گفتگو با دکتر محمد اسلامی
بسیاری از خانواده‌ها هستند که برای بچه‌دار شدن و پذیرش این تغییر بزرگ در زندگی هنوز آمادگی لازم را ندارند. به‌عنوان نمونه اکثر زوج‌های تازه ازدواج کرده قصد دارند تا برای بهبود و تثبیت شرایط تحصیلی، شغلی و اقتصادی به مدت خاصی مثلا حدود سه سال بچه‌دار شدن را به تاخیر بیندازید یا نمونه‌های دیگر، بنابراین نیازمند یک روش مطمئن پیشگیری از بارداری هستند که مبادا این برنامه‌ریزی‌شان ناخواسته بر هم بریزد اما چنین نمی‌کنند و حاصلش می‌شود آمار 30 درصدی بارداری‌های ناخواسته در کشور. با دکتر محمد اسلامی، رییس اداره تنظیم خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت‌وگویی در این خصوص داشته باشیم.
آقای دکتر! در گفتگوهایی که با کارشناسان و متخصصان زنان و زایمان داشته‌ایم متوجه شدیم که آمار بارداری‌های ناخواسته در کشور ما بالاست ولی مطالعات دقیقی در این مورد نداریم.متخصصان زنان و زایمان می‌گویند بعضی‌ها هنوز معتقدند استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری بی‌فایده است و ترجیح می‌دهند هیچ روشی نداشته باشند. چرا؟
دلیلش بی‌اطلاعی است. متاسفانه اغلب خانواده‌ها هنوز الفبای مدیریت و تنظیم خانواده را بلد نیستند و همین ناآگاهی به بارداری‌های ناخواسته در کشور منجر می‌شود. شاید این آمار کمی بتواند نظرشان را عوض کند. در کشور ما نسبت مرگ مادران ناشی از بارداری و زایمان از تعداد 91 مرگ در 100 هزار تولد زنده در سال 1366 به 6/37 مرگ در 100 هزار تولد زنده در سال 1375 کاهش یافته است. اطلاعات سال 1387 کاهش بیشتر این نسبت را تا حدود 24 مرگ در100 هزار تولد زنده نشان می‌دهد. در حدود همین فاصله زمانی پوشش روش‌های مطمئن پیشگیری از بارداری از 5/27 درصد در سال 1368 به 60 درصد در سال 1384 افزایش یافته است. این میزان‌ها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری انجام شده برای تنظیم خانواده در کشور یکی از عوامل مهم کاهش مرگ و میر مادران بوده است. مستندات زیادی وجود دارند که نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری برای تنظیم خانواده آثار مهم و مثبتی در ارتقای سلامت کودکان دارد.
بارداری‌های بی‌برنامه و نزدیک به هم چه تاثیری بر سلامت مادر می‌گذارد؟
بر اساس یک تئوری، فاصله کوتاه بین بارداری‌ها و زایمان‌ها باعث می‌شود که مادر فرصت کافی نداشته باشد تا پس از بارداری، زایمان و شیردهی ذخایر تغذیه‌ای خود را جایگزین کند، بنابراین، فاصله کوتاه بین بارداری‌ها و زایمان‌ها سبب کم شدن انرژی، وزن و توده بدنی مادر می‌شود. تغذیه ناقص مادر، تغذیه و رشد کودک را تحت تاثیر قرار داده و بر شانس زنده ماندن کودک تاثیر منفی خواهد گذاشت. حتی مطالعات نشان داده است که فاصله کوتاه بین بارداری‌ها و زایمان‌ها با افزایش خطر زایمان زودرس همراه است. افزایش احتمال وزن کم نوزاد در پی زایمان زودرس می‌تواند خطر مرگ بیشتر نوزادان را به دنبال داشته باشد.
آیا این قضیه بر سلامت کودک در دوران شیردهی هم موثر است؟
بله. اگر بارداری و زایمان بعدی مادر با دوران شیردهی او به فرزند قبلی هم‌زمان شود، توانایی مادر برای شیردهی به کودک قبلی کمتر می‌شود. بی‌برنامه بودن خانواده و وقوع یک بارداری ناخواسته می‌تواند کودکان را زودتر از زمان مقرر از شیر مادر محروم کند، بنابراین ممکن است با تاخیر رشد مواجه شده و شانس بیشتری برای ابتلای به عفونت‌ها به‌ویژه عفونت‌های رود‌ه‌ای و اسهال داشته باشند. همچنین ناتوانی مادر در شیردهی صحیح به کودک کوچک‌تر سبب می‌شود که کودک کوچک‌تر در معرض خطر بیشتری برای مبتلا شدن به سوء‌تغذیه و بیماری‌های عفونی قرار داشته باشد. اطلاعات به دست آمده در کشور ما نشان می‌دهد که میزان مرگ کودکان 1تا 59 ماه، پس از زایمان چهارم رو به افزایش می‌گذارد. توجه کنید که مرگ نوزادان و کودکان 1 تا 59 ماهه، به ویژه در مادرانی که سن آنها در هنگام زایمان کمتر از 20 سال است، خود را با شدت بیشتری نشان داده است.
