام » نیز از نظر آیات و روایات دارای آثار و فوایدی است. در حقیقت «تفقه » در دین بر پایه این آیات و روایات همان «آگاهی فهیمانه و ژرف » از دین است که شامل احکام به عنوان بخش مهمی از مجموعه دین می شود.
اما برخی از آثار و فواید آموختن احکام عبارتند از:
1. ترس و پروا از خداخدای بزرگ در قرآن کریم می فرماید:
و ما کان المؤمنون لینفروا کآفة فلو لا نفر من کل فرقة منهم طآئفة لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون.
و بایسته نیست که مؤمنان همگی رهسپار [جهاد] شوند، پس چرا از هر گروهی از آنان دسته ای رهسپار نشوند تا در دین آگاهی پیدا کنند و چون به نزد مردم خویش بازگشتند ایشان را هشدار دهند تا (از خدا) بترسند و پروا پیشه کنند.
2. پرستش خدا
پیامبر محبوب خدا(ص) می فرماید:
ما عبد الله عز و جل بشی ء افضل من فقه فی دینه.
خدای ارجمند و با شکوه به چیزی برتر از آگاهی در دینش پرستیده نشده است.
3. خرسندی خدا
امام کاظم(ع) می فرماید:
... من لم یتفقه فی دینه لم یرض الله له عملا.
هر کس در دینش آگاهی عمیق پیدا نکند، خدا از هیچ کار او خرسند نمی شود.
4. برخورداری از مقام یقین
امام امیرالمؤمنین علی(ع) می فرماید:
اذا اراد الله بعبد خیرا فقهه فی الدین و الهمه الیقین.
هر گاه خدا خوبی بنده ای را خواهد، به وی بینایی در دین عطا فرماید و یقین الهام کند.
5. دریافت حقیقت ایمان
امام امیرالمؤمنین علی(ع) می فرماید:
لا یذوق المرء من حقیقة الایمان حتی یکون فیه ثلاث خصال: الفقه فی الدین و الصبر علی المصائب و حسن التقدیر فی المعاش.
آدمی از حقیقت ایمان چیزی نخواهد چشید مگر آنکه سه خوی در او باشد: آگاهی و بصیرت در دین، پایداری در گرفتاریها و اندازه گیری نیکو در زندگانی.
6. کمال یابی
امام باقر(ع) می فرماید:
الکمال کل الکمال التفقه فی الدین و الصبر علی النائبة و تقدیر المعیشة.
همه کمال: آگاهی در دین، پایداری در دشواری، و اندازه گیری در (مخارج) زندگانی است.
7. دستیابی به رحمت الهی و بالندگی عمل امام صادق(ع) می فرمایند:
... من لم یتفقه فی دین الله لم ینظر الله الیه یوم القیامة و لم یزک له عملا.
هر کس در دین خدا دانش و روشنایی نیابد خدای نیز به او در روز رستاخیز (با نگاه رحمت) نمی نگرد و هیچ کاری را برای وی پاکیزه و بالنده نمی گرداند.
8. خودکفایی فرهنگی
امام صادق(ع) می فرماید:
لا خیر فیمن لا یتفقه من اصحابنا یا بشیر! ان الرجل منهم اذا لم یستغن بفقهه احتاج الیهم فاذا احتاج الیهم ادخلوه فی باب ضلالتهم و هو لا یعلم.
ای بشیر! هیچ خیری در یارانی از ما که آگاهی ژرف پیدا نمی کنند نیست، زیرا هر کدام از آنان که با این آگاهی بی نیاز نشود، (به دشمنان و منحرفان) نیازمند می شود.و چون به آنان نیازمند گردد، آنان او را به گمراه خانه خویش داخل می کنند در حالی که خود نمی داند.
9. بینش یابی
امام کاظم(ع) فرموده است:
تفقهوا فی دین الله فان الفقه مفتاح البصیرة و تمام العبادة و السبب الی المنازل الرفیعة و الرتب الجلیلة فی الدین و الدنیا.. .
در دین خدا آگاهی عمیق پیدا کنید، زیرا همان، کلید بینش و کامل کننده عبادت و عامل رسیدن به جایگاههای بلندپایه و پایگاههای شکوهمند در دین و دنیاست.
10. ترقی و بلندپایگی
امام جواد(ع) فرموده است:
التفقه ثمن لکل غال و سلم الی کل عال.
آگاهی دینی بهای هر (کالای) گرانقدر و نردبان (ترقی) برای جایگاههای بلندپایه است.
با توجه به آثار و فوایدی که برای آموختن احکام نام برده شد نه تنها شایسته که بایسته است از این پس گامهای بلندتر و شتابناک تری در راه فراگیری و یادگیری احکام برداریم.
حال برای آشنایی بیشتر با فتاوا و نظریات فقهی مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای - مدظله العالی - استفتاتی از محضر مبارک ایشان را بیان می کنیم.
1. سؤال: معنی «احتیاط واجب » چیست؟
جواب: وجوب انجام یا ترک کاری از باب احتیاط را احتیاط واجب می گویند.
2. سؤال: آیا عبارت «فیه اشکال در آن اشکال است » که در فتاوا وارد شده است، بر «حرام بودن » دلالت می کند؟
جواب: بر حسب موارد گوناگون فرق دارد. اگر در جایز بودن کاری «اشکال » باشد، در مقام عمل منجر به حرمت می شود.
3. سؤال: آیا عبارتهای «فیه اشکال »، «مشکل »، «لایخلو من اشکال خالی از اشکال نیست » و «لا اشکال فیه اشکالی در آن نیست » فتواست یا احتیاط؟
جواب: همه این عبارتها به معنی «احتیاط » است، مگر عبارت «لا اشکال فیه » که به معنی «فتوا» است.
4. سؤال: بین «جایز نبودن » و «حرام بودن » چه فرقی است؟
جواب: در مقام عمل، بین آنها فرقی نیست.
