نماز شب‏

از امور مستحبی که درآیات و روایات برآن تأکید فراوانی شده است، خواندن نماز شب است. انس بن مالک می گوید که از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمودند:

 «الرکعتان فی جوف اللیل احب الی من الدنیا و ما فیها؛ دو رکعت نماز در دل شب، نزد من از دنیا و آنچه در آن است، محبوبتر است.»[1]

وقتی که مؤمن در نیمه های شب، با صرف نظر کردن از لذت و شیرینی خواب از جای خود برمی خیزد و نماز شب می خواند، مورد عنایت خاصی از سوی پروردگار عالم قرار می گیرد.

یکی از شرایط سیروسلوک و قرار گرفتن در مسیر تقرب به حق تعالی، اقامه نماز شب و مداومت بر آن است. امام حسن عسگری(ع) می فرمایند:

 «وقتی انسان بخواهد منازل طریقت را طی کند و به مقام «لقاء اللّه» برسد، باید از نماز شب یاری جوید که پیمودن راه سیروسلوک بدون نماز شب ناممکن است.»

امام صادق(ع) از پدران بزرگوار خویش، از رسول خدا(ص) نقل می کند که فرمودند:

 «ما زال جبرئیل یوصینی بقیام اللیل حتی ظننت ان خیار امتی لن یناموا؛ جبرئیل همیشه قیام به عبادت در شب را به من توصیه می کرد، آن چنان که گمان نمودم دیگر نیکان امت من شبها نمی خوابند.»[2]

خداوند در قرآن کریم می فرماید: «و من اللیل فتهجد به نافلة لک عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا؛ و قسمتی از شب را بیدار باش و به نافله هایی که خاص تو می باشد بپرداز، باشد که خداوند به تو مقام محمود عنایت فرماید.»[3]

در این آیه، خداوند رسول اکرم(ص) را به تهجد، قیام به عبادت در شب و انجام دادن نافله ای خاصی امر می کند و می فرماید: «به واسطه نماز شب به تو مقام محمود عنایت می کنیم.» به این دلیل پیامبر اکرم(ص) را محمود می گویند که مورد ستایش خداوند است. مقصود از مقام محمود این است که انسان در دنیا و آخرت به درجه و مقامی می رسد که دیگران به او غبطه می خورند.

شخصی که نماز شب خوانده است، در روز قیامت نورانیت و درخشندگی خیره کننده ای پیدا می کند. او در صف محشرجلو می رود تا به صف انبیا می رسد و آنجا مقام محمود است، در چنان موقعیتی اهل محشر به او غبطه می خورند.

فواید نماز شب

مهمترین فایده نماز شب این است که موجب آمرزش و غفران الهی است.

پیامبر اکرم(ص) فرمودند:

 «اذا قام العبد من لذیذ مضجعه و النعاس فی عینه لیرضی ربه بصلاة لیله باهی اللّه به الملائکة و قال: اما ترون عبدی هذا قد قام من لذیذ مضجعه الصلاة لم افرضها علیه، اشهدوا انی قد غفرت له؛ آن گاه که بنده از بستر گرم و خوشایند خود بر می خیزد، تا خشنودی پروردگارش را با برپا داشتن نماز شب به دست بیاورد، در حالی که خواب آلودگی در چشمان او باقی است، خداوند متعال به خاطر او به فرشتگان مباهات می کند و می فرماید: آیا نمی بینید این بنده مرا! او از بستر گرم خویش برخاسته است تا نمازی را که بر او واجب نگردانیده ام، برپا دارد؛ شاهد باشید که من او را آمرزیدم.»[4]

نماز شب موجب تابش انوار ربوبی است. تابش نور پروردگاری بر دل شب زنده داران نمازگزار، بر چهره آنان نیز تجلی می کند، به طوری که بر همگان آشکار می گردد. گوئی زیبایی، شادابی و نشاط خاصی بر چهره آنان ظاهر می شود.

از امام سجاد(ع) پرسیدند: «چرا مداومت کنندگان بر نماز شب از زیبایی خاصی برخوردارند؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: برای اینکه آنان با خدا خلوت کرده اند و خداوند پرتوی از نور خود را بر چهره آنان تابانیده است.»

جذبه های الهی شامل بندگانی می شود که در دل شب برای خواندن نماز شب قیام مکنند. چنین بندگانی در معرض رحمت الهی و نسیم ربوبی قرار می گیرند. نماز شب موجب حسن خلق می شود و غم و اندوه را از دل بنده شب زنده دار زایل می کند. نماز شب راه وروش انبیاست و موجب ارتقای منزل و مقام نزد پروردگار متعال می شود. نماز شب موجب خشنودی پروردگار و از بین رفتن گناهان می شود. در روایات آمده است که نماز شب روزی را زیاد و صورت را زیبا می کند.

نمونه های کوچکی از فواید و آثار نماز شب ذکر شد و برای برکات آن حد و اندازه ای نمی توان تعیین کرد. خداوند در قرآن کریم می فرماید:

«فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قرة اعین جزاء بما کانوا یعملون؛ کسی نمی داند که در عالم غیب آنچه مایه روشنی چشمهاست برای شب زنده داران آماده شده است و این پاداش عملی است که انجام داده اند.»[5]

از وصایای پیامبر اکرم(ص) به علی(ع) است که می فرمایند:

 «یا علی! ثلاث فرحات للمؤمن، لقی الاخوان و الافطار من الصیام و التّهجد من آخر اللیل؛ ای علی! برای مؤمن سه شادی است: دیدار برادران، گشودن روزه هنگام افطار و شب زنده داری و نماز در آخر شب.»[6]

نماز شب یازده رکعت است، هشت رکعت آن به صورت چهار نماز دو رکعتی است که با نیت نماز شب خوانده می شود و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر است. در اهمیت نماز شفع و نماز وتر همین بس که خداوند در سوره فجر به آنها سوگند یاد کرده است.

مراعات حضور قلب در نماز شب، شرط اساسی است. نمازی که در آن حضور قلب نباشد، مقبول نیست و موجب صعود و عروج به سوی خداوند متعال نمی شود. رعایت اخلاص و مجاهدت در نماز شب از ارکان اصلی آن محسوب می شود.

پی نوشت ها: