گزارشها
با توجه به اصالت و عمقی که فقه اهل بیت علیهم السلام از آن برخوردار است، و نظربه امتیاز زنده بودن و قدرت پاسخگویی این فقه غنی به نیازهای انسانی و ضرورتهای قانونگذاری در جوامع بشری، خلا وجود دائره المعارف فقه اهل بیت علیهم السلام، که توسط دانشمندان و فقهای شیعه تدوین و تنظیم گشته و حقیقت این فقه بالنده را به مجامع علمی و اسلامی ارائه دهد، روز به روز بیشتر احساس می شد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی ولی امر مسلمین، حضرت آیت الله خامنه ای مد ظله العالی سالیان دراز با وقوف کامل بر این کمبود اساسی، در آرزوی تهیه دائره المعارف فقه اسلامی بر طبق مذهب اهل بیت علیهم السلام بودند، که با فراهم آمدن امکانات وشرایط مناسب در کشور، معظم له، طی حکمی در بهمن ماه 1369 به آیت الله سید محمودهاشمی که از مقام والایی در فقه و علوم مرتبط به آن برخوردارند، دستور تاسیس موسسه ای در شهر مقدس قم، که متکفل تدوین دائره المعارف فقه اسلامی بر طبق مذهب اهل بیت علیهم السلام باشد را صادر فرمودند. در این فرصت مروری داریم برفعالیتهای این مجموعه گرانقدر فقهی.
گستره فعالیت موسسه
1 تدوین «دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام » هدف از نگارش دائره المعارف گردآوری مطالب پراکنده فقهی و عرضه آن با ترتیبی ویژه است. این مطالب به دنبال اصطلاح ها و عنوانهایی قرار می گیرندکه با ترتیب الفبایی، مدخل ها و واژه های کلیدی دائره المعارف خواهند بود. هدف ازاین شیوه کار، آسان سازی دستیابی به آنها برای متخصصان و غیر متخصصان است. ازاین روی، ضرورت کار بر اساس دو عنصر جدایی ناپذیر، آشکار می شود:
الف) تخصص علمی و احاطه گسترده و موشکافانه بر همه مسائل و دیدگاههای گوناگون فقهی.
ب) شایستگی فنی در عرضه مطالب و نمایه سازی آن بر اساس شیوه ای معین.
روش کار
با توجه به گستردگی و دشواری کار، موسسه بر آن شده است که کتاب جواهرالکلام را به عنوان محور و پیش درآمدی برای دائره المعارف برگزیند و از این رهگذر آماده سازی دو گونه فهرست بر این کتاب به پایان رسیده است:
الف) فهرست تفصیلی موضوعی، که طی آن مباحث موجود در کتاب با دقت، مشخص و جداگردیده است.
ب) معجم جواهر، که طی آن، مسائل موجود در کتاب با ترتیب الفبایی در ضمن اصطلاح ها، جای گرفته است.
پس از پایان این کار مقدماتی، پژوهش در دیگر منابع گزینش شده فقهی آغازگردیده و به گونه ای است که بیانگر تحول تاریخی دیدگاههای فقهی در گذر دورانهاست.
پس از گردآوری فروع و دیدگاهها از این منابع فقه، شکل دهی آنها در چارچوبی فنی و علمی که از اصالت و نوآوری برخوردار باشد، انجام می گیرد.
نگارش مقاله های فقهی دائره المعارف نیز بر همین اساس خواهد بود، که به طورمعمول دربردارنده تعریف لغوی و اصطلاحی هر عنوان و احکام و مسائل و دیدگاههای مرتبط با همان عنوان است.
2 مرکز تحقیقات اسلامی الغدیر
به منظور دفاع از مذهب تشیع و محتوای پر ارج ونیز بیان حقایق موجود در آن، با رهنمود مقام معظم رهبری مدظله به رئیس محترم موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، مامور تشکیل و سازماندهی مجموعه ای تحت عنوان «مرز تحقیقات اسلامی الغدیر» شدند، که این مرکز، بخشی از موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بوده، و اهداف مذکور را سرلوحه فعالیتهای خود قرار داده است.
