در بین انواع کم خونی ها، آنمی فقر آهن شایع ترین کم خونی نه تنها در ایران بلکه در جهان به شمار می آید و ضرر و زیان زیادی از این بابت به اقتصاد مملکت وارد می شود. اصلاح، تعدیل و بهبود کیفیت جیره های غذایی روزانه، از پایدارترین و مفید ترین روش های پیشگیری از کم خونی در میان مدت و بلند مدت تلقی می شوند.
مهار کننده های جذب آهن: مواد غذایی حاوی فیتات ها و پلی فنل ها نه تنها میزان جذب آهن بلکه مقدار زیادی از سایر ریزمغذی ها به خصوص روی و مس را نیز کاهش می دهند. غذاهای حاوی فیتات عبارتند از نان های سبوسدار تخمیر نشده یا تهیه شده با جوش شیرین، سبوس گندم، برنج، ذرت، پروتئین سویا، جوی دوسر، شیرکاکائو، مغزها و حبوبات. مواد غذایی حاوی پلی فنل ها نیز شامل چای، قوه، اسفناج، مرزنجوش، مغزها و حبوبات می باشند. از جمله مواد غذایی حاوی کلسیم که با تداخل کلسیم آنها در جذب آهن، اختلال حاصل می گردد می توان شیر و پنیر را نام برد.
مصرف شیر و پنیر در میان وعده ها و عدم نوشیدن چای یا قهوه یک ساعت قبل و دو ساعت بعد از میل کردن غذا به خصوص برای خانم ها توصیه می شود. البته مواردی که اشاره گردیده در مورد آهن غیرهم صدق می کند، آهن هم تحت تأثیر عوامل بازدارنده اشاره شده قرار نمی گیرد.
افزایش دهنده های میزان جذب آهن غیرهم مواد غذایی: مصرف همزمان مواد حاوی ویتامین C جذب بهتر آهن را میسر و ممکن می سازد. اسید استیک، اسید مالیک، اسید تارتاریک و اسید سیتریک نیز از جمله عوامل افزایش دهنده جذب تلقی می شوند. منابع عمده غذایی این اسیدهای مفید و افزایش دهنده آهن به ترتیب عبارتند از: آلو، طالبی، انبه، گلابی، لیموشیرین، لیموترش، آناناس، پرتقال وانواع سبزیجات سالادی تازه و پلاسیده نشده. مواد غذایی در بر دارنده اسید مالیک و تارتاریک نیز شامل هویج، سیب زمینی، چغندر، کدو تنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم می باشند. ضمنا مصرف همزمان محصولات تخمیری مثل سس سویا و بعضی از مواد غذایی حاوی سیستئین مثل گوشت گاو، گوسفند، جگرمرغ و ماهی همراه و همزمان با مواد غذایی حاوی آهن غیرهم به بالا بردن سطح جذب کمک می نماید.
اسید فولیک و ویتامین B12 در تولید گلبول های قرمز خون و تعدیل آهن نقش دارند. ویتامین A نقش بسیج آهن از ذخایر آهن را به عهده دارد. کمبود ریبوفلاوین نیز با کمبود آهن همراه می باشد. افزایش دریافت ریبوفلاوین از طریق منابع غذایی یا مکمل یاری موجبات افزایش هموگلوبین در گردش را فراهم می نماید. استفاده از منابع غذایی حاوی مس و در صورت لزوم دریافت مکمل، عاملی در جهت جذب، انتقال، ذخیره و بسیج آهن در بدن تلقی می شود. مصرف همزمان منابع حاوی کلسیم، مینزیم و فسفات از عوامل مهار جذب آهن تلقی می شوند. فقر آهن در عملکرد تیروئید نیز تأثیر گذاشته و موجب اختلال در کاربرد ید و مشتقات ناشی از آن می گردد.
منبع:نشریه دنیای تغذیه - ش100