آیا همه ی افراد می توانند به یک اندازه هم دلی کنند؟
بسیاری از ما با افرادی روبه رو شده ایم که نمی توانند، هر چند خیلی سطحی، با اطرافیان شان هم دلی کنند. اغلب ما آنها را انسان هایی خودخواه می دانیم. اما آیا همه ی این افراد چنین هستند؟ و آیا ما حق داریم چنین برچسبی بر این افراد بزنیم و برای آنان احترام و اعتبار قایل نشویم؟
هم دلی مهارتی است که رابطه ی نزدیکی با توانایی درک هیجانات دیگران دارد. علاوه بر آن فرد باید بتواند بعد از درک احساسات طرف مقابل، خودش را به جای او بگذارد و پاسخ هیجانی مناسب نشان دهد.
بنابراین این توانایی دارای دو جزء هیجانی و شناختی است که در ابتدای تولد به شکل ابتدایی در فرد وجود دارد.
توانایی شناختی و درکی مورد نیاز برای هم دلی، تنها وقتی فرد بالغ می شود به دست می آید، بنابراین کودکان در حد تکامل توانایی شناختی خودشان قدرت هم دلی دارند.
برخی از افرادی که دارای اختلالات شخصیت هستند، نمی توانند با دیگران هم دلی کنند. گرچه در بعضی از اختلالات شخصیت مثل اختلال شخصیت اسکیزوئید و بدبین یا مرزی هم ظرفیت هم دلی افراد کم است، عمدتاً افراد دارای اختلال شخصیت خودشیفته و ضد اجتماعی نقص جدی در ظرفیت هم دلی دارند.
افراد دارای شخصیت خودشیفته و ضد اجتماعی فقط یک جمله را بلدند و آن این است: «منافع من». آن ها به دیگران به صورت اشیا و لوازمی نگاه می کنند که برای شان سودرسان، و تمرکزشان بر اندازه گیری مداوم سود و منفعت خودشان دور می زند.
آن ها با دیگران ارتباط مناسب برقرار نمی کنند، و فقط وقتی از رابطه ای لذت می برند که از آن سود ببرند، حتی اگر به زیان نزدیکان شان تمام شده باشد. افرادِ دارای شخصیت ضد اجتماعی نه تنها از صدمه زدن به دیگران احساس گناه نمی کنند، بلکه از این کار لذت می برند. بنابراین نمی توان انتظار داشت که چنین افرادی نمی توانند از دنیای احساسی محدود و منحصر به خودشان خارج شوند، احساسات دیگران را درک و با آنان هم دلی کنند.
البته برخی از افراد دارای شخصیت ضد اجتماعی قادرند که هیجانات دیگران را تشخیص دهند و دوستی و حتی دلواپسی نسبت به دیگران را به شکل متقاعد کننده ای نشان دهند، اما هدف شان بیش تر بهره برداری و استثمار افراد دیگر است و علی رغم توانایی شناختن احساسات دیگران، هیچ احساس متقابلی را نمی توانند تجربه کنند.
دسته ی دیگر از افرادی که قدرت هم دلی ندارند، به افراد سادیستیک (دگر آزار) معروف اند. این افراد فقط از ایجاد درد و رنج در دیگران لذت می برند و طبعاً احساس هم دلی در آنان ضعیف است.
گروه دیگری از افراد که نقص هم دلی دارند، افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم (اختلال هایی مانند اوتیسم و آسپرگر) هستند.
این افراد خودخواه و منفعت طلب نیستند، بلکه توانایی درک احساسات دیگران را ندارند. به عبارتی خرد هیجانیِ هم دلی را ندارند. همان طور که از یک فرد ناشنوا نمی توان انتظار داشت به صدا پاسخ دهد، از فرد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم هم نمی توان انتظار داشت که نسبت به هیجانات دیگران حساس باشد.
تحقیقات نشان داده که حدود 85 درصد افراد مبتلا به این اختلالات از لحاظ هیجانی بی تفاوت هستند. به عبارتی نه تنها نمی توانند به شکل کلامی هیجانات شان را ابراز کنند، بلکه به خصوص نمی توانند حالات هیجانی خود و اطرافیان شان را تشخیص دهند.
این افراد توانایی کمی در درک احساسات دیگران دارند، اما وقتی از افکار دیگران باخبر شوند، می توانند با آنان هم دلی کنند.
همان طور که اگر شما از اتفاقی باخبر نباشید، درباره ی آن احساسی ندارید، افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم هم ، چون توانایی درک و دریافت احساسات دیگران را ندارند، وقتی فردی در حضورشان دچار اندوه و هیجانی باشد، احساس او را درک نمی کنند، اما اگر در کتابی بخوانند که فردی در اثر پیشامدی دچار درد و رنج شده است، می توانند موقعیت را کنند و با او هم دلی کنند.
در بین انسان هایی که به هیچ بیماری یا اختلال خاصی مبتلا نیستند، توانایی هم دلی کردن بستگی به توانایی آنان برای درک احساسات دیگران دارد. حساسیت افراد بسیار مختلف است. افرادی که حساس هستند، بیش تر به احساسات دیگران توجه می کنند، اما حتی افرادی که به طور ذاتی حساس نیستند و به عبارتی میزان بالایی از هوش هیجانی ندارند هم می توانند قدم هایی برای نشان دادن حساسیت خود نسبت به احساسات دیگران بردارند. یعنی هر چند احتمالاً نمی توان هم دلی را به وجود آورد، اما می توان از طریق آموزش، درون نگری، مشاهده ی حالات خود و احساسات دیگران، آن را تقویت کرد و به درجاتی با دیگران هم دلی نمود.
منبع مقاله :
رسولیان، مریم، صالحیان، راضیه،(1389)، هم دلی، تهران: چاپ اول1390
