سرویس فرهنگی فردا؛ احسان سالمی: پس از اعلام فهرست نامزدهای بخش سودای سیمرغ سی‌وپنجمین اعتراضات گوناگونی نسبت به این فهرست از سوی طیف‌های مختلف سینما صورت گرفت. جشنواره‌ای که قرار بود کم‌حاشیه‌ترین جشنواره دولت یازدهم باشد، با فاجعه داوری تبدیل به بدترین و ضعیف‌ترین جشنواره همه ادوار فجر شد.
از همان ابتدا هم مشخص بود که این ترکیب هیئت داوران نمی‌تواند نتیجه مطلوبی را برای بسیاری از فیلم‌های حاضر در جشنواره داشته باشد. اما شاید هیچکس باور نمی‌کرد که با وجود تلاش دولت برای جلوگیری از حاشیه‌ها در این دوره از جشنواره، هیئت داوران نتایجی را اعلام کند که هر عقل سلیمی متوجه اشتباهات فاحش آن و در نتیجه عدم رضایت اهالی سینما از این نتایج خواهد شد.
داوری ناقص الخلقه
اولین اعتراض رسمی به نتایج داوری جشنواره امسال تنها ساعاتی پس از انتشار لیست نامزدها در برنامه هفت صورت گرفت. بهروز افخمی کارگردان سینما که اجرای این برنامه را برعهده دارد در سخنانی با ضعیف خواندن نتایج داوری گفت: داوری خیلی ضعیف تر از آنچه پیش بینی می‌شد، اتفاق افتاده است. بنظرم این جشنواره اساسا خلاف جریان است. احساس جدی وجود دارد که بلایی که سال گذشته بر سر «سیانور» آمد و به شکل کلی نادیده کنار گذاشته شد، امسال نیز بر سر برخی فیلم ها خواهد آمد. بر عکس فیلم‌هایی که مخاطبان به آنها خندیدند و بعضا سالن را ترک کردند و حتی انتهای فیلم‌ها را ندیدند، نامزد هستند!»
مسعود فراستی منتقد ثابت این برنامه نیز در سخنانی با تشبیه داوری‌های امسال به مورد عجیب بنجامین باتن گفت: «داوری ضعیف یک معنی دارد. یعنی داوری و ضعیف. اما آن چیزی که دیده شد، عجیب است. شبیه مورد عجیب بنجامین باتن بود. یعنی واقعا ناقص الخلقه! واقعا در 15 سال اخیر جشنواره چنین بدی را بخاطر نمی‌آورم. جشنواره بد بدین معنا که فیلم‌هایی انقدر بد دارد. در این جشنواره تعداد فیلم‌های بد، توهین‌آمیز، نابلد و مبتذل رکورد دارد. با این ترکیب اگر بخواهیم «تابستان داغ» را الگوی سال آینده سینمای ایران قرار دهیم، چه سینمایی خواهیم داشت؟ به شدت محافظه کار، خنثی و ترسو.»
سعید قطبی‌زاده دیگر منتقد سینما نیز در واکنش به این نتایج گفت: نظر من این است که نظراتی که اعلام شد تاسف بار است. گویا هیئت داوران بخشی از فیلم ها را ندیده است. امسال افراد و تخصص‌هایی که باید دیده می‌شدند، دیده نشدند. من هیچ چشم اندازی در داوری امسال ندیدم. هیچ سیاست و دیدگاهی از خروجی این هیئت وجود ندارد. صرفا یک تعداد اسم هستند...»
انصراف بی‌سابقه
در هیچکدام از دوره‌های جشنواره فجر تاکنون سابقه نداشته یا حداقل نگارنده این متن به خاطر نمی‌آورد، که چند نفر از نامزدهای دریافت سیمرغ فجر در اعتراض به نتایج جشنواره در سایر رشته‌ها، انصراف بدهند.
مسعود سلامى و محسن نصراللهى از عوامل فیلم «خفه‌گی» که برای حضور در آثار دیگری نامزد دریافت سیمرغ جشنواره شده بودند، اولین نفراتی بودند که در اعتراض به داوری جشنواره فیلم فجر و بی‌توجهی به فیلم «خفه‌گی» با انتشار نامه‌اى انصراف خود را اعلام کردند.
در ادامه این انصراف‌ها نیز منیر قیدی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس فیلم «ویلایی‌ها» طی یادداشتی با انصراف از ادامه داوری در جشنواره فیلم فجر نوشت: «فیلمنامه ویلایی‌ها سهم هنرمندان این فیلم را در ادای دِین به مقطع مهمی از تاریخ این سرزمین و به دست آوردن دل خانواده‌های شهدا و جانبازان دریا دل برآورد کرده است. من این دستاورد آسمانی را به نامزدی‌ها و مرتبه‌های دیگری که در دست آدمیان ریاکار، حقیر شده است نمی‌دهم...»
