گوشه کردن ناخن یکی از شایع ترین مشکلاتی است که در انگشت های شصت پا بروز می کند.این عارضه به طور معمول به علت رشد بیشتر ناخن در بافت کناری خود و فرو رفتن به قسمت های عمقی تر پدید می آید.بیشتر مواقع ناخن فرورونده تنها در انگشت شصت پا به وجود می آید؛ اما، بندرت در دیگر انگشت های پا و حتی در ناخن های انگشتان دست نیز دیده می شود.سن معمول ظهور این بیماری به طور متوسط از دوران بلوغ تا سی سالگی است.در آقایان همراه با افزایش تولید و ترشح هورمون های جنسی (تستوسترون)احتمال گوشه کردن ناخن بالا می رود.
به پا کردن کفش های نوک تیز و تنگ (به ویژه در خانم هایی که عادت به پوشیدن کفش های پاشنه بلند دارند) به علت وارد آمدن فشار خارجی به ناخن ها، از مهم ترین عوامل مستعد کننده این عارضه است.
افراد دیابتی، چاق و مبتلایان به سرطان های بستر ناخن نیز مستعد گوشه کردن ناخن هستند.به پا داشتن جوراب به مدت طولانی (بالاخص در آب و هوای گرم)کار کردن در زمین های کشاورزی، حمام ها و دیگر مناطق مرطوب نه تنها به رشد ناخن کمک کرده،بلکه زمینه جایگزینی و رشد انواع قارچ ها و باکتری ها در مواضع بیماری را تشدید می کند.از آن جا که خون رسانی به ناخن های دست در مقایسه با ناخن های پا به نحو مؤثرتری صورت می گیرد؛ در نتیجه، ناخن های دست سه برابر سریع تر از ناخن های پا رشد می کنند و چون ما به طور طبیعی از دستان خود بیشتر بهره برده و روی آنها دقت بیشتری داریم،اکثر اوقات ناخن های دست را کوتاه کرده و به بهداشت آنها توجه بیشتری نشان می دهیم.در افرادی که دیر به دیر ناخن های خود را کوتاه می کنند،«امکان گوشه کردن ناخن»افزایش می یابد.روش چیدن ناخن ها نیز اهمیت وافری دارد.خانم ها معمولاً به زیبایی ناخن های خود توجهی فراوان نشان می دهند و برای شکیل تر شدن ناخن ها می کوشند آن ها را به شکل هلالی با گوشه های انحنا دار درآورند که متأسفانه این امر به فرورفتن هر چه بیشتر ناخن کمک می کند.برخی هم اصرار دارند که حتماً حاشیه های ناخن های شان را تا جایی که ممکن است کوتاه یا تیز کنند.در بین همه فاکتورهای مستعد کننده ای که برشمردیم، پوشیدن کفش های تنگ و نوک تیز و چیدن غیراصولی و غلط ناخن ها اهمیت بیشتری دارد.
روند بیماری
گوشه کردن ناخن بسیار تدریجی اتفاق می افتد و چون به مرور و خیلی نامحسوس نشانه های بیمارگونه خود را آشکار می سازد؛ بنابراین، فرد مبتلا خیلی دیر و پس از مدت ها مدارا کردن با ناخن ناسازگار به فکر مداوا می افتد.به طور معمول در مراحل اولیه در اطراف ناخن درگیر، مختصری قرمزی و تورم به وجود می آید.با گذشت زمان تشدید این علائم با وارد آمدن فشارهای فیزیکی(از طریق کفش و...)به تدریج درد فزاینده ای بروز می کند.در این مرحله اگر مبتلا در صدد درمان برنیاید، معمولاً در صورت وجود زمینه های مستعد کننده،کم کم باکتری ها یا قارچ ها بر این بستر ملتهب جا خوش کرده و شروع به تکثیر می کنند.با افزایش تعداد میکروب های بیماریزا و ریشه های قارچی از اطراف ناخن ترشحات چرکی نیز خارج می گردد.در مراحل پایانی ناخن تغییر شکل داده،به نفوذ هر چه بیشتر خود در قسمت های زیرین تداوم بخشیده و آرام آرام یک بافت ترمیمی در منطقه،پدیدار می گردد که در واقع،واکنش طبیعی بدن در برابر نفوذ یک جسم خارجی است.به طور معمول بیشتر بیماران در این مرحله به پزشک مراجعه می کنند؛ یعنی زمانی که درد طاقت فرسا شده و حتی گاهی توان راه رفتن را از فرد باز ستانده است.در نتیجه، عارضه ای که با تدابیر آسان و بی هزینه بهداشتی به راحتی قابل پیشگیری و حتی در مراحل اولیه قابل درمان بوده، به مشکلی بزرگ تبدیل می شود که تنها راه درمانش جراحی است.