می‌دانم در این مجال کوتاه سخت است بگویید این الفبایی که اشاره کردید چیست اما می‌خواهم به اجمال به این موضوع اشاره کنید.
اتفاقا خیلی هم سخت نیست. دو پیشنهاد می‌توان به زوج تازه ازدواج کرده داد. اگر آقا تمایل دارند در این پیشگیری مشارکت کنند، کاندوم گزینه مناسبی است و اگر خانم تصمیم دارند این مسوولیت را عهده‌دار شوند دو راه وجود دارد. یا قرص‌های ترکیبی یا آمپول‌های یک ماهه. درصد موفقیت و اثربخشی چه آمپول و چه قرص مساوی و در حدود99 است. زمانی که آمپول تزریق می‌شود باید روز 27 تا 33 سیکل جنسی باشد. قطعا عدم رعایت این قاعده ضریب شکست را بالا می‌برد. قرص‌ها هم مرتبا هر شب باید استفاده شود و فاصله یک هفته‌ای بین آنها (زمان قاعدگی) باید رعایت شود. اگر فکر می‌کنید نمی‌توانید نظم مصرف قرص را رعایت کنید یا فراموشکار هستید، از تزریق آمپول که برای یک ماه، کار پیشگیری را انجام می‌دهد بهره بگیرید اما در مورد کاندوم، به شرط درست استفاده شدن حدود 97 درصد موفقیت خواهید داشت. کاندوم یک مزیت دیگر هم دارد. پیشگیری دوگانه، هم از بارداری و هم از بیماری‌های جنسی قابل انتقال به عمل می‌آورد چون ممکن است هر کدام از زوجین با التهاب یا عفونت دستگاه تناسلی مواجه شوند و بهتر است در طول درمان از این روش بهره بگیرند.
آیا بین این روش‌ها هیچ‌کدام ارجحیت دارند؟
جالب است بگویم کاندوم بهترین روش برای همه خانواده‌هاست. آنها که به مشکلات قلبی عروقی، دیابت، تیرویید و... مبتلا هستند در استفاده از برخی روش‌های پیشگیری از بارداری ممنوعیت پیدا می‌کنند و ما در نشریه شما بارها به تفصیل به آنها پرداختیم و توصیه کردیم بهتر است آنها را انتخاب نکنند. اگر دقت کرده باشید در همه این توصیه‌ها تنها یک روش بود که هیچ مورد منعی برایش ذکر نکردیم. این روش پرفایده که پیشگیری دوگانه دارد، کاندوم است و برای همه خانواده‌ها در هر شرایطی که هستند مناسب است و ضریب موفقیت بالایی هم دارد.
آیا همسران جوان از این روش استقبال می‌کنند؟
شاید در میان خانواده‌هایی که سن بالاتری دارند استفاده از کاندوم طرفدار نداشته باشد و آنها خانم را موظف بدانند که در امر پیشگیری بکوشد اما با ارتقای فرهنگ مردم، بسیاری از زوجین جوان متقاضی این روش هستند. در یک بررسی در سیستم ارایه خدمت دولتی شاهدیم که استفاده‌کنندگان جدید گرایش به استفاده از این روش پیشگیری دارند. نمودارها نشان می‌دهد سیر صعودی این متقاضیان حتی از سال 81 و 82 تا به حال بسیار رشد نشان داده است. برعکس، تمایل استفاده‌کنندگان جدید به استفاده از قرص نسبت به سال‌های قبل کم شده است. در رتبه بعدی، مصرف آی‌یو‌دی مورد استقبال است. این نشان می‌دهد جوان‌ها به سالم بودن روش و اینکه هیچ تداخلی با وضعیت سلامت و بیماری یا داروهایی که به دلایل مختلف مصرف می‌کنند نداشته باشد، اهمیت می‌دهند. استفاده از کاندوم چه در سیستم ارایه خدمت دولتی و چه در بخش خصوصی تعداد یکسان مصرف‌کننده را به خود اختصاص داده است. شاید تنها مورد منع مصرف این روش حساسیت به لاتکس کاندوم باشد که البته آمارها می‌گوید این احتمال در حد صفر است، پس همه آقایان می‌توانند با برعهده گرفتن مسوولیت پیشگیری از بارداری ناخواسته تنظیم خانواده‌شان را مدیریت کنند.
منبع:www.salamat.com
/ج