از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم چنین روایت شده است که فرمود: «موسی علیه السلام با خضرعلیه السلام برخورد کرد و به او گفت: مرا نصیحت و سفارش فرما. خضر گفت: ای طالب علم! باید بدانی که گوینده، کمتر از شنونده، گرفتار ملال خاطر و خستگی روحی می گردد. بنابراین آنگاه که با همنشینان خود سخن می گویی [با پرگویی و زیاده روی در گفتار]، آنان را خسته و ملول نساز.
ای موسی ! بدان قلب تو، ظرف و جایگاهی است که پذیرای چیزی مختلف می باشد. بنگر که این ظرف را با چه مایه ها و موادی آکنده می سازی.
دنیا را بشناس و آن را در پشت سر خویش قرار ده [و از آن بگذر و عبور کن]; زیرا دنیا نمی تواند خانه و جایگاه پایداری برای تو باشد. دنیا صرفا وسیله و ابزاری برای رسیدن به کمال روحی و معنوی است تا بندگان الهی توشه خویش را از این گذرگاه برای معاد و توقفگاه همیشگی خود بردارند.
ای موسی! خویشتن را برای صبر و استقامت آماده ساز تا به مقام حلم و خویشتن داری نائل گردی. احساس و درک لذت تقوی و پرهیزگاری را در قلبت بیدار ساز تا به علم و آگاهی دست یابی. نفس سرکش خود را با حربه بردباری و شکیبایی تمرین ده و آن را بدین وسیله مقهور ساز تا از گناه و جرم رهایی پیدا کنی.
ای موسی! اگر خواهان علم و دانش هستی، باید خویش را برای پذیرایی از علم، از هر چیزی فارغ سازی; زیرا علم و دانش صرفا از آن کسی است که خود را فارغ از هر چیزی، گرداند.
زیاده از حد سخن مگو و آنچنان یاوه سرایی مکن; زیراپرگویی و یاوه سرایی دانشمندان، آنان را در نظر دیگران خوار و زشت جلوه می دهد و موجب می گردد که بدی ها و زشتی های درونی نابخردان آشکارا بروز نماید. برتوست که جانب اقتصاد و اعتدال در سخن گفتن را رعایت کنی; چون اعتدال در سخن گویی نمایانگر موفقیت و نشانه حکمت و صواب اندیشی انسان است.
از نادانان دوری گزین و از آنان روی گردان باش و در برابر نابخردان و سبک مغزان، حلم و خویشتن داری را در پیش گیر; چون حلم و خویشتن داری از مزایای برجسته و ارزشمند صبر پیشه گان و زیور دانشمندان است.
آنگاه که فرد نادانی تو را دشنام گفت، با نرمش و به آرامی در برابر دشمنان او سکوت اختیار کن و با حزم و احتیاط از او جدا شو; زیرا جهل و ندانم کاری او نسبت به تو و دشنامی که نثار تو کرده است، بیش از آن می باشد که به تو اظهار نموده است.[بنابراین با سکوت و فاصله گرفتن محتاطانه خود از او، کمتر زیان مند می گردی.]
ای پسر عمران! دری را که می دانی چه چیزی آن را بست و به طرز بستن آن آشنایی نداری، مگشا و نیز دری را مبند که نمی دانی چه چیزی آن را می گشاید و باید به چه کیفیت آن را باز کرد.
ای پسر عمران! کسی که دلبستگی و گرسنگی و طمع او نسبت به دنیا در هیچ حد و مرزی متوقف نمی گردد و رغبت و گرایش او به دنیا پایان نمی گیرد و نمی گسلد، چگونه می تواند عابد خدا بوده و خویشتن را بنده خدا بداند؟ او که خود را فرومایه می سازد و به حقارت حال خود واقف است، و خدای را در سرنوشت خویش متهم می کند[و به تقدیر و مشیت او راضی نیست]، چگونه می تواند زاهد و پارسا و بی اعتنا به دنیا باشد؟!
ای موسی! معارف و معلومات را با این هدف بیاموز که بر طبق موازین آن عمل کنی. نباید هدف تو در تعلیم علم به دیگران، در سخن گفتن و حرف زدن، محدود بماند; زیرا نتیجه آن این است که خویشتن را تباه ساخته و از رهگذر تباهی خود، دیگران را در مسیر نور هدایت قرار می دهی [ولی خود از این نور، بی بهره می مانی].»
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: وای بر دانشمندان بد سیرت که آتش دوزخ بر آنها درآید و آنها را بریان سازد و بسوزاند و برای آنها برافروخته گردد. سپس فرمود: چقدر سخت و طاقت فرساست بار گران و قوت روزانه دنیا و آخرت چنین مردمی؟ اما از لحاظ مؤونت و هزینه زندگانی دنیا، چون دستت را به چیزی از دنیا دراز نکردی جز آنکه دیدی فاسق و گناهکاری پیش از تو، به آن دست یافته و بدان پیشدستی کرده است و اما از نظر مؤونت آخرت، زیرا تو در آخرت; یارانی برای خویش نمی یابی که در تامین توشه و هزینه آخرت تو یاری ات دهند.»