خنده وشادی و جایگاهش در زندگی ما ایرانی ها در گفت و گویی با دکتر قرایی مقدم، جامعه شناس
خنده و شادی جزو جدا نشدنی زندگی بشر است . هیچ کس مخالف این نیست که شادی به انسان انرژی وصف ناپذیری می دهد . جایگاه شادی در زندگی پر مشغله ایرانی کجاست ؟ اینکه این روزها خنده و شادی در جامعه کمرنگ تر از گذشته شده است چقدر صحت دارد ؟ در این مورد گفت و گویی با دکتر امان قرایی مقدم استاد جامعه شناسی دانشگاه تربیت معلم انجام داده ایم .
ـ اصلاً چقدر خندیدن در جامعه لازم است ؟
به نظر من جامعه ای که در آن شادی نیست هیچ چیز نیست. این یک اصل مهم در جامعه است . هنگامی که شادی نباشد نه فعالیت اقتصادی درست صورت می گیرد نه از نظر اجتماعی بهبودی حاصل می شود .
ـ پس خنده نبض تپنده جوامع است ؟
بله ، جامعه ای که در آن خنده نباشد دچار خمودگی است که حاصل آن آسیب های اجتماعی ، نارضایتی اجتماعی ، نا آرامی ها و طغیان های اجتماعی است . بنابراین خندیدن در جامعه اعم از اقتصادی و اجتماعی و سیاسی بسیار مهم است .
از لحاظ روحی و روانی جامعه ای که در آن خنده نیست دچار افسردگی و اندوه است . افراد در این جامعه پرخاشگر و ستیزه گرند و این خشونت روانی و روحی از لحاظ فرهنگی نیز مضر خواهد بود .
ـ به نظرتان جامعه ما الان جامعه شادی است یا غمگین ؟
ببینید در هر جامعه ای عوامل مختلفی در برتری خمودگی نسبت به خنده و شادی وجود دارد . وقتی در هر جایی از جامعه افراد با مشکل مواجه باشند مثلاً وضعیت معیشتی ، وجود شکاف طبقاتی ، بالا رفتن فقر ، مشکل مسکن ، برخوردهای نامناسب اداری با ارباب رجوع و حتی مسائلی مانند شلوغی اتوبوس ها و ... همه و همه باعث خمودگی در جامعه و برتری غم بر شادی و خنده می شود .
ـ خانواده ها به خصوص پدر و مادرها در این میان چه نقشی ایفا می کنند ؟
وقتی ما جامعه شادی داریم که خانواده های شادی هم داشته باشیم . به نظر من مساله مهم و تاثیرگذار در شادی خانواده ها امر ازدواج است . هنگامی که بیشتر خانواده ها درگیر مساله ازدواج و سرو سامان گرفتن فرزندانشان هستند موضوع اشتغال برجستگی خاصی پیدا خواهد کرد . بیکاری و عدم اشتغال کافی برای نسل جوان یکی از مهم ترین عوامل اجتماعی است . بیش از 50 درصد جمعیت ما جوان هستند که همه آنها نیازمند شغلند در حالی که تعداد زیادی از جمعیت فعال ما بیکارند . وقتی فرد بیکار است درآمدی نیز ندارد و در قبال آن برای تهیه مسکن و معیشت دچار مشکل خواهد شد . امید نداشتن به آینده و بالا رفتن میزان طلاق هم در افسردگی خانواده ها و در پی آن افسردگی جامعه بسیار موثرند .
ـ این طور که از حرف های شما بر می آید خود پدیده شادی نیازمند عواملی است .
بله بر طبق نظریه مازلو تا نیازهای اولیه فراهم نشود هیچ نیازی فراهم نخواهد شد . بنابراین چون جامعه از لحاظ امکاناتی که برای مردم فراهم کرده با مشکل روبه رو است مردم دچار غم و اندوه هستند . زیرا بالا رفتن هزینه زندگی ، مشکل تهیه مسکن ، مساله گذراندن اوقات فراغت و نداشتن شغل باعث می شود جامعه دچار آنومی و پریشان فکری شود .
ـ پس در حال حاضر اوضاع جامعه ما از نظر شادی رضایت بخش نیست ؟
به طور کلی می توان گفت جامعه ما آن سرعت و شتاب لازم را برای توسعه اقتصادی و فرهنگی و روحی ـ روانی نداشته است . باید توجه کرد که فرهنگ ما هم به دلیل شرایطی که در طول تاریخ بر آن وارد شده به طور کلی با غم خو گرفته است . عواملی مثل حمله مغول و بعد از آن حکومت های استبدادی پادشاه باعث شده مدام قدرت نفس کشیدن نداشته باشند و همه چیز را به درون خودشان فرو ببرند .
ـ چگونه می توانیم این خمودگی را از بین ببریم ؟
مهم ترین عامل در از بین بردن این خمودگی در جامعه ایجاد شغل و تامین حداقل معیشت زندگی است . اشتغال باعث می شود انسان شاد شود وامید به زندگی پیدا کند . اشتغال جوانان منجر به ازدواج می شود و به دنبال آن کمتر شدن غم و اندوه و در نهایت بقای جامعه را در پی خواهد داشت . بیکاری مادر همه افسردگی هاست . در حال حاضر بیش از 50 در صد جمعیت جوان داریم ، این یعنی جمعیت بالا و اشتغال پایین . ما باید سالی یک میلیون و 2000 هزار شغل ایجاد کنیم تا بیکاری در همین حد بماند . بنابراین با وجود اشتغال پایین آسیب هایی مانند فحشا ، دزدی و ... ایجاد می شود که اینها غم واندوه به بار می آورند . بنابراین اشتغال باعث ایجاد امنیت روحی ، مالی و شغلی می شود . وجود این عوامل هم شادی آور است . از طرفی جمعیت زیاد ، اقتصاد را در نطفه خفه می کند و باعث غم و اندوه می شود . طبق نظریه ریکاردو اقتصاددان بزرگ وقتی جمعیت زیاد باشد بازده در آمد مردم کم می شود و این موجب کاهش شادی خواهد شد .
ـ در آخر به نظر شما چه کسی مسوول روحیه حاکم بر جامعه است ؟
مسوولیت شادی جمعی به عهده مسوولان است و در نهایت سرمایه گذاری روی خنده و شادی در جامعه از ملزومات است .
منبع:نشریه همشهری مثبت شماره 6
