بیشتر زوج‌هایی که حداقل دو بار در هفته بدون پیشگیری باهم نزدیکی جنسی دارند، پس از یک سال قادر به باروری هستند. اگر در عرض یک سال بارداری رخ ندهد، تشخیص بر این است که زن یا مرد دچار مشکلات ناباروری هستند. ناباروری می‌تواند مشکلی در سیستم جنسی مرد، زن یا هردوی آن‌ها باشد. در بعضی از زوجین هیچ دلیلی برای ناباروری پیدا نمی‌شود، درحالی‌که در بعضی دیگر بیش از یک مشکل تشخیص داده می‌شود. برای خواندن ادامه‌ی مطلب با بنیتا همراه باشید.
بالا رفتن سن در زنان، به‌صورت طبیعی شانس بارداری آن‌ها را کاهش می‌دهد. همچنان که سن زنان بالا می‌رود، تخمک‌گذاری، فرآیند تشکیل و آزادسازی تخمک، آرام‌تر و ناکارآمدتر می‌شود. کاهش احتمال بارداری ناشی از بالا رفتن سن از 30 سالگی آغاز می‌شود و احتمال حاملگی پس از 44 سالگی بسیار پایین می‌آید. حتی وقتی داروهای مخصوص باروری تجویز می‌شود، این موضوع همچنان صادق است.
علائم
اصلی‌ترین علامت ناباروری، باردار نشدن یا دشواری در حامله شدن است. علل مختلف عدم باروری می‌توانند خود را به شکل‌های مختلفی نشان دهند. هر یک از مشکلاتی که در زیر ذکر می‌شود می‌تواند به عدم باروری منجر شود:
1- تخمک‌گذاری نامنظم، تخمک‌گذاری نادر: وقتی شما به‌طور منظم هرماه پریود نمی‌شوید، در این حالت تخمک‌گذاری در بدن شما درست صورت نمی‌گیرد. علل رایجی که باعث می‌شوند تخمک‌گذاری کم شود این موارد است:
1- اختلال‌های بدنی :
- اختلالات تغذیه‌ای
- تمرین‌های ورزشی سنگین
- کاهش وزن سریع
- کمبود وزن شدید بدن
- چاقی
2- اختلال‌های هورمونی :
- مشکلات تیروئید
- مشکلات غده هیپوفیز
- مشکلات غده آدرنال
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
اختلالات هورمونی می‌تواند تخمک‌گذاری را به تعویق بیندازد و یا مانع از این شود که تخمدان‌ها تخمک را آزاد کنند. علائمی که می‌توانند نشان دهند در بدن اختلالات هورمونی وجود دارد موارد زیر هستند:
- افزایش یا کاهش غیرمنتظره‌ی وزن بدن
- خستگی
- رشد بیش‌ازحد موها یا ریزش مو
- جوش و آکنه
کیست‌های تخمدان: کیست‌های تخمدان می‌توانند باعث درد لگنی شوند. همچنین می‌توانند در روند تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کنند.
2- زخم در لوله‌های فالوپ: این مشکل می‌تواند مانع از انتقال تخمک از تخمدان به رحم شود. این آسیب می‌تواند براثر این عوامل به وجود آید:
- عمل‌های جراحی
- سابقه بارداری خارج از رحم
- اندومتریوز
- بیماری التهابی لگن (PID :(PID یک عفونت باکتریایی در ناحیه لگن است. این عفونت اغلب باعث ایجاد زخم، آسیب یا بسته شدن لوله‌های فالوپ می‌شود.
3- اختلالات در شکل و یا پوشش داخلی رحم، مانند تومورهای فیبروئید یا پولیپ رحم.
Credit: drugs
این بیماری‌ها می‌توانند همچنین باعث مشکلات زیر شوند:
- خونریزی‌های شدید در دوران قاعدگی
- درد ناحیه‌ی لگنی
- بزرگ شدن رحم
- زخم‌های داخل رحم که می‌توانند باعث قاعدگی نامنظم یا عقب افتادن قاعدگی شوند.
