اعتقاد به ظهور فردی که آینده جهان را اصلاح و انسان ها را از قید و بند ظلم و ستم برهاند، مخصوص شیعیان و یا مسلمانان نیست . بلکه همه ادیان الهی معتقدند که وقتی جهان را تاریکی جهل و ستم فرا گرفت، انسان ها تشنه ظهور شخصی خواهند شد که آنان را از ستم ها برهاند و عدل و قسط را در جهان حاکم خواهد کرد . این مطلب در کتاب های مسیحیان، یهودیان، زرتشتیان، هندویان به چشم می خورد . البته، با وجود نقاط اشتراکی که در اصل این قضیه به چشم می خورد، نمی توان از نقاط اختلافی که در شخص قیام کننده، زمان قیام و ظهور و دیگر فرعیات در منابع گوناگون وجود دارد، چشم پوشی نمود . این اختلاف نظر حتی در بین فرقه های مختلف اسلامی نیز به چشم می خورد .
موانع قیام آن حضرت و مخالفان نهضت آن بزرگوار کدامند؟ حکومت حضرتش چه ویژگی هایی دارد؟ مدت زمان حکومت آن بزرگوار چند سال است؟ رجعت به چه معناست؟ سرانجام آن حجت الهی چگونه رقم می خورد؟
این ها و سؤالاتی از این دست موضوع کتاب ها و مقالات متعددی است که پرداختن به آن ها مجال وسیع دیگری می طلبد . در این نوشتار به یک موضوع اشاره می کنیم و آن عبارت است از: «مهم ترین ویژگی های حکومت حضرت مهدی (عج)» .
تحقق اسلام واقعی
از مهم ترین ویژگی های حکومت حضرت ولی عصر (عج)، تحقق اسلام واقعی است . این نکته در روایت متعددی بیان شده است . رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: «دوازدهمی از فرزندانم به طوری غایب می شود که اصلا دیده نمی شود . زمانی خواهد آمد که از اسلام جز اسمی و از قرآن جز اثری باقی نمی ماند . در آن هنگام، خدا به وی اجازء نهضت می دهد و به وسیله او اسلام را تقویت نموده، تجدیدش می کند . (1)
همچنین از امام صادق (ع) نقل شده است: «وقتی قائم قیام کرد به سیره رسول خدا صلی الله علیه وآله قیام می کند، لیکن آثار محمد صلی الله علیه وآله را تفسیر و بیان می کند . (2) همچنین در روایتی از امام صادق (ع) دلیل نامیدن حضرت مهدی به این اسم، بدان خاطر است که وی مردم را به چیزی که از آن دور افتاده اند، هدایت می کند .
در دعای ندبه نیز آرزوی ظهورش را می کنیم به این عنوان که: «کجاست ذخیره ای که فرائض و سنت ها را تجدید می کند و آیین و شریعت را به مسیر اصلی خود برمی گرداند و کتاب و حدود الهی را زنده می گرداند . . . ؟ (3)
این مطلب در دعاهای دیگری از جمله در دعای عهد مورد اشاره قرار گرفته است .
تحقق اسلام واقعی به دست پرتوان حضرت مهدی از یک سو بیانگر میزان انحراف اسلام از واقعیت های اصیل این دین الهی در عصر غیبت کبراست . و از طرف دیگر، گویای توانمندی حضرت ولی عصر در تحقق اسلام ناب محمدی می باشد .
بدیهی است این مهم بدون صرف هزینه به دست نمی آید . فداکرای یاران پولادین حضرتش، یاری از سوی فرشتگان که ماموران الهی اند و طبعا پس از ثبات قدم مشمول آن خواهند شد ; و نیز رعب و وحشتی که در دل دشمنان از این بابت ها حاصل می شود، مهم ترین ابزارهای جنگی آن بزرگوار و سپاهیان استوارتر از کوه آن حضرت می باشند ; زیرا سنت الهی بر این قرار گرفته که نهضت آن بزرگوار پس از نبردها و تلاش ها و استقامت یاران به نتیجه برسد، نه براساس معجزه و صرفا نصرت و یاری خداوند . چنان که نهضت رسول خدا صلی الله علیه وآله بر همین اساس و پایه شکل گرفت .
