در قسمت قبل به بحث در مورد طبقه‌بندی‌های شب‌ادراری پرداختیم. سپس تاثیر آن بر اعتماد به نفس و تأثیر رفتاری را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین گفتیم که نباید به خاطر شب ادراری کودک را تنبیه کرد. اگر به یاد داشته باشید گفتیم که شب ادراری چگونه باعث اختلال شخصیتی می شود. در آخر به علل آن پرداختیم و اول از همه اختلالات عصبی- رشدی را بررسی کردیم. در ادامه می‌خواهیم دیگر علل شب‌ادراری را معرفی کنیم.
ادامه علت‌های شب ادراری از بخش قبل
ژنتیک
شب‌ادراری یک مؤلفه ژنتیکی قوی دارد. بچه‌هایی که والدینشان مبتلا به شب‌ادراری نبوده‌اند، تنها 15% دچار شب‌ادراری می‌شوند. اگر یکی یا هر دو والدین دچار شب‌ادراری بوده‌اند، میزان آن به ترتیب 44 و 77 درصد افزایش می‌یابد. تحقیقات ژنتیکی نشان می‌دهد که شب‌ادراری با ژن‌های کروموزوم 13q و 12q وابسته است (احتمالاً کروموزوم‌های 5 و 22 نیز درگیر هستند).
دو مورد اول این علل رایج‌ترین عوامل در بروز شب‌ادراری هستند، اما تکنولوژی پزشکی فعلی آزمایش‌های آسانی برای تشخیص علت بیماری ارائه نمی‌دهد. هیچ آزمایشی برای اثبات این نکته وجود ندارد که شب‌ادراری تنها یک تأخیر رشدی است و ژنتیک تأثیر زیادی بر این بیماری ندارد.
درنتیجه، شرایط دیگر باید رد شود. علل ذیل کمتر رایج هستند، اما برای تائید بیماری و درمان‌های احتمالی، راه‌های ساده‌تری هستند:
مصرف الکل
مصرف الکل باعث افزایش تولید ادرار می‌شود، تولید هورمون ضد دیورتیک را مهار می‌کند، آگاهی را کاهش می‌دهد، باعث خواب‌آلودگی و گرفتن تصمیمات مبهم می‌شود.
هورمون ضد دیورتیک (ADH)
هورمون ضد دیورتیک تولید ادرار را با افزایش جذب در کلیه، افزایش می‌دهد. هر دو عامل تولید نامناسب یا واکنش نامناسب هورمون منجر به تولید بیش‌ازحد ادرار می‌شوند که اغلب فراتر از ظرفیت مثانه کودک است. به‌طورمعمول در شب، سطح هورمون ضد دیورتیک در بدن افزایش می‌یابد و باعث کاهش تولید ادرار در کلیه‌ها می‌شود. تغییرات روزانه ممکن است تا سن 10 سالگی دیده نشود. در بعضی از کودکان مبتلابه شب‌ادراری، این افزایش تولید هورمون ضد دیورتیک اتفاق نمی‌افتد، درحالی‌که در سایر کودکان ممکن است میزان هورمون ضد دیورتیک افزایش یابد، اما پاسخ به آن کافی نباشد.
اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD)
کودکان مبتلابه اختلال برابر بیشتر از سایرین به شب‌ادراری مبتلا می‌شوند.
کافئین
کافئین تولید ادرار را افزایش می‌دهد.
یبوست
یبوست مزمن می‌تواند باعث شب‌ادراری شود. وقتی روده‌ها پر می‌شوند، به مثانه فشار آورده و باعث عدم تحمل ادرار می‌شوند. اغلب این کودکان به‌طورمعمول، عمل دفع را انجام می‌دهند، اما بااین‌حال آن‌ها مقدار قابل‌توجهی از مواد در روده را حفظ می‌کنند که موجب شب‌ادراری می‌شود.
عفونت / بیماری
عفونت‌ها و بیماری‌ها به‌شدت در ارتباط با شب‌ادراری ثانویه و خیس شدن روزانه است. کمتر از 5٪ از مبتلایان به شب‌ادراری، در معرض عفونت و بیماری‌های عفونی قرار دارند که اغلب آن‌ها را عفونت ادراری تشکیل می‌دهد.
مسائل جدی‌تر عصبی - رشدی
بیماران دارای معلولیت‌های فکری دارای مشکلاتی هستند که بیشتر در معرض رفلکس قرار می‌گیرند. یک مطالعه در مورد کودکان 7 ساله نشان داد که «کودکان معلول و ذهنی معلول» تقریباً سه برابر بیشتر از «کودکان غیر معلول» (6/26٪ در مقابل 9/5٪) دچار شب‌ادراری می‌شوند.
اختلالات فیزیکی
کمتر از 10٪ از مبتلایان به شب‌ادراری، دارای اختلالات دستگاه ادراری هستند، مانند مثانه کوچک‌تر از حد طبیعی. داده‌های فعلی از افزایش حجم مثانه در بعضی از مبتلایان به شب‌ادراری حمایت می‌کند که می‌تواند باعث کاهش عملکرد مثانه می‌شود.
روانشناسی
مسائل روان‌شناختی (به‌عنوان‌مثال، مرگ در خانواده، سوءاستفاده جنسی، قلدری شدید) به‌عنوان یک علت شب‌ادراری ثانویه شناخته می‌شود، اما به‌ندرت علت پیدایش نوع اولیه است. شب‌ادراری همچنین می‌تواند یک نشانه بیماری اختلال روان‌شناختی کودکان به نام PANDAS باشد. هنگامی‌که عدم توانائی در کنترل یا دفع ادرار، به‌عنوان یک عامل بیماری‌های روانی یا عصبی روانی شناخته می‌شود، شب‌ادراری نیز نشانه‌ای از این اختلالات در نظر گرفته می‌شود. عدم توانائی در کنترل ادرار، یک کد تشخیص روانی دارد اما به خودی خود روان‌شناختی محسوب نمی‌شود.
آینه خواب
آینه خواب که ناشی از انسداد مجاری تنفسی فوقانی است، با شب‌ادراری در ارتباط است. خروپف و بزرگ شدن لوزه‌ها یا آدنوئیدها نشانه‌ای از مشکلات احتمالی آینه خواب است.
راه رفتن در خواب
راه رفتن در خواب می‌تواند منجر به شب‌ادراری شود. در طول راه رفتن در خواب، فرد ممکن است فکر کند در اتاق دیگری است. هنگامی‌که فرد، در حال راه رفتن احساس دفع ادرار کند، معمولاً فکر می‌کند در حمام است و همان‌جا ادرار می‌کند. در موارد دیگری ممکن است فرد، داخل کمد، روی مبل و حتی وسط اتاق ادرار کند، زیرا این محیط‌ها را با دستشوئی اشتباه می‌گیرد.
فشار
استرس عامل شب‌ادراری اولیه نیست، اما به‌عنوان یک دلیل برای بازگشت به شب‌ادراری (شب‌ادراری ثانویه) است. پژوهشگران در مطالعه بر روی کودکانی که خود را خیس نمی‌کنند، دریافتند که «هیچ ارتباطی باسابقه اجتماعی، تنش‌های زندگی، روابط خانوادگی یا تعداد افراد خانواده ندارند.» از سوی دیگر، استرس یکی از عوامل بازگشت شب‌ادراری است. محققان دریافته‌اند که نقل‌مکان به شهر جدید، کشمکش والدین یا طلاق، ورود یک کودک جدید یا از دست دادن یکی از عزیزان و حیوانات خانگی می‌تواند ناامنی ایجاد کند و باعث بازگشت به شب‌ادراری یا شب‌ادراری ثانویه شود.
بیماری دیابت نوع 1
شب‌ادراری می‌تواند نشانه‌ای از بروز دیابت نوع 1، کلاسیک وابسته به پلیوریا، پلیدیپسیا و پلی فاجیا باشد. کاهش وزن، بی‌حسی و کاندیدیازیس نیز ممکن است در مبتلایان جدید بیماری مشاهده شوند.
علل تأیید نشده
خواب‌سنگین
بسیاری از والدین گزارش می‌دهند که کودکان مبتلابه شب‌ادراری، دارای خواب‌سنگین هستند. تحقیقات در این زمینه نتایج متناقضی به دست آورده است. مطالعات نشان می‌دهد که کودکان در تمام مراحل خواب، نه‌تنها در عمیق‌ترین مرحله (مرحله چهار یا مراحل سه و چهار) رختخواب خود را خیس می‌کنند. بااین‌حال، مطالعه اخیر نشان داده است که کودکان مبتلابه شب‌ادراری، سخت‌تر از خواب بیدار می‌شوند. برخی از مقالات ارتباط بین بیماری‌های خواب و تولید هورمون ضد دیورتیک را تائید می‌کنند. هورمون ضد دیورتیک ناکافی ممکن است برای انتقال از خواب به بیداری مشکل‌ساز شود.
حساسیت غذایی
برای برخی از بیماران، آلرژی غذایی ممکن است بخشی از علت باشد. این علت به‌خوبی شناخته‌شده نیست و نیازمند تحقیق بیشتر است.
آموزش دستشوئی نامناسب
این یکی دیگر از علل شب‌ادراری است. این نظریه در قرن گذشته بیشتر حمایت شده است و امروزه برخی از نویسندگان آن را ذکر می‌کنند. بعضی‌ها می‌گویند که خستگی مفرط می‌تواند از طریق آموزش‌های بهداشتی نامناسب به وجود آید، یا با شروع آموزش درزمانی که کودک بیش‌ازحد کم سن و یا بیش‌ازحد بزرگ است. تحقیقات اخیر نتیجه‌های متفاوتی را نشان داده‌اند و ارتباط با نوع آموزش دستشوئی کردن، اثبات نشده است. بر طبق نظر آکادمی آمریکایی کودکان، بیشتر موارد در سنین آموزش رخ می‌دهد تا در مراحل دیگر رشد.
مکانیسم
دو عملکرد فیزیکی باعث شب‌ادراری می‌شوند. اولین عامل هورمون است که باعث تولید ادرار در شب می‌شود. دومین عامل توانائی بیدار شدن در هنگامی‌که مثانه پر است. با یک یا هر دوی این توانایی‌ها، کودکان معمولاً به خشکی شبانه می‌رسند. به نظر می‌رسد برخی از عوامل ارثی در چگونگی و زمان فرارسیدن این توانائی تأثیر دارد.
اولین توانایی یک چرخه هورمونی است که تولید ادرار بدن را کاهش می‌دهد. در هر روز هنگام غروب خورشید، بدن در یک دقیقه هورمون ضد دوریک (که همچنین به‌عنوان آرژنین واسپرسین یا AVP نیز شناخته می‌شود) را آزاد می‌کند. این انفجار هورمونی، خروجی ادرار کلیه را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد به‌طوری‌که مثانه تا صبح پر نمی‌شود. این چرخه هورمونی در هنگام تولد وجود ندارد. بسیاری از کودکان آن را بین سنین دو تا شش‌ساله، بعضی بین شش تا پایان بلوغ و بعضی دیگر، هرگز این توانایی را به دست نمی‌آورند.
توانایی دوم به افراد کمک می‌کند زمانی که مثانه پر است، بیدار شوند. این توانایی در محدوده سنی مشابه با هورمون وازوپرسین بروز می‌کند، اما جدا از آن چرخه هورمونی است.