زخم بافت داخلی رحم می‌تواند به این دلایل ایجادشده باشد:
- عفونت‌های رحمی
- سقط‌جنین ناخواسته
- سقط‌جنین عمدی
- پروسه‌های جراحی اتساع رحم و کورتاژ (D&C)
تشخیص
نخستین گام برای تشخیص ناباروری زنان این است که ببینیم آیا تخمک‌گذاری در زمان‌های مورد انتظار اتفاق می‌افتد یا خیر. هنگامی‌که یک تخمک آزاد می‌شود، هورمون‌های جنسی بدن تغییر پیدا می‌کنند. تغییر هورمون‌های جنسی را با این آزمایش‌ها می‌توان شناسایی کرد:
1- دمای درونی بدن در هنگام صبح زود: شما می‌توانید با استفاده از یک دماسنج دقیق، صبح زود دمای بدن خود را اندازه بگیرید. بعد از تخمک‌گذاری این دما اندکی بالاتر از حالت معمول است.
2- تست‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری: این آزمایش با تست ادرار انجام می‌شود و می‌تواند آزاد شدن تخمک را تشخیص دهد. اگر جواب تست شما مثبت بود یعنی تخمک‌گذاری به‌تازگی انجام‌شده یا در آستانه‌ی تخمک‌گذاری هستید.
3- مخاط واژن: ممکن است بتوانید تغییرات ظاهری و غلظت ترشحات واژن را تشخیص بدهید. این تغییرات نشان‌دهنده‌ی افزایش هورمون‌هاست و به این معنی است که تخمک‌گذاری انجام‌شده است.
دکترتان واژن و اندام‌های لگنی شما را آزمایش می‌کند. نمونه‌گیری از دهانه‌ی رحم و رحم می‌تواند در صورت وجود عفونت، عفونت را نشان دهد. در صورت لزوم آزمایش خون گرفته می‌شود تا این موارد بررسی شوند.
- تائید تخمک‌گذاری طبیعی
- نشان دادن اینکه آیا تخمدان‌ها در آزاد کردن تخمک به‌خوبی عمل می‌کنند
- اندازه‌گیری عملکرد غده تیروئید، آدرنال و هیپوفیز
تست‌های دیگری نیز برای بررسی علت ناباروری انجام می‌شوند. این تست‌ها ساختار فیزیکی اندام‌های لگنی را بررسی می‌کنند.
هیستروسالپنگوگرافی: نوعی عکس‌برداری مخصوص با اشعه‌ی x از رحم و لوله‌های آن است که در این روش یک مایع رنگی به داخل رحم تزریق می‌شود و مشکلاتی از قبیل پولیپ و تومورهای فیبروئید در رحم را نشان می‌دهد. همچنین می‌تواند انسداد نسبی یا کامل از لوله‌های فالوپ را نشان دهد.
سونوگرافی: سونوگرافی شکل و اندازه‌ی رحم را نشان می‌دهد. با سونوگرافی اطلاعاتی درباره‌ی حفره رحمی و لایه‌ی درونی دیواره‌ی رحم به دست می‌آید. با سونوگرافی همچنین می‌توان به شکل و اندازه تخمدان‌ها و وجود کیست در تخمدان و رحم پی برد.
هیستروسکوپی و لاپاراسکوپی: این دو مورد روشهای جراحی هستند که توسط دکتر متخصص زنان انجام می‌شوند. در هر دو روش از یک دوربین کوچک برای مشاهده‌ی ارگان‌های لگنی استفاده می‌شود.
در عمل هیستروسکوپی، دکتر شما می‌تواند داخل رحم شما را مشاهده کند، در صورت لزوم از بافت‌ها نمونه‌برداری کند و در برخی موارد دکتر می‌تواند پولیپ، فیبروئید یا بافت زخمی را بیرون بیاورد. عمل لاپاراسکوپی، به دکتر این امکان را می‌دهد که بخش خارجی رحم را مشاهده کرده و تخمدان‌ها را بررسی کند. گاهی اوقات در طول لاپاراسکوپی، دکتر می‌تواند کیست تخمدان یا بافت زخمی را بیرون بیاورد.
ارزیابی روند باروری چندین ماه طول می‌کشد و در آن آزمایش‌های گوناگونی انجام می‌شود. برخی آزمایش‌ها باید در یک‌زمان خاص در سیکل قاعدگی صورت بگیرند. مداوای ناباروری نیز مستلزم گذشت زمان، برنامه‌ریزی دقیق و مراجعات مکرر به دکتر متخصص است. با ادامه‌ی رابطه جنسی مکرر، زوج‌های نابارور بدون درمان نیز از شانس کمی برخوردارند تا باردار شوند.