درمان
درمان ناخن فرورونده بستگی به این نکته دارد که بیمار در کدام مرحله به پزشک مراجعه کند.در مراحل اولیه که هنوز مشکل حادی پیش نیامده و تنها شکایت بیمار از درد است،مسکن ها خط اول درمان به شمار می آید.چنانچه تورم و قرمزی تشدید یافته و ترشحات چرکی از کنار ناخن فوران کند،افزون بر ضد دردها از داروهای ضد میکروبی (آنتی بیوتیک ها)یا ضد قارچ ها استفاده می گردد.معمولاً به بیمار توصیه می شود که روزی 2 تا 3 بار پای مبتلا را به مدت 15 دقیقه(یا بیشتر)در آب گرم حاوی ماده ضد عفونی کننده(بتادین)یا الکل طبی قرار دهد.بعضی پزشک ها با قراردادن یک تکه کوچک گاز آغشته به «بتادین»زیر انتهای لبه حاشیه ای ناخن مبتلا می کوشند تا نحوه رشد آن را به حالت طبیعی خود بازگردانند.این شیوه درمان ضمن آنکه برای ثمربخشی به مدتی نسبتاً طولانی (حدود یک تا سه هفته)نیاز دارد،همیشه هم نتجه بخش نیست و در بسیاری از موارد تنها پیشرفت بیماری را به تأخیر می اندازد.به بیمار توصیه می شود که هر روز یا یک روز در میان گاز را عوض کند؛ اما، بسیاری از آنها به سبب درد شدید ناشی از فشار بر ناحیه مبتلا گاز را به طور مناسب در سر جای خود قرار نمی دهند.در ضمن، با افزایش طولی ناخن و ادامه رشد آن باید گاز بزرگ تری انتخاب شود که به کارگیری آن برای برخی بیماران دشوار است.اگر با این شیوه مداوای کامل میسر نگردد و بیمار پس از مدتی دوباره از ناراحتی شکایت داشته باشد، تنها راه درمان عمل جراحی (ماتریسکتومی)است.در این روش قسمت کناری ناخن که رشد ناهنجاری دارد و مسبب اصلی بیماری است، با برشی طولی برداشته می شود.کشیدن ناخن سرپایی و با بی حسی موضعی صورت می گیرد؛ اما، به هر حال با رعایت همه تدابیر ممکن، جراحی ناخن دردناک بوده و ممکن است عوارضی داشته باشد چه هنگام تزریق ماده بی حس کننده و چه هنگام عمل و پس از بریدن و کشیدن ناخن دردی شدید گریبانگیر بیمار می شود که معمولاً با مسکن های معمولی نیز فقط تا حدودی تخفیف می یابد.برای پیشگیری از بروز یا بازگشت عفونت، آنتی بیوتیک های خوراکی یا تزریقی تجویز می گردد و انگشت مبتلا با پانسمانی خشک و حجیم بسته می شود.بیمار باید یک تا دو روز استراحت کرده و پا را بالاتر از سطح بدن قرار دهد پس از سپری شدن این مدت پانسمان باز شده و روزانه 2 بار محل عمل با محلول های ویژه شستشو داده شده و دوباره پانسمان می شود.بیشتر اوقات پس از گذشت 10 روز بیمار دوباره معاینه می شود تا پزشک از چگونگی بهبود موضع و وجود یا عدم عفونت پس از جراحی آگاه گردد.
امروزه با تکنیک های پیشرفته ای مانند استفاده از جریان الکتریسته جراحی ناخن فرورونده بهتر و بی دردسرتر انجام می شود؛ اما،در هر حال پس از جراحی زمان لازم است تا ناحیه برداشته شده التیام پذیرفته و ناخن رشد دوباره خود را تکمیل کند.ناخن تازه تشکیل شده نسبت به قبل از عمل، پهنایی کمتر خواهد داشت و در برخی موارد فرم طبیعی و اولیه خود را از دست می دهد.
پیشگیری
گوشه کردن ناخن شایع و مشکل آفرین است و گاهی درمانی سخت و پر عارضه و عواقبی نامطلوب از لحاظ زیبایی ظاهری به همراه دارد برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری رعایت توصیه های زیر الزامیست:
1)از پوشیدن کفش های تنگ، فشارنده، نوک تیز، بسته و بی منفذ،پاشنه بلند و چکمه های چسبان خودداری کنید.در صورتی که بنا به ضرورتی مجبور به استفاده از این گونه کفش ها هستید، هر چند وقت یکبار آنها را از پا درآورده، جوراب ها را از پا خارج کرده و انگشت ها را حرکت دهید.
2)هرگز پاهای خود را مرطوب نگاه ندارید.رطوبت مناسب ترین بستر برای رشد قارچ هاست و به دنبال خود مشکلاتی فراوان را به همراه می آورد.هرگز به مدت طولانی جوراب به پا نکنید؛ چرا که بر میزان تعریق پا افزوده، منافذ پوست را می بندد و باعث می شود که از پاها بوی نامساعدی متصاعد شود و رطوبت را در اطراف پاها نگه می دارد بهتر است به جای جوراب های نایلونی از جوراب های نخی استفاده کنید.
3)پس از بیرون آوردن جوراب ها، پاهای خود را شسته و ضمن شست شو، لابه لای انگشتان را تمیز کنید.در صورت امکان زیر ناخن ها را برس بکشید.پس از شست و شوی پاها را با یک حوله تمیز کاملاً خشک کنید.
4)در کوتاه کردن ناخن ها کوتاهی نکنید.هنگام چیدن ناخن ها بکوشید برس هایتان افقی باشد، نه هلالی و انحنا دار.در کوتاه کردن بیش از حد گوشه های ناخن اصرار نورزید.همیشه پیش و پس از گرفتن ناخن ها جرم های سیاهرنگ به جا مانده را پاک کنید.
5)در صورتی که مبتلا به دیابت هستید، مراقبت روزانه از کلیه ناخن های دست و پای خود را فراموش نکنید و به محض مشاهده تغییر در رنگ، اندازه، شکل ناخن ها و ظهور ترشح در کناره های ناخن به پزشک مراجعه کنید.
منبع:ماهنامه دنیای سلامت، شماره ی 50.