مرکز تا کنون به نشر آثاری در این زمینه اقدام نموده و تصحیح و تحقیق شایسته ای بر کتاب ارزشمند «الغدیر» به انجام رساند، که به یاری حق در آینده نزدیک در مجموعه ای دوازده جلدی به جهان اسلام عرضه خواهد گشت.
مرکز الغدیر با بر دوش داشتن مسوولیت نشر و ترویج علوم و معارف اسلامی که هدف آن ایستادگی و رویارویی در برابر تبلیغات عوامفریبانه و زهرآگین دشمنان اسلام به ویژه وهابیت که ریشه در اهداف استکبار جهانی دارد، پرتوافشانی راه مستضعفین جهان جهت دستیابی به حقوق حق خویش، را جزو مهمترین اهداف خود قرار داده و دههاکتب و موضعات در این باره تالیف و پژوهش نموده است.
3 مجله فقه اهل بیت علیهم السلام
این نشریه به دو زبان فارسی و عربی منتشرمی شود و محدوده فعالیت آن منحصرا در زمینه مسائل تحقیقی فقه و اصول بویژه مباحث نوظهور فقهی است. و ویژه متخصصین و فضلای حوزه های علمیه و دانشگاه، می باشد.
تا کنون چندین شماره مجله به صورت فصلنامه به زبان فارسی و عربی که هر کدام حاوی مقالات تخصصی پیرامون مسایل نو پیدا (مسایل مستحدثه)، موضوعات برون فقهی،موضوع شناسی، معرفی دستاوردهای دائره المعارف فقه و ... چاپ و منتشر شده است.
4 بخش پژوهشهای فارسی
این بخش به صورت معاونت در داخل مجموعه فعالیت می نماید، و در قالب تالیف، ترجمه، تحقیق و تلخیص به نشر و احیاء آثار گرانبهای فرهنگ شیعه می پردازد.
علاوه بر این معاونت پژوهشهای فارسی کار تدوین فرهنگ اصطلاحات فقهی را نیز به عهده دارد، و این وظیفه مهم را در پدید آوردن سه فرهنگ فقهی، عمومی، متوسط وبزرگ دنبال می کند.
از جمله آثار این بخش: سلسله معارف الغدیر که تا کنون سه جزوه عید غدیر دراسلام، معنای مولی و زیارت منتشر شده.
فرهنگ واژه های فقهی (در دست پژوهش).
ترجمه دفاع عن الکافی (در دست ترجمه).
ترجمه معالم الفتن (در دست ترجمه).
کتابشناسی توصیفی معارف شیعه (در دست تالیف و تحقیق).
اقدامات علمی و دستاوردهای تحقیقاتی پژوهشی موسسه
1 کنگره علمی تخصصی دائره المعارف فقه اسلامی نگارش دائره المعارف یکی از بهترین روشهای بسط و تبیین ومعرفی، و نیز تسهیل تحقیق و پژوهش در علوم، شناخته شده است. از این رو «موسسه دائره المعارف فقه بر مذهب اهل بیت علیهم السلام » به منظور معرفی کار «تدوین دائره المعارف » و «موسسه » و فعالیتهای انجام شده و در دست انجام آن، و نیزنظرخواهی و بهره جویی از اندیشمندان و محققین، اقدام به برپایی کنگره ای علمی تخصصی نمود که در روزهای 14 و 15 بهمن 1372 با حضور صدها تن از علماء، فضلاء ودانشمندان داخلی و خارجی در علوم مختلف اسلامی با پیام مقام معظم رهبری دام ظله در تالار شیخ مفید مدرسه عالی قضایی قم برگزار شد.
مقام معظم رهبری مدظله در پیام خود فرمودند: صراحتا اعلام می کنیم، این طرح وسیع و ارزشمند، تدوین دائره المعارف فقه بر مذهب امامیه در آن واحد می تواند هم به معرفی فقه شیعه و هم به بهره برداری علمی و عملی از آن و هم بالاخره به تکمیل و توسعه آن، خدمتی بزرگ بکند.
