مخ که می گن اینه!

در مغز ما چه خبر است؟
تازه ترین لایه مغز همین قشر مغز است که در انسان از همه موجودات پیشرفته تر است. این بخش به طور کلی مسئول فرایندهای خفن شناختی است. نام دیگر قشر مغز، مخ است؛ شاید برای همین است که به آدم های باهوش می گویند مخ! قشر مغز از چند تالوب تشکیل شده است که هر کدام یکی از این فرایندهای خاصند. البته یادتان باشد که هر کدام از این لوب ها از دو بخش راست و چپ تشکیل شده اند. بخش چپ بدن را سمت راست مغز کنترل می کند و بخش راست بدن را سمت چپ. بعضی از وظایف دیگر هم بین این دو قسمت تقسیم شده اند.

لوب پس سری
 

فکر می کنید که فقط آسیب به چشم باعث کور شدن می شود. نه! جایی که باعث می شود ما چیزی را ببینیم چشم ما نیست. همین لوب پس سری است که اطلاعاتی که از چشم آمده را ادراک می کند. لوب پس سری کالاً برای دیدن و خوب دیدن به وجود آمده است. سمت راست لوب به چشم چپ وصل است و سمت راستش به چشم چپ. آسیب دیدن این لوب باعث کم بینایی یا نابینایی می شود.

مخچه
 

مخچه قدیمی تر از قشر مغز است و در غیر پستاندارها هم وجود دارد. برای همین وظیفه مهمی نداشته باشد اما نیازهای اولیه تر زیستن، به عهده این مخ کوچک است. دو تا نیمکره مخچه مسئول حفظ تعادل در دو سمت بدن هستند. مخچه بخشی از اطلاعاتش را دائم از ماهیچه ها، زردپی ها، پوست و مفصل های می گیرد تا هیچ وقت صاحبش تلوتلو نخورد. بخش دیگری از اطلاعات هم از گوش درونی به مخچه می رسد که موقعیت سر و گردن را گزارش می دهد. مخچه با این اطلاعات کاری می کند که هم حرکت چشم ها متعادل شود و هم محور عمودی بدن تعادل داشته باشد.

لوب آهیانه ای
 

این که ما درک می کنیم الان کجای بدنمان دردش گرفت یا احساس گرما و سرما کرد و خلاصه هر چیزی که به زبان تخصصی می شود «جهت یابی فضایی»؛ به عهده همین لوب آهیانه ای است. اگر این قسمت راست لوب آهیانه ای آسیب ببیند فرد کلاً طرف چپ بدنش را فراموش می کند، مثلاً دست چپ اش را حس نمی کند و برعکس اگر سمت چپ آسیب ببیند، راست از یاد می رود. البته سمت چپ لوب آهیانه ای غیر از ادراک فضایی سمت راست، مسئول بخشی از فرایند پیچیده زبان هم هست. اگر این بخش آسیب ببیند آدمیزاد، هم خواندن و نوشتن یادش می رود و هم حساب و کتاب.

ساقه مغز
 

ساقه مغز همان طور که از اسمش برمی آید از قدیمی ترین بخش های مغز است. برای همین ساقه مغز، ابتدایی ترین نیازهای ما را برآورده می کند. حفظ هوشیاری، کنترل خواب، کنترل تنفس و گردش خون برعهده همین ساقه مغز است. البته غیر از این، ساقه مغز محل عبور همه اعصاب جمجمه ای است و برای همین نقش استراتژیکی در مرگ مغزی دارد. در این تصویر بخش های ساقه مغز؛ بصل النخاع با رنگ سبز و پل دماغی با رنگ زرد مشخص شده اند.

لوب پیشانی (بخش بنفش)
 

لوب پیشانی همان جایی است که هر چه آدمیزاد، آدمیزادتر شد پیشرفت بیشتری کرد. لوب پیشانی پیچیده ترین کارهایی که از دست بشر برمی آید را هدایت می کند. البته بخش قدیمی تر این لوب کارهای دم دستی تری مثل کنترل حرکات بدن و از جمله کنترل حرکات زبان بیچاره ما را به عهده دارد. این بخش آخری که مسئول حرکت زبان است همان منطقه معروف بروکاست. آسیب دیدن بروکا باعث می شود که ما حرف های دیگران را بفهمیم اما خودمان نتوانیم حرف هایمان را بزنیم. اما بخش جدیدتر این لوب که به پیش پیشانی معروف است و در سمت جلوتر مغز قرار دارد مخصوص فرایندهای پیچیده شناختی است. فرایندهایی مثل منطق و استدلال، اخلاقی زندگی کردن، برنامه ریزی و هر چیز دیگری که به زندگی اجتماعی مربوط است. اگر این بخش از مغز آسیب ببیند در فرد آسیب دیده نه اخلاق باقی می ماند و نه شعور اجتماعی و نه هیچ فعالیت هدفمند دیگر.

لوب گیج گاهی
 

مثل مه لوب ها در این لوب سمت راست هنری تر است و سمت چپ منطقی تر. سمت راست لوب گیجگاهی، هم مسئول تشخیص دقیق رنگ ها از هم است و هم مسئول فهم موسیقایی. تن و آهنگ صدای آدم ها را هم ما با همین سمت راست لوب آهیانه ای درک می کنیم. در سمت چپ لوب آهیانه ای یکی از مهم ترین بخش های مغز جا گرفته است؛ بخش معروف ورنیکه که مسئول درک گفته های دیگران است. اگر این بخش از مغز ما نابود شود ما می توانیم حرف بزنیم، اما حرف دیگران را نمی فهمیم. برای همین حرف هایمان کاملاً بی ربط به نظر می رسد. لوب گیجگاهی بیچاره غیر از همه این کارها مسئول حس بویایی هم هست.
منبع:مجله دایرة المعارفی دانستنیها (همشهری) / شماره 17