اعتراض به سبک جیرانی
اما علاوه بر این انصراف‌ها، تعدادی زیادی از چهره‌های سرشناس سینما نیز نسبت به ناداوری در فجر امسال اعتراض کردند. چهره‌هایی که فیلم‌هایشان موردپسند اهالی رسانه و منتقدان قرار گرفت ولی چشم داوران فجر را نگرفت!
فریدون جیرانی یکی از همین کارگردان‌ها بود. او که امسال با فیلمی متفاوت در سینمای ایران پا به جشنواره گذاشته بود ابتدا در واکنش به عدم توجه هیئت داوران به فیلمش و تنها نامزد شدن این اثر در بخش جلوه‌های ویژه میدانی نوشت: «خوشحالم که داوران جشنواره لااقل برف‌هاى پشت پنجره فیلم «خفه‌گى» را دیدند!»
او در ادامه و پس از انصراف سه تن از نامزدهای سیمرغ با تقدیر از این حرکت نوشت: «همکاران عزیز، خانم منیر قیدی، و آقایان مسعود سلامی و محسن نصرالهی، فکر نمی کنم تا آن جایی که من به یاد دارم کاندیدایی در35 سال جشنواره انصراف داده باشد. این نخستین بار است. شما با احترام به همه کاندیداها اعتراض کردید به حقی که نادیده گرفته شده بود، حقی که مخالفان و موافقان فیلم برای شما قائل بودند و در همه جا گفتند و نوشتند. این اعتراض در تاریخ جشنواره ثبت شد، ثبتی تاریخی. که قضاوت درست را باید در تاریخ جست‌وجو کرد.»
هر کاری می‌کنم، باورم نمیشه!
اعتراض محسن قرایی کارگردان فیلم سینمایی «سدمعبر» به عدم حضور نام حامد بهداد در میان نامزدهای بهترین بازیگر نقش اول مرد نیز از جمله اعتراضاتی بود که مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها قرار گرفت. او در یادداشتی در این زمینه نوشت: «به دنبال راهی هستم تا کاندید نشدنِ حامد بهداد برای بازی در فیلمم را باور کنم. هیچ راهی مرا به مقصد نمی‌رساند. بازی در نقشی پیچیده که تمامِ زوایای پیدا و پنهانِ فیلمنامه در آن نهفته است. فیلمنامه‌ای که ظاهراً آنرا دوست داشته‌اید و کاندیدش کردید. آیا لحظه‌ای در این فیلمنامه که دوستش داشتید وجود دارد که بازیگر از عهده‌اش بر نیامده باشد. آیا شباهتی بینِ این شخصیت و بازی‌های پیشینِ بازیگرش می‌بینید؟
همه چیز برایم آکنده از شک است. چرا حامد را کاندید نکرده اید؟!! با وجود هر شکل دشمنی هم باز حامد را باید کاندید می‌کردید، کسی ناراحت می‌شد؟ به جای خاصی بر می‌خورد؟
سیمرغ کیلویی چند؟!
محمدحسین مهدویان کارگردان فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز» نیز یکی دیگر از چهره‌هایی بود که نتایج داوری جشنواره امسال اعتراض کرد. او در اینستاگرام نوشت: «خدا رحمت کنه جلال‌آل احمد رو. به خواهرزاده‌اش آقای حسین دانائی که ظاهرن خیلی دوست داشته مقاله‌ای چیزی توی مجله‌ای چاپ کنه گفته بود: حرف‌ات آگه حرف باشه روی دیوار طویله اورازان هم که بنویسی، فرداش تا ته بندرعباس می‌ره و همه می‌شنون و روشون اثر هم می‌ذاره. اگر هم حرف نباشه، سیمین توی مجله فردوسی هم که چاپ کنه، مردم خیلی که به سرت منت بذارن توش سبزی پاک می‌کنن.
دوستان عزیزم هادی بهروز (مدیر فیلم‌برداری)، سجاد پهلوان‌زاده (تدوین‌گر)، ابراهیم امینی (نویسنده)، محسن دارسنج (طراح گریم)، حبیب خزایی‌فر (آهنگ‌ساز)، احمد مهران‌فر (بازیگر)، مهرشاد ملکوتی (صداگذار) و هادی ساعدمحکم (صدابردار)، زحمات شما رو اصحاب رسانه، منتقدان، هنرمندان و مهم‌تر از همه مردم عزیز و عاشقان سینما دیدند. سیمرغ کیلویی چند... همه جا حرف شماست.... برید خدا رو شکر کنید که حرف شما از روی دیوار این طویله رفت تا همون‌جایی که باید بره.»