کنگره علمی تخصصی دائره المعارف طی دو روز نشست شاهد سخنرانیهای تعدادی ازعلما، فضلا و اندیشمندان بزرگ حوزه و دانشگاه و شور و اشتیاق حاضران و پرسشها وپاسخها و بحثهای آزاد علمی بسیار جالب توجه بود.
2 انتشارات موسسه دائره المعارف فقه اسلامی
1 معجم فقه الجواهر 1 - 2.
2 الغدیر ج 1 4.
3 التشیع; نشاته، معالمه.
4 مفهوم التقیه فی الفکر الاسلامی.
5 نشاءه التشیع و الشیعه.
6 مفهوم البداء فی الفکر الاسلامی.
7 مع الموسوی فی کتابه الشیعه و التصحیح.
8 محاوره عقائدیه مع الدکتور السالوس.
9 ابن تیمیه; حیاته، عقائده.
10 منهج فی الانتماء المذهبی.
11 لماذا انا شیعی.
12 ابن تیمیه فی صورته الحقیقیه.
13 دور علماء الشیعه فی مواجهه الاستعمار.
14 الوهابیه فی صورتها الحقیقیه.
15 علی خطی اهل البیت.
16 حوار فی العق من اجل التقریب الحقیقی.
17 فدک فی التاریخ.
18 دفاع عن الکافی، ج 1 و 2.
19 واقع التقیه.
20 الامامه و اهل البیت 31.
21 زید بن علی.
22 صفحات من تاریخ الجزیره العربیه الحدیث.
23 الاجتهاد و التقلید.
24 بحث حول المهدی.
25 بحوث فی علم الاصول، ج 1.
26 الامام علی و مشکله نظام الحکم.
27 روائع نهج البلاغه.
28 مذهب الامامیه.
29 الجسور الثلاثه.
30 داع عن الحقیقه.
31 عید غدیر در اسلام.
32 الاجتهاد و الحیاه.
33 معنای مولی.
34 مع الصادقین.
35 منتخب فضائل النبی و اهل بیته.
36 الموسسات الدینیه الاسلامیه و الکیان الصهیونی.
37 مقالات فقهیه.
38 التشیع (به زبان انگلیسی).
39 الصحیفه السجادیه.
40 الاسماعیلیون و المغول.
41 المواجهه مع رسول الله و آله(ع).
42 الوجیز فی الولایه و الامامه.
43 دراسه فی السیره النبویه.
44 تاریخ الاسلام الثقافی و الحضاری.
45 فصلنامه المنهاج.
اهداف و برنامه های آینده موسسه
موسسه دائره المعارف فقه اسلامی که موسسه ای صرفا علمی و فرهنگی است، در جهت تحقیق اهداف تعیین شده در اساسنامه خود،فعالیتهای علمی و پژوهشی خویش را با دهها تن از محققین که همه آنها دارای مدارج علمی در سطح عالی حوزه می باشند، آغاز نموده است، اهداف نهایی موسسه در چند محورمعین شده اند:
الف) پدید آوردن اثری فراگیر در همه جوانب فقه شیعه به شیوه خاص دائره المعارفهای علمی رایج.
ب) تحقیق و تدوین موضوعاتی که به نحوی با فقه شیعه در ارتباط است، از قبیل:
تاریخ فقه اسلامی، مباحث اقتصادی اسلامی، فقه مقارن، بررسی مبتلابه جامعه و تهیه قاموس فقهی.
ج) تحقیق و چاپ و نشر منابع مهم فقهی با توجه به این اهداف، که برخی از آنها،موضوعات دائمی و جاری در جوامع بشری هستند، می توان یک بستر زمانی طولانی برای فعالیتهای علمی این موسسه تصویر کرد، که امید است با رهنمودهای عالمانه رهبرعالیقدر انقلاب اسلامی و یاری و همراهی مراجع عظام، مجتهدین و علماء حوزه های علمیه و محققین و اندیشمندان، این رسالت خطیر الهی، که منشا خدمات عظیمی درجهان تشیع خواهد بود، به ثمر برسد و قلب منور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از این خدمت خالصانه شاد گردد، و دعای خیر آن حضرت یاریگر این موسسه، درجهت تحقق این اهداف بلند باشد.
