مارک تواین: تا حقیقت کفش های خود را به پا کند، دروغ نیمی از جهان را زیر پا گذاشته است.
انسان به عنوان موجودی که قوه ی تعقلش باعث می شود هر چیزی را تا زمانی که تأیید نشده، نپذیرد در ارتباط با شایعه به نظر می رسد که روند دیگری را دنبال می کند. به طور معمول کسانی که شایعه را می پذیرند دلیلی نمی بینند که به دنبال بررسی درستی آن باشند. به نظر می رسد شایعه پیش از ثابت شدن صحبت آن پذیرفته شده است. وقتی کسی چیزی را پذیرفت توجیه آن آسان است، چرا که هر چیزی را می توان توجیه کرد.
گاهی برخی شایعه پردازان گمان می کنند همین که رابطه ی معمول گوینده- شنونده شکل گرفت و کسی بود که پای صحبت های دیگری بنشیند، این امر خود به خود می تواند جریان انتقال خبری به راه اندازد که در مسیر خود اخبار درست را از نادرست تمیز دهد. لذا با خود می گویند بگذار حرف از دهان در آید در طی مسیر درستی و نادرستی آن معلوم می شود!
به نظر می رسد در مسیر باور به شایعه آدمی از زنجیره ی خودفریبی تبعیت می کند. گرچه آگاهی همواره برای انسان موضوعی قابل احترام بوده است، اما همیشه آن طور که می گویند برای اشخاص احترام و قدرت به همراه نمی آورد. چه بسا دانستنی هایی که فرد مایل است هر کاری انجام دهد تا از آنها سرد در نیاورد. هیچ کس دوست ندارد
ضعف ها و عیب های خود را مدام بشنود. خودفریبی تمهید مناسبی است تا فرد از هر آن چه مایل به شنیدنش نیست دوری کند. چه بسا آدمی برای گریز از چیزی که مایل به شنیدنش نیست میلی مفرط به شنیدن چیزهایی نشان دهد که دست کم گوش خراش و آزاردهنده نیستند.
نکته ای دیگر که سبب اعتقاد به شایعه می گردد، لذتی است که در تکرارهای متعدد شایعه ایجاد می شود. همچون کسانی که با لذت مطلب طنزی را برای دیگران تعریف می کنند، شایعه پرداز نیز با لذت زاید الوصفی خبر مهم خود را برای دیگران نقل می کند. در این میان ممکن است برای افزایش جذابیت کلام و گل انداختن بیشتر بحث، شایعه ساز شاخ و برگ های لذت بخش دیگری نیز به خبر خود اضافه کند.
نقل شایعه ای که خیلی ها را به خود جلب می کند حسی از همبستگی میان افراد شنونده ایجاد می نماید. در این حالت، حس گروهی سبب افزایش روحیه ی جمع می گردد. خیلی مواقع آدم هایی که به دیدگاهی اعتقاد دارند که نادرست بودن آن مدت هاست ثابت شده، حاضر نمی شوند از عقیده ی غلط خود دست بردارند؛ شاید به این دلیل که نمی خواهند لذت حس یکپارچگی و با هم بودن جمعی خود را با برچسب بی وفایی عوض کنند.
شایعه ها در اوج تشنگی مردم انتشار می یابند. زمانی که همه از شایعه ای مطلع می شوند، اگر منابع درست خبری بکوشند با اخبار درست، نادرستی آن را نشان دهند چه بسا دروازه ی پذیرندگی
مخاطبان نسبت به آن خبر بسته شده باشد و مردم پرونده ی این خبر را بسته و به سراغ دیگری رفته باشند. در این صورت حتی اگر استدلال ضد شایعه کاملاً هم موجه باشد مردم بعدها در فایل بندی ذهن خود خبر را به شکل اولیه - یعنی غلط- به خاطر می آورند.
منبع مقاله :
آتش پور، سید حمید؛ (1388)، اعتیاد به کار( روان شناسی معتادین به کار )، تهران: نشر قطره، چاپ اول