متاسفم برای این داوری و این بی‌عدالتی
اما احتمالا یکی از تندترین انتقادهای مطرح شده به نتایج جشنواره امسال را منوچهر هادی مطرح کرد. او که با ساخت فیلم «کارگر ساده نیازمندیم» حتی در یک شاخه هم کاندیدای دریافت جایزه نشد، در متنی در صفحه اینستاگرامش خطاب به سوفیا دخترش نوشت: «سوفیای عزیزم؛ عشق بابایی؛ شرمنده تو و عوامل کارگر ساده شدم. الان با چشمانی پر از اشک این متن را می‌نویسم؛ از این بی‌عدالتی در فستیوال فجر. بزرگی به من گفت: «تو این کشور باید یاد بگیری حقتو بخورن و هیچی نگی.» عزیز بابا، من حقمو از این سینما می‌گیرم. کاری می‌کنم که به غیرت پدرت افتخار کنی. متاسفم برای این داوری و این بی‌عدالتی. واگذارتان می‌کنم به سلطان عدالت هر کی که هست، چون واقعا نمی‌دانم کیه. من منوچهر هادی با انگیزه‌ای مضاعف ادامه می‌دم و افتخار می‌کنم که افراد گروهم در بین این کاندیداها که همشون برام محترم هستن، نیستن.»
فیلم‌هایی که بعد از سال‌ها دیده می‌شوند
«قاتل اهلی» به کارگردانی مسعود کیمیایی نیز یکی دیگر از آثاری بود که برخی گمان می‌کردند حداقل به واسطه اسم کارگردانش هم که شده باید در میان نامزدهای چند رشته از جشنواره حضور داشته باشد اما او نیز جایی در میان نتایج داوری‌های امسال جشنواره نداشت.
واکنش کیمیایی نسبت به این اتفاق این‌گونه بود: «به نظر می‌رسد هیات داوران جشنواره سلیقه‌های متفاوتی داشته‌اند. هرچند به نظر من فیلم بنده سلیقه‌ای سخت لازم دارد. برای خیلی‌ها سوال است که چرا «قاتل اهلی» حتی در یک مورد هم نامزد جایزه جشنواره فیلم فجر نشده است. باید بگویم همیشه فیلم‌های من بعد از ساخته شدنشان کمتر دیده می‌شوند اما بعد از چند سال می‌بینندشان.»
آیا داوران همه فیلم‌ها را دیده‌اند؟
ماجرای اعتراض‌ها به نتایج جشنواره وقتی جدی‌تر از گذشته شد که شایعاتی در ارتباط با دیده نشدن همه فیلم‌ها توسط هیئت داوران جشنواره به بهانه تعداد بالای آثار منتشر شد. شایعاتی که نشان می‌داد هیئت داوران چند مورد از فیلم‌های جشنواره را یا ندیده‌اند یا تنها بخش‌هایی از آنها را تماشا کرده‌اند.
«بیست و یک روز بعد» یکی از همین فیلم‌هاست که در حال حاضر در صدر فهرست آرای مردمی جشنواره قرار دارد ولی به نظر می‌رسد اصلا توسط هیئت داوران دیده نشده است چرا که با وجود علاقه مخاطبان به این اثر در هیچکدام از بخش‌های اصلی جشنواره نامزد نشده است.
شاید به همین خاطر باشد که عوامل این فیلم در اعتراض به نادیده گرفته شدن اثرشان، با انتشار بیانیه‌ای مخاطبان را به قضاوت داوران دعوت کردند. در این بیانیه آمده است: «در حالی که تاکنون مخاطبان فیلم سینمایی «بیست و یک روز بعد» حداکثر رضایت را از این فیلم داشته اند اما هیأت داوران سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر، این فیلم را شایسته هیچ جایزه‌ای در بخش‌های هنری ندانسته است.
لذا از شما مخاطبان شریف دعوت می کنیم تا در 2 روز پایانی جشنواره برای تماشای فیلم سینمایی «بیست و یک روز بعد» در اکران‌های مردمی حضور یابید و رای داوران را داوری کنید! به درستی که شما بهترین میزانید...»
خطر بریدن سر یک فیلم از ترس منافقین!
در کنار این موضوع، بحث بی‌توجهی به برخی از فیلم‌های ارزشمند جشنواره به واسطه موضوعات خاص و استراتژیکشان از دیگر موضوعاتی بود که طرح آن باعث ایجاد دلنگران‌هایی برای اهالی سینما و کارشناسان شد.
موضوعی که بهروز افخمی در برنامه شب گذشته هفت آن را این‌گونه مطرح کرد: «می‌ترسم از این داورانی که در خارج زندگی می‌کنند. 5 نفر از داوران تابعیت دوگانه دارند! خب این چطور می‌تواند به فیلمی علیه منافقین رای دهد؟ احتمالا چون خارج زندگی یا رفت و آمد دارند از ترس مزاحمت‌های سازمان منافقین جرات نمی‌کنند به این فیلم رای دهند. در این صورت خطر نادیده گرفتن فیلم «ماجرای نیمروز» جدا احساس می‌شود! از آن جا که مجاهدین خلق در خارج کشور فعال هستند و چند داور از خارج از کشور تابعیت دارند، این مسئله جدی است.
مسعود فراستی نیز در تایید این حرف گفت: «یکی از داوران که در خارج هم زندگی می‌کند از من پرسید کدام فیلم خوب است و من گفتم «ماجرای نیمروز» و «ویلایی‌ها»؛ او به من گفت که نمی‌توانند به ماجرای نیمروز جایزه بدهند.»
