اضطراب تجربه ی همه ی ماست. تشویشی فراگیر، مبهم و ناخوشایند که اغلب با تظاهرات سیستم اتونوم همراه است. سردرد، تعریق، احساس تنگی نفس، ناراحتی مختصر معده از جمله علائمی هستند که همراه اضطراب دیده می شوند. اضطراب فرد را گوش به زنگ می کند.
میزان شیوع اضطراب (25)درصد است و شیوع آن در زنان (2)برابر مردان است.
آیا اضطراب همیشه مضراست؟ اضطراب ممکن است نرمال یا پاتولوژیک باشد. اضطراب نرمال اضطرابی است که در موقعیت های مخاطره آمیز باعث بسیج تواناییهای شناختی و فیزیولوژیکی فرد شده و او را برای یافتن راه حل های مناسب برای مواجهه با مشکل آماده می کند. شدت و مدت این اضطراب متناسب با علت است. اما اضطراب پاتولوژیک به صورت غیرطبیعی و بیش از حد انتظار بوده و نامتناسب با عامل ایجاد کننده و حتی گاهی بدون علت ایجاد می شود و نه تنها کمکی به فرد نمی کند بلکه باعث ایجاد تنش های درونی در فرد می شود.
استرس چیست؟
استرس یک تجربه هیجانی ناخوشایند است که با مجموعه ای از تغییرات بیوشیمیایی، روانشناختی، رفتاری و شناختی همراه است. تقسیم بندی های متعددی برای استرس انجام شده است. استرس ممکن است (روزمره یا عادی)، (داخلی یا خارجی)، (جمعی یا فردی)، (طبیعی یا بیمارگونه)، (خوشایند یا ناخوشایند)، (حاد یا مزمن) باشد.
عواملی چون عوامل فردی، شغلی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و محیطی و بر بروز استرس موثر هستند.
مراحل استرس چیست؟
در هنگام بروز استرس ابتدا فرد هشداری را حس می کند. سپس در مقابل استرسور مقاومت می کند. اگر بر مهارت کنترل استرس تسلط کافی داشته باشد با آن مبارزه کرده و بر آن مسلط می شود. اما در صورت عدم وجود تسلط کافی بر مهارت کنترل بر این مهارت به مرحله فروپاشی می رسد.
تظاهرات کلینیکی در فرد دچار استرس به چهار گروه تقسیم می شوند:
تظاهرات فیزیکی یا جسمی: تنش، سردرد، کمر درد، گردن درد، تنفس نامنظم، تپش قلب، تنگی نفس حتی در حالت استراحت، بی قراری، سرد شدن دست و پاها، خستگی، دل درد، تهوع و ...
تظاهرات روانی: ناتوانی در تمرکز، فراموشکاری، ناتوانی در به یاد آوردن وقایع اخیر، افکار مزاحم و وسواسی، قضاوت نادرست در رابطه با دیگران، دشوار شدن کارهای ساده، تصمیم گیری ناگهانی و بدون فکر، تردید و دودلی.
تظاهرات هیجانی: اضطراب، ترس های غیر عادی، احساس خصومت، پرخاشگری، احساس گناه، افسردگی، بغض و گریه، کابوس دیدن، درماندگی و تسلیم.
تظاهرات رفتاری: ناخن جویدن، سیگار کشیدن، مشروب خوردن، پرخوری، کم خوری، بی توجهی به وضع ظاهر، کناره گیری، شروع هم زمان چند کار و نیمه کاره رها کردن آن ها، کندن موها، اعمال وسواسی.
نوع و ویژگی استرسور، ارزیابی فرد از موقعیت استرس زا و منبع قابل دسترس برای کنار آمدن با آن عوامل موثر در تعیین شدت فشار روانی هستند. همیشه باید بدانیم موقعیت فشارزا دشمن ما نیست، در این زمان باید سعی کنیم فهرستی از رفتارهای مثبت و منفی تهیه کنیم بعد تصمیم بگیریم و درعین حال از بزرگنمایی رفتارهای منفی دوری کنیم.
برای مقابله با فشارهای روانی چه کنیم؟
در ابتدا و اولین قدم در مقابله با فشارهای روانی توکل به خداست. نوشیدن یک لیوان آب سرد، پاشیدن یک مشت آب سرد به صورت و یا دوش گرفتن را قبل از هر اقدامی فراموش نکنید. تنفس عمیق و صحیح را فراموش نکنید. ترک صحنه فشارزا کمک می کند، اما پس از اینکه آرامش خود را به دست آوردید سعی کنید مسئله را حل کنید. به همه گیر بودن پدیده توجه داشته باشیم. بدانیم تنش های خانوادگی، شغلی، تحقیر و تهمت، مشکلات اقتصادی، مشکلات محل سکونت، ازدواج و مرگ عزیزان می تواند برای همه وجود داشته باشد. همیشه ما نمی توانیم منبع فشار را از بین ببریم، پس قدرت مقابله با آن را افزایش دهیم. موقعیت را غیرقابل تحمل، وحشتناک، تهدید کننده و غیرقابل کنترل تصور نکنیم. گاهی به خود استراحت دهید. مسافرت و سرگرمی مورد علاقه تان را فراموش نکنید. دقت داشته باشیم که این فشارها علاوه بر فشار بر اعصاب و روان، جسم را هم متاثر می کند. تمرینات ریلاکسیشن (خود آرام سازی) بسیار مفیدند. پناه بردن به دامان سیگار، مواد مخدر و الکل چاره کار نیست. به جای صحبت کردن سریع، بلند و پرخاشگرانه-آرام متین و قاطع سخن بگویید. ورزش را فراموش نکنید. تغذیه مناسب بسیار مفید است. در مواقع اضطراب زاد نیاز به ویتامین ب افزایش می یابد. نقش این ویتامین در حفاظت از اعصاب، سلول های مغزی و تبدیل غذا به انرژی است. اگر کالری هایی که در مواقع روز استرس مصرف می شوند از مواد مغذی دریافت نشوند مشکل مضاعفی برای بدن به وجود می آید. متخصصین تغذیه معتقدند حتی مصرف چند روز چیپس و مواد غذایی مشابه دستگاه عصبی را متاثر و استرس را تشدید می کند. مصرف موز، ماهی، سیب زمینی تنوری، آووکادو و سبزیجات برگ سبز توصیه می شود. مصرف شکر، کافئین، الکل، شکلات استرس را افزایش می دهند.
منبع:زندگی سالم شماره 28