فرآیند توسعه معمولاً در سنین یک تا دوسالگی کودک و با رشد مثانه و آغاز تکامل آن شروع می‌شود. کودکان دوساله و سه‌ساله در طول روز خشک می‌مانند. کودکان چهار و پنج‌ساله یک الگوی بالینی کنترل ادراری را نشان می‌دهند و شب‌ها خشک می‌مانند.
تشخیص
سابقه کامل در مورد فرکانس شب‌ادراری، خشکی بین هر دوره، علائم مرتبط با روز، یبوست و عفونت، باید موردبررسی قرار گیرد.
یادداشت‌برداری
از والدین خواسته می‌شود که در مورد اینکه چه میزان و به چه اندازه کودک آن‌ها مایعات خورده و دفع می‌کند و علائم مرتبط با آن را ثبت و اندازه‌گیری کنند. یک دفترچه یادداشت در قالب نمودار، فرکانس حجم ادرار در طول 24 ساعت را ثبت می‌کند. نمودار فرکانسی از بیمارانی که از شب‌ادراری شکایت دارند، برای تشخیص کافی است. اگر علائم دیگری نیز وجود داشته باشد، باید یک دفترچه یادداشت کامل تعبیه شود. در یک دفتر تحولات مثانه، زمان جمع شدن و دفع ادرار، حجم مایع دفع شده، مراحل بی‌اختیاری در نگهداری ادرار، مصرف پد و سایر اطلاعات مانند مصرف مایع، میزان دفع فوری و میزان بی‌اختیاری ثبت می‌شود.
معاینه فیزیکی
هر کودک باید حداقل یک‌بار در ابتدای درمان به‌طور فیزیکی مورد آزمایش قرار گیرد. آزمایش کامل اطفال و نورولوژی توصیه می‌شود. اندازه‌گیری فشارخون برای بررسی وضعیت پاتولوژی کلیوی بسیار مهم است. ناحیه تناسلی خارجی و ستون فقرات شکمی باید کاملاً بررسی شود. نقص نخاعی مانند گودی کمر، توده مو (توده‌ای از مو که معمولاً در انتهای کمر تشکیل می‌شود و دردناک بوده و با عمل جراحی برداشته می‌شود)، یا تغییر رنگ پوست، ممکن است در حدود 50% بیماران مبتلایان به ضایعه داخل شکمی مشاهده شود. بررسی کامل عصب‌شناختی اندام‌های پایینی، ازجمله راه رفتن، قدرت عضلانی، تن، احساس، رفلکس و پاسخ‌های آزمایش‌های کف پا، باید در اولین بازدید انجام شود.
درمان
گزینه‌های زیادی برای مدیریت شب‌ادراری، وجود دارد. درمان زمانی توصیه می‌شود که یک وضعیت پزشکی خاص مانند ناهنجاری‌های مثانه، عفونت و یا دیابت وجود داشته باشد. این نیز در نظر بگیرید که شب‌ادراری بر اعتمادبه‌نفس کودک و یا روابط با خانواده و دوستان، آسیب می‌زند. تنها درصد کمی از شب‌ادراری‌ها ناشی از یک وضعیت پزشکی خاص است، بنابراین بیشتر درمان‌ها بر افزایش اعتمادبه‌نفس و احساس آرامش کودک، متمرکز می‌شود.
والدین خیلی زودتر از پزشکان علاقه‌مند به بزرگ شدن کودکشان هستند. یک مطالعه در سال 1980 از پدر و مادر و پزشکان خواست که سن خشکی کودکان را اعلام کنند. پاسخ والدین به‌طور متوسط 2/75 سال بود، درحالی‌که میانگین پاسخ پزشکان 13 سال بود. مجازات برای این بیماری مؤثر نیست و می‌تواند در درمان دخالت کند و حالت بدتری به وجود آورد.
قسمت قبل را می توانید در «مشکلات خواب: شب‌ادراری [قسمت اول]» ببینید.
منبع: rcpsych ،kidshealth ،drynites