گزارشی از حوزه علمیه جامعة الزهراء قم

اشاره

زن اگرچه در اسلام همچون درّی گران قدر، وقتی ارزش و والایی خود را دارد که در صدف خویش بماند، اما از آن رو که از دامان اوست که مرد به معراج می رود و سنگ زیرین بنای تمدّن و انسانیت است، در اسلام مورد توجه خاص قرار گرفته. بدین روی، پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، نسبت به تربیت و ارتقای سطح تحصیلی و معنوی بانوان گرامی شیعه اهتمام فراوان مبذول گشته است. از جمله این توجهات، تأسیس مراکزی است که عهده دار این مهم می باشند. از این پس، در هر شماره، به معرفی یکی از این مراکز می پردازیم تا بانوان گرامی شیعه را با فعالیت ها و نحوه عملکرد آن ها آشنا کنیم.

مقدّمه

تحصیل علوم دینی بانوان و همیاری آنان با مردان پرآوازه شیعه، سابقه ای بس طولانی دارد. تاریخ افتخارآفرین شیعه نام زنان فاضله ای از بضعة رسول امین صلی الله علیه و آله تا بانوی موسوم به امین را در خود ثبت کرده است.

در طول این قرون، همواره زنانی بوده اند که با مساعدت خود به همسرانشان، پر پرواز آنان گشتند، به گونه ای که برخی بزرگان همچون علاّمه طباطبائی رحمه الله به این امر اذعان داشتند که بخش وسیعی از موفقیت خویش را مدیون همسرشان می باشند و به راستی، این سخن امام راحل رحمه الله ، متفکر عالی اندیش قرن بیستم را در ذهن تداعی می کند که «از دامن زن، مرد به معراج می رود.» در این دوره ها، زنانی دیگر نیز بوده اند که از محضر علم و حکمت بزرگان، بهره جسته اند و همچون آمنه بیگم، خواهر مجلسی دوم، زینت بخش زنان نام آور گشته اند.

از آن رو که زن در صلاح و فساد جامعه نقش تعیین کننده ای بر عهده دارد و بنابر فرمایش حضرت امام رحمه الله ، آنان خود نیمی از جامعه و تربیت کننده نیمه دیگرند، پس آشنایی هر چه بیشتر زنان با علوم روز، معارف اسلامی و اخلاق انسانی، آثار بیشتری در جامعه بر جای می گذارد و در روند شتابان رویدادهای جهان معاصر، که پیامدهای آن همه مرزها را درهم نوردیده و در عصر انفجار اطلاعات، که به شکلی جهان را همچون دهکده ای کوچک درآورده، حضور و مشارکت زنان در تمام زمینه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، تأثیر بسزایی در رویدادهای جهانی و ایجاد همبستگی و گسترش صلح و تفاهم جهانی خواهد داشت.

زنان ایران با تکیه بر ارزش ها و احکام اسلامی، که جایگاه و منزلت والایی به آنان بخشیده، زمینه های لازم برای مشارکت در صحنه های گوناگون و در عرصه های بین المللی به دست آورده اند و این همه مرهون انقلاب شکوهمند اسلامی است که در پرتو آن، مراکز علمی فرهنگی بسیاری در ایران تأسیس گردیدند و به موفقیت هر چه بیشتر زنان در عرصه های گوناگون منجر شدند. در ذیل، به معرفی یکی از این مراکز می پردازیم:

* جامعة الزهرا علیهاالسلام

حوزه علمیه خواهران «جامعة الزهرا علیهاالسلام » در مهرماه سال 1364 توسط هیأت مؤسّس منصوب از سوی حضرت امام رحمه الله مرکّب از هفت تن از علمای اعلام آغاز به کار نمود. بخش های این مرکز علمی عبارتند از:

الف. معاونت آموزش

برنامه های علمی و آموزشی این مؤسسه به صورت «حضوری» و «غیرحضوری» و در دو سطح «عمومی» و «تکمیلی» ارائه می گردند و برای فراهم نمودن زمینه شرکت هر چه بیشتر بانون در میدان تحصیل و کسب معارف دینی، دوره عمومی حضوری در سه بخش «تمام وقت»، «نیمه وقت» و «پاره وقت»، و دوره عمومی غیرحضوری به دو صورت «رسمی» و «آزاد» تنظیم گردیده است. برنامه تحصیلات تکمیلی نیز در دو مقطع «سطوح عالیه» و «خارج» ارائه می گردند. برنامه های آموزشی در همه بخش های یاد شده، حوزوی اند.

