سفری به اعماق مغز

گرچه مخ متقارن به نظر می‌رسد، دو نیم کره آن از لحاظ اندازه، شکل و کارکرد تفاوت دارند. نیم کره راست، طرف چپ بدن را کنترل می‌کند و بالعکس. در اغلب افراد نیم کره چپ به خاطر کنترل زبان و منطق غالب به نظر می‌رسد،و نیم کره راست مسئول درک فضایی، هنر، موسیقی و اندیشه خلاق است. این دو نیم کره از طریق نوارهای متراکمی از رشته‌های عصبی به نام رابط پینه‌ای (کورپوس کالوزوم) به هم پیوند دارند.
در عمق نیم کره‌ها این ساختمان‌ها قرار دارند:
• عقده‌های پایه‌ای که ماده خاکستری هستند که پیام حرکت را به عضلات می‌فرستد.
• تالاموس که به عنوان مرکز تقویت و توزیع اطلاعات حسی ورودی عمل می‌کند.
• هیپوتالاموس به اندازه یک گیلاس که ضربان قلب، درجه حرارت بدن، تشنگی و اشتها را کنترل می‌کند.
• غده هیپوفیز به اندازه یک نخود که هورمون‌هایی را تولید می‌کند که رشد، نمو جنسی و بسیاری از فرایندهای دیگر را کنترل می‌کنند.

در اطراف تالاموس شماری از مراکز عصبی قرار دارند که دستگاه لیمبیک نامیده می‌شوند و نظر بر این است که کنترل اضطراب، ترس و سایر عواطف، برخی از کارکردهای حافظه و حس بویایی را به عهده دارد. سطح هر نیم کره شامل شماری از لوب‌ها می‌شود. این لوب‌ها به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شوند:
• لوب پیشانی که در تفکر، سازماندهی رفتار و عواطف دخالت دارد.
• لوب پس‌سری در عقب مغز که اطلاعات بینایی را پردازش می‌کند.
• لوب‌های جانبی که در دو طرف مغز قرار دارند و کنترل لمس، فشار و حس دقیق مانند قضاوت درباره قوام، وزن، اندازه و شکل اشیا را به عهده دارد.
• دو لوب گیجگاهی نزدیک قاعده مغز که بوها و صداها را تشخیص می‌دهند، اطلاعات جدید را تنظیم می‌کنند و تصور می‌رود مسئول حافظه کوتاه‌مدت باشند.
همچنین دوازده زوج عصب وجود دارد که مستقیما به مخ و ساقه مغز اتصال دارند. اینها را اعصاب جمجمه‌ای می‌نامند و کنترل بویایی، بینایی، چشایی، شنوایی، تنفس، زبان و حرکات عضلات گردن و پشت را به عهده دارند. ساقه مغز کارکردهای ضروری برای بقا مانند تنفس، گوارش، ضربان قلب، فشار خون، بیداری و هشیاری را کنترل می‌کند.مخچه به هماهنگ‌کردن حرکت، عضلات، تعادل و وضع‌ قرارگیری بدن کمک می‌کند. هم ساقه مغز و هم مخچه از طریق عمل بازتابی عمل می کنند یعنی بدون اینکه فکر کردن خودآگاه در کار آنها دخیل باشد. آنها اطلاعات حسی مانند حرارت یا سرما، فشار یا درد را از گیرنده‌هایی از همه بدن دریافت می‌کنند و پاسخ‌های جسمی مقتضی را منتقل می‌کنند. بنابراین پلک زدن و از جا پریدن نیازی به تفکر خودآگاه ندارد.
منبع:www.salamat.com
/ع