درمان
شیوه‌ی درمانی بستگی به نتایج ارزیابی‌های ناباروری شما دارد. برخی از علل ناباروری یک درمان ویژه دارند. به‌عنوان‌مثال اگر تومور فیبروئید داشته باشید با عمل جراحی آن را برمی‌دارند.
داروهای بارداری:
ناباروری ممکن است به علت تخمک‌گذاری نامنظم یا تخمک‌گذاری نادر ایجاد شود. این مورد اغلب می‌تواند با داروهای هورمونی درمان شود. این داروها، داروهای بارداری نامیده می‌شوند. همه‌ی داروهای بارداری عوارض جانبی دارند. بسیاری از آن‌ها می‌توانند باعث حاملگی چندین نوزاد در یک‌زمان شوند. بیشتر درمان‌های باروری نیازمند نظارت دائم یک متخصص زنان هستند. نمونه‌هایی از داروهای بارداری عبارتند از:
کلومیفن (کلومید و غیره): این دارو باعث تحریک تخمدان به آزاد کردن یک یا چندین تخمک می‌شود. عملکرد این دارو تنظیم هورمون‌های طبیعی بدن است و برای مواردی به کار می‌رود که تخمدان قادر به آزادسازی تخمک نیست.
هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH): این داروهای هورمونی که به‌صورت تزریقی وارد بدن می‌شوند، تخمدان‌ها را تقویت می‌کنند تا بیش از یک تخمک آزاد کنند. این داروها نیز مانند کلومیفن زمانی اثربخش هستند که ناباروری ناشی از عدم آزادسازی تخمک از تخمدان باشد.
.
روشهای جراحی
اگر لوله‌های فالوپ سالم باشند، پس از درمان با داروهای بارداری، تخمک باید به‌طور طبیعی از تخمدان به رحم منتقل شود. گاهی اوقات عمل جراحی برای برداشت تخمک بالغ شده انجام می‌شود. روش‌هایی که می‌توانند به شروع یک بارداری کمک کنند عبارتند از:
تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI): روشی است که در آن اسپرم را به‌وسیله‌ی یک لوله‌ی باریک یا سرنگ، مستقیماً به داخل رحم وارد می‌کنند.
Credit: drugs
لقاح آزمایشگاهی (IVF): تخمک‌هایی که با تحریک تخمدان آزادشده‌اند با عمل جراحی جمع‌آوری می‌شوند. در آزمایشگاه، تخمک و اسپرم را باهم ترکیب می‌کنند تا جنین شکل پیدا کند. سپس یک یا چند جنین را وارد رحم شما می‌کنند. IVF حاملگی را تضمین نمی‌کند. از طرف دیگر، گاهی چندین جنین در رحم کاشته می‌شوند. درنتیجه ممکن است منجر به حاملگی جنین‌های دوقلو یا چند قلو بشود. پیش از استفاده از روش IVF باید از درمان‌های هورمونی استفاده کرد.
Credit: drugs
انتقال درون لوله‌ای تخم (ZIFT) و انتقال درون لوله‌ای گامت (GIFT) دو روش تکمیل یافته‌ی IVF هستند. در این دو روش لازم است لوله‌های فالوپ سالم باشند. درروش ZIFT، تخمک با عمل جراحی از تخمدان برداشته می‌شود. سپس در آزمایشگاه آن را با اسپرم تلقیح می‌کنند تا جنین ابتدایی تشکیل شود. این جنین ابتدایی را درون لوله‌ی فالوپ قرار می‌دهند تا ادامه‌ی مسیر خود به رحم را طی کند.
در روش GIFT، تخمک و اسپرم را پیش از اینکه اسپرم تخمک را بارور کند، درون لوله‌ی فالوپ قرار می‌دهند. این روش اجازه می‌دهد اسپرم و تخمک، درون رحم زن باهم ترکیب شوند. مانند روش IVF، این دو روش نیز پیش از اعمال شدن نیاز به درمان‌های هورمونی دارند. لازم است والدین پیش از انتخاب هر روشی با دکتر مشورت کنند و البته تمامی این درمان‌ها نیاز به اجازه‌ی رسمی از زن و مرد دارند. برخی از بیمه‌های درمانی هزینه‌ای را برای درمان ناباروری متقبل نمی‌شوند. مطالب «سرطان رحم یا آندومتر؛ علل، مراحل، علائم، و روش های درمان آن » و «از سرطان تخمدان چه می دانید؟» نیز مفید هستند. مطلب بعدی ما را از دست ندهید.
منبع: drugs ,attainfertility