اما جامعة الزهرا علیهاالسلام در دو عرصه دیگر نیز فعالیت آموزشی دارد که عبارتند از: «دبیرستان دخترانه هدی» و «دانشکده هدی».

1. دوره عمومی

خواهران عضو تمام وقت در مدت چهار سال و نیمه وقت در طی شش سال با گذراندن 190 واحد درسی فارغ التحصیل می شوند، و خواهران پاره وقت طی یک دوره سه ساله ملزم به گذراندن 90 واحد درسی می باشند. برنامه غیرحضوری همانند حضوری شامل 190 واحد درسی است که طی یک دوره هفت ساله با ارسال نوار، لوح فشرده (CD)، کتب و جزوات درسی اجرا می گردد. این بخش هم اکنون بیش از 9000 نفر از اقشار گوناگون خواهران، اعم از دانشگاهی، فرهنگی، کارمند و خانه دار را از سراسر کشور تحت پوشش دارد. اخیرا برنامه غیرحضوری آزاد، که مشابه برنامه پاره وقت است، برای پوشش دادن خواهران بدون مدرک تحصیلی نیز تنظیم شده و به اجرا درآمده است.

2. تحصیلات تکمیلی

خواهران فارغ التحصیل از دوره عمومی برای ادامه تحصیل در سطوح عالی، با گزینشی خاص در رشته های «تفسیر و علوم قرآنی»، «فقه و اصول»، «ادبیات عرب»، «تاریخ اسلام» و «فلسفه و کلام» پذیرفته می شوند.

3. دبیرستان هدی

برنامه درسی این دبیرستان ترکیبی از دروس نظام متوسطه کشور و معارف دینی می باشد که خواهران پس از گذراندن آن، مدرک رسمی دیپلم دریافت می نمایند.

4. دانشکده هدی

این دانشکده از طریق کنکور سراسری به صورت نیمه متمرکز در رشته «الهیّات و معارف اسلامی» با گرایش های «فقه و مبانی حقوق اسلامی»، «علوم قرآن و حدیث»، و «فلسفه و کلام» دانشجو می پذیرد و خواهران فارغ التحصیل مدرک رسمی کارشناسی دریافت می نمایند.

ب. معاونت پژوهشی

فعالیت این مدیریت در بخش های «دفتر کانون های مطالعاتی»، «دفتر نشست های علمی»، «دفتر بررسی متون درسی» و «دفتر مطالعات دینی زنان» پیش بینی شده است و هم اکنون کانون های مطالعاتی «فقه و حقوق» «تاریخ و سیره»، «فلسفه و کلام» و «تفسیر» راه اندازی شده اند که فعالیت های چشمگیر خواهران در این کانون ها، رشد و توانمندی آنان را به منصه ظهور رسانده است.

ج. معاونت بین الملل (ویژه خواهران غیرایرانی)

در پی افزایش استقبال خواهران غیرایرانی از تحصیل معارف دینی و علوم حوزوی، این معاونت از سال 1366 آغاز به کار نمود و هم اکنون صدها نفر از بیش از چهل کشور جهان به صورت روزانه یا شبانه روزی در «جامعة الزهرا علیهاالسلام » مشغول به تحصیل می باشند. دوره های آموزشی این معاونت عبارتند از:

1. دوره تمهیدی

در این دوره، ابتدا خواهدان طی مدت شش ماه، زبان فارسی را فرامی گیرند و سپس به مدت نیم سال تحصیلی به یادگیری روان خوانی قرآن و معارف اولیه اسلامی می پردازند.

2. دوره عمومی

در این دوره، خواهران شبانه روزی طی مدت چهار سال و خواهران روزانه در مدت پنج سال به یادگیری «علوم حوزوی» و «معارف اسلامی» شامل ادبیات عرب، منطق، فقه، عقاید، تفسیر، فلسفه و مانند آن می پردازند و با ارائه تحقیق پایانی، دوره را به پایان می رسانند.

