لقمه ی حلال و حرام

پی آمدهای روحی و روانی لقمهی حلال و حرام بر ایمان قلبی و نفاق قلبی چیست؟

خوراک انسان همانند دانهای است که در زمین کشاورزی به بار مینشیند. اگر حلال و پاکیزه باشد، اثر آن در قلب ـ فرماندهی بدن ـ آشکار خواهد شد و از همهی اعضا و جوارح چنین آدمی جز نیکی نخواهد تراوید. در مقابل، الگو آن خوراک، پلید و حرام باشد، قلب را کدر و تیره خواهد کرد.

پی آمدهای لقمهی حلال

همان گونه که گفته شد غذا، بر روی جسم و روح انسان اثر میگذارد. اسلام نیز با کنکاش در هر دو موضوع به انسانها میگوید که غذای طیّب و حلال بخورند. برای نمونه، خداوند فرموده است:

ای مردم! از آنچه در زمین، حلال و پاکیزه است، بخورید و از برنامههای شیطان پیروی نکنید که دشمن آشکاری است.([1])

همچنین بارها انسان را از خوردن مال حرام باز میدارد، آنجا که میفرماید:

آنان که ربا میخورند، برنخیزند مگر مانند آن که به وسوسه و فریب شیطان، دیوانه و بیخرد شده باشند. اینان چون در مال حرام غوطهورند، میگویند: معامله و ربا فرق ندارد، حال آن که خداوند، داد و ستد را حلال و ربا را حرام کرده است. هر کس پس از آن که پند و اندرز کتاب خدا به او برسد، از این کار حرام دست بردارد، خدا از گذشتهی او درمیگذرد و فرجام کارش با خدا است و کسانی که از این کار زشت خود دست نکشند، اهل جهنماند و در آنجا جاوید خواهند ماند.([2])

1. رشد معنوی انسانه

قرآن مجید در سورهی قصص، هنگام بیان داستان کودکی موسی(علیه السلام)میفرماید:

ما از پیش، شیر همهی زنان شیرده را بر او حرام کرده بودیم. خواهرش گفت: آیا میخواهید شما را به خاندانی راهنمایی کنم که سرپرست این کودک باشند; خانوادهای که خیرخواه این کودکند؟([3])

این آیهی کریمه در ظاهر میگوید ما شیر زنان شیرده را بر موسی(علیه السلام) حرام کردیم تا بدین وسیله او را به مادرش برگردانیم. پیام باطنی این آیه، آن است که اگر قرار است موسی(علیه السلام) در آینده، صاحب ید بیضا شود، بساط فرعون و فرعونیان را برچیند و در کوه طور با خدای خود سخن گوید، باید از همان آغاز، لقمهی حلال بخورد.

2. نورانی شدن قلب

لقمهی حلال، درون انسان را نورانی میکند و در پرتو این نور، وی به کارهای خیر روی میآورد و همین مسأله به خوشبختی او در دنیا و آخرت میانجامد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در این باره فرموده است:

هر کس از دست رنج خود و مال حلال بخورد، خداوند درهای بهشت را به رویش میگشاید تا از هر دری که میخواهد، وارد شود و در شمار پیامبران خواهد بود و مزدی هم پای ایشان خواهد گرفت.([4])

3. استغفار فرشتگان

کسانی که مال حلال میخورند، از استغفار فرشگان آسمانی برخوردار خواهند شد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)فرموده است:

کسی که غذای حلالی بخورد، فرشتهای بالای سرش میایستد و برایش استغفار میکند تا آن گاه که وی از خوردن غذا فارغ شود.([5])

پی آمدهای لقمهی حرام

پیش از پرداختن به روایات اسلامی، شایسته است اشعاری را در بیان پیآمدهای شوم غذای حرام بیاوریم. شیخ بهایی(رحمهم الله)میفرماید:

لقمه نانی که باشد شبهه ناک***در حریم کعبهی ابراهیم پاک

گر به دست خود فشاندی تخم او***ور به گاو چرخ کردی شخم او

ور مه نو در حصادش داس کرد ***ور ز سنگ کعبهاش دستاس کرد

ور به آب زمزمش کردی عجین***مریم آیین، پیکری از حور عین

ور بُدی از شاخ طوبی آتشش***ور شدی روح القدس هیزم کشش

ور تنور نوح بندد مریمش***ور دم عیسی بود آتش دمش

ور تو برخوانی هزاران بسمله ***بر سر آن لقمهی پر ولوله

عاقبت خاصیّتش ظاهر شود***نفس از آن لقمه تو را قاهر شود

در ره طاعت، تو را بی جان کند***خانهی دین تو را ویران کند

درد دینت گر بود ای مرد راه! ***چارهی خود کن که شد دینت تباه([6])

1. حرام خواری، برکت زندگی را از بین میبرد.

2. انسان را از نعمت راز و نیاز با خدا محروم میکند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود:

عبادت کردن همزمان با حرامخواری همانند بنا کردن ساختمان در شنزار است.([7])

این سخن بدان معناست که ساختمانی که شالودهی محکمی ندارد، به زودی خراب میشود و صاحبش از آن بیبهره میماند. به همین ترتیب، عبادت کسی که از حرام پرهیز نمیکند، بیفایده خواهد بود.

3. دعای فرد حرامخوار مستجاب نمیشود. یکی از دلایل اصلی پذیرفته نشدن دعا، لقمهی حرام است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود:

کسی که یک لقمهی حرام بخورد، تا چهل شبانه روز، نمازش پذیرفته نمیشود و دعایش مستجاب نمیگردد.([8])

4. یکی دیگر از پیآمدهای مهم لقمهی حرام، سنگدلی و سیاهی قلب است، به گونهای که دیگر هیچ پند و اندرزی در او اثر نمیکند و سختترین رنجهای دیگران، دل او را به درد نمیآورد. در تاریخ عاشورا میخوانیم که امام حسین(علیه السلام) به لشکر عمر سعد فرمود:

شکمهایتان از حرام پر شده و بر دلهایتان مهر خورده است. دیگر حق را نمیپذیرید و به آن گوش نمیدهید.([9])

این نکتهی تاریخی گویای آن است که لقمهی حرام، قلب را تیره و تار میکند. در این حالت، فرد از پذیرش حق و تسلیم شدن در برابر آن خودداری میکند و از هیچ جنایتی روی گردان نیست.

5. یکی از عوامل مهم در پیدایش گناهان، لقمهی حرام است که با از بین بردن نورانیت دل، انسان را در روی آوردن به بزهکاری، گستاخ میسازد. اگر ناهنجاریهای اجتماعی در جامعه وجود دارد، ریشههای آن به لقمههای نامشروع برمیگردد.([10])