گسترش عدالت
ابتدایی ترین پیام حاکمیت حضرت مهدی، اندیشه ای است مبتنی بر بسط و گسترش عدالت با تمام زوایای آن . به عبارت دیگر با شنیدن حکومت حضرت مهدی (عج) ناخودآگاه چار چوب حکومتی در اندیشه ما شکل می گیرد که عدالت و دادگستری مشخصه آن می باشد . گسترش عدالت از سوی حضرت مهدی و مبارزه با ظلم و ستم (که طبعا بدون این مبارزه تحقق عدالت ممکن نیست) در روایات گوناگون مورد اشاره قرار گرفته است:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: «دنیا سیر نمی شود تا این که مردی از اولاد حسین امور امت مرا در دست گیرد و دنیا را پر از عدل و داد کند، چنان که از ظلم و جور پرشده باشد» .
در روایتی دیگر از آن حضرت آمده است: «مردی از اهل بیت من بیرون می آید که اسمش، اسم من; و خلقش، خلق من است . پس زمین را از عدل و قسط پر می سازد چنان که از ستم و جور پر شده باشد» . (4)
در دعاهای مربوط به حضرت مهدی که در کتاب های ادعیه به خواندن آن ها سفارش شده است، این ویژگی از حکومت آن حضرت نوید بخش دل منتظران است .
در دعای موسوم به استغاثه به حضرت صاحب الزمان (عج) آمده است: «شهادت می دهم که امام و رهبر در گفتار و کردار هستی و تو آنی که زمین را از داد و عدل پر می سازی، پس از آن که از ستم و بیداد پر شده باشد . . .» (5)
در دیگر دعاها نیز این ویژگی به عنوان صفت جدا نشدنی از حکومت آن حجت الهی عنوان شده است . اصولا وعده الهی مبنی بر حاکمیت مستضعفان که در قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته است، نمی تواند بدون گسترش عدالت تحقق یابد . (6)
توجه به این نکته مهم نیز ضروری است که وقتی سخن از عدالت در حکومت حضرت مهدی (عج) به میان می آید، در ابتدا عدالت اجتماعی و عدالت در توزیع امکانات مادی به ذهن می رسد . اگر چه این مهم، یکی از مصادیق عدالتی است که به دست پر توان حضرت ولی عصر (عج) تحقق می یابد، اما همه عدالت به این مصداق منحصر نمی گردد .
عدالت و عدل هرگاه در معنای لغوی آن در نظر گرفته شود (7) مفهومی بسیار پر دامنه پیدا می کند و پیش از آن که در عرصه جامعه عینیت یابد، درون شخص را فرا می گیرد . به عبارت دیگر، عدالت پیش از آن که مفهومی اجتماعی و سیاسی داشته باشد، مفهومی شخصی و اخلاقی دارد . از نقطه نظر علمای اخلاق، کسی که بین قوای زمینی و ملکوتی خود توازن و تعادل ایجاد می کند، عدالت را در مملکت وجودی خود مستقر کرده است . چنین شخصی از افراط و تفریط در ارضای خواسته های شخصی و نفسانی و از افراط و تفریط در عبادات و مناسک پرهیز می کند .
در حاکمیت حضرت مهدی عدالت نه تنها ابعاد اجتماعی و نهادهای حکومتی را رنگ و رونق خواهد داد، بلکه پیش و یا همزمان با آن وجود فردی اشخاص را زینت می بخشد و همین امر مهم ترین ضمانت اجرایی عدالت در صحنه جامعه خواهد بود .
به عبارت دیگر، از آن جا که آحاد جامعه در حکومت حضرت مهدی، از عدالت درونی بهره مند می شوند، عدالت بیرونی دستخوش تعرض هوس های درونی افراد قرار نمی گیرد، زیرا عدالت درونی، لگام و مهاری بر هواهای نفسانی است و اصولا هر گاه حکومت های دنیا بتوانند درون افراد را از لجام گسیختگی و هرزه گی باز دارند، عدالت اجتماعی در معرض هجوم خواسته های نفسانی قرار نمی گیرد . اما از آن جا که تمام هم و غم حکومت ها به این امر مهم اختصاص نمی یابد و یا تلاش چندانی در این زمینه صورت نمی گیرد، لاجرم عدالت اجتماعی در معرض حمله هوا و هوس افراد قرار گرفته، حتی نیروهای انسانی ای که پاسداری از عدالت اجتماعی برعهده آن هاست، در شرایطی خود متعرض عدالت بیرونی و عدالت اجتماعی خواهند شد . بر این اساس، حکومت حضرت مهدی از عدالتی پایدار و تضمین شده برخوردار خواهد شد، که پاسداری از آن نه تنها برعهده عدالت درونی ست بلکه از طریق نهادهای دادرسی و کیفری نیز محافظت می گردد .
روایاتی که در خصوص داوری و قضاوت آن حضرت وارد شده، بیانگر این نکته است که عدالت اجتماعی در عصر آن حضرت نه تنها از طریق عدالت درونی افراد، بلکه از طریق نهادهای قضایی که جزیی از حکومت آن حضرت هستند، پاسداری می شود .
گسترش علم و دانش
از دیگر ویژگی های حکومت حضرت مهدی (عج)، گسترش علم و دانش است . این مهم علاوه بر این که در روایات مورد اشاره قرار گرفته، متکی بر یک اصل عقلی است . زیرا هرگاه حکومتی توانست اسلام را که آموزه های آن منطبق بر فطرت الهی است محقق سازد و عدالت فردی و اجتماعی را زینت بخش حاکمیت خود قرار دهد، آن وقت توان و استعداد مردم به جای این که صرف هرزه گی و منفعت طلبی نفسانی گردد، صرف کسب علم و دانش می گردد . علاوه بر این که، برکات علم و دانش بر چنین جامعه ای که زمامدار آن حجت خداوند است سرازیر خواهد گردید و جامعه از چنان مرتبه علم و دانش بهره مند می گردد که هرگز تاریخ بشر نمونه آن را به خود ندیده است .
در این خصوص امام صادق (ع) می فرماید: «علم و دانش به بیست و هفت قسمت تقسیم شده، اما تاکنون بیش از دو قسمت آن در دسترس بشر قرار گرفته است . وقتی قائم ما قیام نمود، بیست و پنج قسمت دیگر را آشکار می کند و در بین بشر پخش می نماید» . (8)
نزول برکات آسمان و اختصاص برکات زمین و رفع فقر
در حکومت حضرت مهدی (عج)، به دلیل رعایت تقوای الهی از سوی مردم، آسمان و زمین درهای برکات خود را می گشایند و نعمت های الهی اعم از مادی و معنوی، اهل زمین را سیراب می سازد . (9)
در روایتی دیگر از رسول خدا صلی الله علیه وآله آمده است: «مهدی موعود از فرزندان و اهل بیت من ، در آخر الزمان خارج می شود . آسمان بارانش را برای او نازل می سازد و زمین گیاهانش را برای او خارج می کند . زمین را از عدل و داد پر می کند، چنان که مردم آن را پر از ظلم و جور نموده اند» . (10)
نتیجه چنین برکات و دستاورد چنان عدالتی از بین رفتن فاصله طبقاتی و محو فقر و استضعاف است . چنان که امام صادق (ع) فرمودند: «. . . در این هنگام زمین گنج های خود را آشکار می سازد و برکات خود را ظاهر می کند و کسی موردی را برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی یابد ; زیرا همه مؤمنان بی نیاز و غنی خواهند شد . . .» (11)
تکامل اندیشه ها
برکت های آسمانی و زمینی، که شامل حال مردم در عصر ظهور می گردد، منحصر به برکات مادی (باران و معادن و مواردی از این دست) نیست . برکات معنوی، از جلمه تکمیل شدن اندیشه ها و عقل ها، مصداق روشن برکاتی است که در زمان حضرت مهدی اهل عالم را در بر می گیرد و این نیست مگر به دلیل وجود مقدس حضرت مهدی (عج) .
روایتی از امام باقر (ع) در این خصوص می فرماید: «وقتی قائم ما قیام نمود، خدا دست لطفش را بر سر بندگان می نهد و حواسشان را جمع و عقولشان را کامل می گرداند» . (12)
ویژگی های حکومت حضرت مهدی به موارد ذکر شده منحصر نمی گردد . همان طور که گفته شد، این ها مهم ترین ویژگی ها حکومت آن حجت پروردگارند، البته سایر ویژگی ها و شاخص های حکومت آن بزرگوار در قالب ویژگی هایی که گفته شد، قابل بررسی و جست و جو می باشند .
به این نکته نیز باید توجه کرد که رسیدن به چنین حکومتی با این ویژگی ها، از طریق معجزه و بدون زحمت بدست نمی آید ; همان طور که تلاش و مجاهدت های یاران آن حضرت، بدون نصرت و تایید الهی ره به جایی نخواهد برد که این سنت الهی است: «ان تنصر الله ینصرکم و یثبت اقدامکم . . .»
در پایان، این نوشتار را به جملاتی از دعای عهد زینت می دهیم:
«. . . خداوندا مرا از یاران و کمک رسانان به آن حضرت و از دفاع کنندگان از آن بزرگوار و از کسانی که [برای یاری اش] می شتابند . . . و از شهید شوندگان در راه حضرتش قرار بده! . . .»
