حکمت دوم غیبت

و به همین دلیل امام صادق(ع) می فرماید: «ای شیعیان اهل بیت بدانید که امورتان مانند سرمه در چشم است که شخص می داند چه موقع سرمه در چشم می رود و نمی داند چه موقع سرمه از چشم می رود. زمانی است که افراد، صبح هنگام در دین هستند و شب هنگام از دین خارج می شوند و کسی هم شب در دین ما هست و صبح، از دین خارج می شود».

امتحان و آزمایش

امتحان یکی از سنّت های الهی است که نظام خلقت بر آن استوار است. خداوند در این مورد می فرماید:

أحسب النّاس أن یترکو أن یقولوا آمنّا و هم لا یفتنون؛1آیا مردم می پندارند که تا بگویند ایمان آوردیم رها می شوند و امتحان نمی شوند.

و نیز می فرماید:

الّذی خلق الموت و الحیاة لیبلوکم أیّکم أحسن عملاً؛2 کسی که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدامتان نیکوکارترید.

بنابراین، آزمایش همان چیزی است که بد را از خوب جدا ساخته، طلا را از بقیّة فلزات متمایز می سازد و شاید هم ـ خدا عالم تر است ـ یکی از دلایل غیبت، آزمایش مردم باشد. البتّه در احادیث اهل بیت(ع) هم به آن اشاره شده است؛ از جمله روایتی از امام صادق(ع) که می فرماید: «صاحب این امر، ناگزیر غیبتی خواهد داشت که هر ناحقّی در آن شک می کند. این غیبت است که حق را از باطل جدا می کند».3

امام ابوالحسن علی بن موسی الرّضا(ع) می فرماید: «به هنگام غیبت سومین فرزند من، گویی شیعیانم در جست وجوی پناهگاه هستند، امّا پناهگاهی نمی یابند».

به حضرت گفته شد: چرا ای فرزند رسول خدا؟ فرمود: «زیرا امامشان غایب است. پناهگاه خواستن و به دنبال پناهگاه گشتن و امان خواستن به معنای حقیقت جویی و دوری از خیال پردازی و توهّم است و این یک امتحان الهی است».

و به همین دلیل امام صادق(ع) می فرماید: «ای شیعیان اهل بیت بدانید که امورتان مانند سرمه در چشم است که شخص می داند چه موقع سرمه در چشم می رود و نمی داند چه موقع سرمه از چشم می رود. زمانی است که افراد، صبح هنگام در دین هستند و شب هنگام از دین خارج می شوند و کسی هم شب در دین ما هست و صبح، از دین خارج می شود».4

نیز امام صادق(ع) می فرماید: «به خدا قسم که مثل شیشه نمی شکنید، زیرا شیشه برگردانده شده و به حالت قبل در می آید، به خدا که مانند کوزه می شکنید؛ کوزه مثل قبلش نمی شود، به خدا که دگرگون می شوید و مثل غربال شدن کاه از گندم، الک می شوید».5

این احادیث و احادیث دیگر حقیقت دانستن امتحان و آزمایش در دوران غیبت امام دوازدهم(عج) را بیان می کند.