3. تحصیلات تکمیلی

خواهرانی که دوره عمومی معارف اسلامی را با موفقیت به پایان برسانند، برای تحصیل در دو رشته تخصصی «شیعه شناسی» و «اخلاق و تربیت اسلامی» گزینش می شوند و طی دو سال تحصیلی، با گذراندن 36 واحد درسی و ارائه 16 مقاله تحقیقی و یک پایان نامه، از این دوره فارغ التحصیل می شوند.

د. معاونت فرهنگی تبلیغی

این معاونت از طریق واحدهای «دارالقرآن الکریم»، «امور مبلّغین»، «حوزه و دانشگاه»، «پاسخ به سؤالات»، «کانون قلم و اندیشه»، «امور فرهنگی غیرحضوری»، «امور فارغ التحصیلان»، «طرح اندیشه مطهّر»، «امور صدا و سیما و رسانه ها»، «بسیج» و مانند آن سعی بر انجام مسئولیت خویش دارد.

برخی از فعالیت ها و برنامه های جامعة الزهراء علیهاالسلام

1. تدریس خواهران فارغ التحصیل در سطوح و رشته های گوناگون در حوزه های خواهران (در شهرهای ایران و دیگر کشورها) و در دیگر مراکز علمی و فرهنگی کشور مانند آموزش و پرورش، دانشگاه ها و بسیج چشمگیر و موفقیت آمیز بوده است. همچنین تعدادی از فارغ التحصیلان «جامعة الزهرا علیهاالسلام » با عضویت در هیأت های علمی دانشگاه ها مشغول به خدمت می باشند.

2. مدیریت مدارس حوزوی (داخل و خارج از کشور)، مدارس دولتی و برخی مراکز پژوهشی و تحقیقاتی و یا مراکز علمی و فرهنگی؛

3. پاسخ گویی به سؤالات فقهی بانوان محترم از سراسر کشور و خارج از کشور که در واحد «پاسخ به سؤالات» و صرفا توسط خواهران این مجتمع صورت می گیرد.

4. «تبلیغ» به معنای وسیع کلمه و در شکل های متنوع به صورت:

الف. ارائه صدها کتاب، پایان نامه، جزوات و مقالات تحقیقی در موضوعات گوناگونی همچون: «سیمای خانواده در قرآن»، «بلوغ دختران»، «الگوهای جاودانه»، «منزلت زن، حقوق زن و چگونگی احیای آن»، «فریاد فاطمه علیهاالسلام »، «سیره تربیتی اخلاقی حضرت زهرا علیهاالسلام در خانواده»، «فلسفه حجاب و بررسی الگوهای ارائه شده»، و «نقش مدیریت زن در خانه و محل کار»؛

ب. معرفی و اعزام گسترده خواهران مبلّغ به مناطق گوناگون داخل و خارج از کشور برای تبلیغ در سطوح گوناگون؛

ج. برگزاری کنگره «زن و فرهنگ انقلاب اسلامی» و همایش های علمی «فرهنگ حجاب؛ بیم ها و امیدها» «تفکر در قرآن»، و «دیه و قصاص»؛

د. برگزاری سمینار «وحدت حوزه و دانشگاه ویژه خواهران» در سال های متمادی در 27 آذر با حضور گسترده خواهران دانشجو و طلبه؛

ه. برگزاری اردوهای دانشجویی و دانش آموزی برای تبیین مسائل اسلامی ویژه خواهران ایرانی و خارجی؛

و. ایراد سخنرانی و ارائه مقاله در همایش های داخل و خارج از کشور در دفاع از اسلام و انقلاب اسلامی و شخصیت زن مسلمان؛

ز. شرکت در میزگردها، مصاحبه ها و برنامه های متعدد رادیویی و تلویزیونی در مناسبت های گوناگون و همکاری با بخش برون مرزی صدا و سیما به زبان های گوناگون.

ح. همکاری در تهیه و تولید برنامه های رادیویی و تلویزیونی از قبیل «زندگی بانوی مجتهده امین» و« طلبه شهید فهیمه سیّاری رحمه الله »؛

ط. تشکیل بانک اطلاعات رایانه ای علوم اسلامی برای ارائه خدمات به خواهران؛

ی. برگزاری نمایشگاه های کتاب، عکس، محصولات فرهنگی و آثار هنری خواهران در قم و چند شهرستان.

1. کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث