اصل امنیت

مفهوم امنیت مصونیت از تعرض و تصرف اجباری بدون رضایت است، و در مورد افراد به معنی آن است که مورد هراس و بیمی نسبت به حقوق و آزادیهای مشروع خود نداشته و بهیچوجه حقوق آنان به مخاطره نیفتد و هیچ عاملی حقوق مشروع آنان را تهدید ننماید.
لزوم و ضرورت امنیت در جامعه - به این مفهوم - از طبیعت حقوق بشری ناشی می گردد و لازمه حقوق و آزادیهای مشروع، مصونیت آنها از تعرض و دورماندن از مخاطرات و تعدیات است.
اگر توجه کنیم به مخاطره انداختن و تهدید با مفهوم وسیعی که دارد شامل رفع هر نوع زمینه و عوامل احتمالی است که احیانا منجر به نقض و تعرض بالفعل حقوق مشروع افراد می گردد، ناگزیر باید امنیت را اعم از جلوگیری از نقض و تعرض بالفعل بدانیم و در تامین امنیت، ایجاد شرایط لازم برای صیانت حقوق و برطرف نمودن زمینه ها و عوامل تعرض احتمالی را نیز لازم و ضروری بشماریم.
گاه امنیت به مفهوم حالتی که افراد در شرایط خاص نسبت به حفظ و صیانت حقوق مشروع خود احساس می کنند نیز اطلاق می شود که متلازم و مترادف با حالت آرامش و اطمینان در برابر اضطراب درونی است. معنی مقابل امنیت - در اینصورت - احساس وحشت و خوف و خطر است. بدیهی است امنیت به مفهوم عام آن که ابتدا گفته شد شامل این معنی روانی نیز خواهد بود.
برای تحقق امنیت، وجود عوامل زیر لازم است:
1. اجرا و تعمیم عدالت و قانون بطور یکسان و نفی هرگونه تبعیض در جامعه.
2. مبارزه مداوم با عوامل تجاوزگر و زمینه های تعرض احتمالی و نیروهای فشار و وحشت و مهار کردن عواملی که زمینه تعرض دارند و پیشگیریهای لازم برای خشکانیدن ریشه های تعدی و تعرض.
3. آشنائی عامه مردم با حقوق افراد و آگاهی لازم در جهت احترام به حقوق دیگران.
4. ضمانت اجرای نیرومند معنوی (ایمان و اخلاق) .
5. ضمانت اجرای قانونی برای کیفر دادن متجاوزین به حقوق مردم.
قرآن امنیت را یکی از اهداف استقرار حاکمیت الله و استخلاف صالحان و طرح امامت می شمارد:
وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا یعبدوننی لا یشرکون بی شیئا (36).
و نیز احساس امنیت را از خصائص مؤمن معرفی می کند:
هو الذی انزل السکینه فی قلوب المؤمنین (37)
و همچنین مداهنه با دشمن و روح سازش را منافی با امنیت می داند:
فلا تطع المکذبین ودوا لو تدهن فیدهنون (38).
و تامین امنیت را از اهداف جهاد می شمارد:
و قاتلوهم حتی لا تکون فتنه و یکون الدین لله (39).
و شهری که در آن امنیت باشد از مثلها و الگوهای قرآنی است:
ضرب الله مثلا قریه کانت آمنة مطمئنة یاتیها رزقها (40).
امیر المؤمنین علی علیه السلام تامین امنیت را در جامعه از انگیزه های قیام صالحین و اهداف عالیه امامت می داند:
اللهم انک تعلم انه لم یکن الذی کان منا منافسة فی سلطان و لا التماس شی ء من فضول الحطام و لکن لنرد المعالم من دینک و نظهر الاصلاح فی بلادک فیامن المظلمومون من عبادک (41).
و نیز در عهد نامه مالک اشتر ضمن تاکید نیز انعقاد پیمانهای صلح برای تامین امنیت، پیشگیری از عوامل تهدید کننده امنیت را توجیه می کند:
لا تدفعن صلحا دعاک الیه عدوک لله فیه رضی فان فی الصلح دعه لجنودک و راحة من همومک و امنا لبلادک و لکن الحذر کل الحذر من عدوک بعد صلحه فان العدو ربما قارب یتغفل فخذ بالحزم (42).
اصولا اسلام هر نوع ایجاد وحشت و هراس را در دل انسانهائی که مرتکب خلافی نشده اند ظلم و تجاوزی بس بزرگ تلقی می کند و آن را از جرائم می شمارد. در حدیث است: لا ترعوا المسلم فان روعة المسلم ظلم عظیم.
مسلمانان را نترسانید زیرا ایجاد وحشت در مسلمان ظلمی بس بزرگ است.
پیامبر اکرم می فرمود:
من نظر الی مؤمن لیخیفه بها اخافه الله عز و جل یوم لا ظل الا ظله (43).
امام صادق فرمود:
من روع مؤمنا بسلطان لیصیبه منه مکروه فلم یصبه فهو فی النار و من روع مؤمنا بسلطان لیصیبه منه مکروه فاصابه فهو مع فرعون و آل فرعون فی النار (44).
امنیت در حقوق اسلامی تنها در مورد جان و مال و عمل و حقوق و آزادیهای مربوط به این موارد صادق نیست بلکه شامل شخصیت و شرف و حیثیت نیز می باشد. رسول اکرم فرمود: من اهان مؤمنا فقد بارزنی بالحرب و فرمود:
سباب المؤمن فسوق و قتاله کفر و اکل لحمه معصیته و حرمة ماله کحرمة دمه (45).
امام صادق فرمود:
من اهان علی مؤمن بشطر کلمة لقی الله و بین عینیه مکتوب ایس من رحمة الله (46)
تا آنجا که لطمه وارد کردن به حیثیت و شرف و شخصیت مؤمن حتی برای خود شخص نیز جائز نیست.
ان الله فوض الی المؤمن اموره کلها و لم یفوض الیه ان یکون ذلیلا (47).
امام صادق فرمود:
اذا قال الرجال لاخیه المؤمن اف خرج من ولایته و اذا قال انت عدوی کفر احدهما و لا یقبل الله من مؤمن عملا و هو مضمر علی اخیه المؤمن (48).
اسلام به مسئله امنیت مسکن اهمیت فوق العاده قائل است و بدون اجازه ورود به مسکن دیگران را ممنوع و تعرض حتی به نگاه کردن به داخل خانه و محل سکونت مستور مردم را از مجوزات دفاع مشروع می شمارد تا آنجا که اگر شخص متعرض به هنگام دفاع صاحب خانه کشته شود خونش مهدور خواهد بود (49).
امنیت در اسلام اختصاص به صالحان و افرادی که مرتکب خلافی نشده اند و آنها که در مسیر انجام وظیفه اند و در مقام احترام به قانون هستند. و اما آنها که در مسیر خلافند و یا مرتکب بزه و جرم شده اند به دلیل ماهیت عملکردشان از حق امنیت محرومند.
الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم اولئک لهم الامن (50).
قرآن به کسانی که در فکر توطئه و در اندیشه مکر السیئه هستند هشدار می دهد: افا من الذین مکروا السیئات (51).
و آنها را از مکر خدا یعنی بازتاب و پیامد توطئه ها و جرمها و عملکرد فاسدشان برحذر می دارد.
افامنوا مکر الله فلا یامن مکر الله الا القوم الخاسرون (52).
و به همین دلیل است که قانون اساسی تصریح می کند:
حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن، شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز می کند (53).
پی نوشت ها:
36. نور، آیه 55.
37. الفتح، آیه 4.
38. قلم، آیه 9.
39. بقره، آیه 193.
40. نحل، آیه 112.
41. نهج البلاغه، خطبه 131.
42. نهج البلاغه، نامه 53.
43. اصول کافی، ج 2، ص 273.
44. اصول کافی، ج 2، ص 274.
45. سفینة البحار، ج 1، ص 41.
46. همانجا.
47. وسائل الشیعه، ج 11، ص 424.
48. سفینة البحار، ج 1، ص 41.
49. تحریر الوسیله، ج 1، ص 491.
50. انعام، آیه 82.
51. نحل، آیه 45.
52. اعراف، آیه 99.
53. قانون اساسی، اصل 22.