هر آنچه لازم است در خصوص اسیدهای فنولیک بدانید

اسیدهای فنولیک مواد مغذی گیاهی و یا فیتونوترینت‌هایی بوده که جهت انجام چندین عملکرد مهم تولید می‌شوند. آنها می‌توانند در میوه، سبزیجات و برخی نوشیدنی‌ها مانند چای، و قهوه وجود داشته باشند. اطلاعات بیشتر در خصوص اسیدهای فنولیک را در این مقاله بیابید.

آیا می‌دانستید؟

پارابنها، که عموما به عنوان مواد نگهدارنده در محصولات آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند، در واقع از اسید فنولیکی تحت عنوان اسید هیدروکسی بنزوئیک ـ 4 (4-hydroxybenzoic acid.) مشتق می‌شوند.
اسیدهای فنولیک در اصل متابولیتهای گیاهی می‌باشند. آنها به عنوان یک نوع فیتوکیمکال یا ماده شیمیایی گیاهی تحت عنوان پلی فنول در نظر گرفته می‌شوند. آنها علاوه بر فلاونوئیدها و استیلبن‌ها، پلی فنولهای اصلی و مهمی بوده که به طور طبیعی در گیاهان یافت می‌شوند. پلی فنولها اغلب توسط گیاهان جهت دفاع از خود در برابر پاتوژنها (عوامل بیماری زا) تولید می‌شوند. اسیدهای فنولیک همچنین به عنوان مولکولهای پیام رسان عمل کرده و نقش مهمی در رشد و تولید مثل گیاه بازی می‌کنند.
اسید فنولیک را می‌توان به مقدار فراوان در میوه و سبزیجات به خصوص در پوست و دانه‌ی آنها یافت. در سالهای اخیر، مطالعات وسیعی در مورد آنها انجام شده و برخی از این مطالعات نشان می‌دهند که این پلی فنول‌های گیاهی می‌توانند دارای اثرات مفیدی بر روی سلامت انسان باشند. در این بخش در خصوص جنبه‌های مختلف اسیدهای فنولیک و فوائد سلامتی بخش آنها به بحث می‌پردازیم.

انواع اسید فنولیک‎

چندین طبقه بندی از اسید فنولیک وجود دارد که از میان آنها اسیدهای هیدروکسی بنزوئیک و هیدروکسی سینامیک گسترده‌ترین طبقه به حساب می‌آیند. فرمول شیمیایی اسید هیدروکسی بنزوئیک، C7H6O3 می‌باشد و از اسید بنزوئیک مشتق می‌شود. اسید سالیسیلیک، اسید گالیک، اسید جنتیسیک، فلوروگلوسینول کربوکسیلیک اسید، و پروتوکاتکویک اسید برخی از نمونه‌های رایج اسید هیدروکسی بنزوئیک می‌باشند. از سوی دیگر، برخی از مشتقات اسید سینامیک متداول شامل اسید کافئیک، اسید سیچوریک (cichoric acid)، اسید کوماریک، اسید کلروژنیک، کومارین، و فرولیک اسید می‌شوند. مشتقات اسید سینامیک بیش از مشتقات اسید بنزوئیک متداول می‌باشند.

اهمیت ترکیبات فنولیک در گیاهان‎

ترکیبات فنولی یا فنولیک، از جمله اسیدهای فنولیک و فلاونوئیدها، متعلق به طبقه متابولیتهای ثانویه و ترکیبات بیواکتیو سنتز شده توسط گیاهان می‌باشند. آنها اساساً به عنوان مولکولهای پیام رسان در کنش و واکنش میان گیاهان و میکروبها عمل می‌کنند. در واقع، آنها نقشی حیاتی را در شروع رابطه همزیستی میان گیاهان و میکروارگانیسمهای مفید بازی می‌کنند.
به عنوان مثال، فلاونوئیدها که توسط گیاهان بنشنی ترشح می‌شوند، باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن، یعنی ریزوبیا را جهت ترشح فاکتورهای نود (nod factors) تحریک می‌کنند. فاکتورهای نُود مولکولهای پیام رسان بوده که پیش از تشکیل نودول‌ها (ریش گرهک) بر روی ریشه‌ی گیاهان بنشنی ترشح می‌شوند. گیاهان بنشنی می‌توانند این مولکولهای پیام رسان را شناسایی کرده و بنابراین چندین تغییر را در پاسخ به ترشح آنها تولید کنند. این امر در نهایت راه را جهت شکل گیری یک رابطه همزیستی میان آنها هموار می‌سازد.
جدای از این، ترکیبات فنولی گاهی اوقات توسط گیاهان جهت دفاع از خود در برابر میکروارگانیسمهای مضری که می‌توانند بیماری زا باشند، تولید می‌شوند.
برخی ترکیبات فنولی همچنون اسید سالیسیلیک برای رشد، تکامل، و فتوسنتز گیاه ضروری می‌باشند در حالی که سایر ترکیبات نقش مهمی در تولید مثل ایفاء می‌کنند. به عنوان مثلا فلاونوئیدها رنگدانه‌های حیاتی برای رنگ آمیزی گل بوده که به جذب حشرات گرده افشان کمک می‌کنند.

فوائد اسید فنولیک‎ در سلامت

ترکیبات فنولی، از جمله اسیدهای فنولی، موضوع مطالعاتی و بررسیهای زیستی، پزشکی و کشاورزی بوده‌اند. برخی از این مطالعات نقش حفاظتی اسیدهای فنولیک در برابر آسیب اکسیداتیو را نشان می‌دهند. بنابراین گروهی بر این باورند که مصرف مواد غذایی حاوی این ترکیبات می‌تواند دارای چندین فوائد سلامتی بخش باشند که در ذیل آنها را مورد بحث قرار داده‌ایم.

محفاظت در برابر رادیکالهای آزاد‎

طی چندین مطالعه صورت گرفته مشخص شده است که ترکیبات فنولی خواص آنتی اکسیدانی قدرتمندی از خود نشان می‌دهند. بنابراین، این ترکیبات می‌توانند به محافظت از سلولهای بدن در برابر اثرات آسیب زا رادیکالهای آزاد کمک کرده و در این روند خطر ابتلاء به برخی بیماریها مانند سرطان و بیماری قلبی کاهش می‌یابند.

کاهش التهاب

برخی اسیدهای فنولیک می‌توانند خواص ضد التهابی از خود نشان دهند بطوریکه ممکن است موجبات تسکین از عوارض التهاب زا مانند آرتریت را فراهم سازند. اسید گالیک نوعی اسید هیدروکسی بنزوئیک بوده که به جهت کنترل تظاهر مواد شیمیایی مانند هیستامینها و سیتوکین‌هایی که مسبب تولید پاسخ التهابی و یا آلرژیک می‌شوند، شناخته شده است. بنابراین، این اسید فنولیک می‌تواند به کنترل واکنشهای آلرژیک کمک نماید.

مبارزه با میکروارگانیسم‌های مضر‎ ‎

چندین ترکیب فنولی از جمله اسیدهای فنولیک مشخص شده است که از خواص ضد میکروبی برخوردارند. گیاهان ترکیبات فنولیک را جهت از بین بردن پاتوژن‌ها (عوامل بیماری زا) تولید کرده و بنابراین، اعتقاد بر این است که آنها ممکن است همان فوائد را برای انسان نیز به همراه داشته باشند. به عنوان مثال، اسید سیچوریک دارای خواص ضد ویروسی است، در حالی که اسید گالیک مشخص شده است که خواص ضد قارچی و ضد ویروسی را از خود نشان می‌دهد.

دیگر فوائد

جدای از این موارد، برخی از اسیدهای فنولیک مانند اسید گالیک، اسید الاجیک، رزمارینیک اسید و اسید کافئیک، می‌توانند دارای خواص آرایشی بهداشتی نیز باشند. اسیدهای فنولیکی همچون اسید سالیسیلیک و 4 ـ هیدروکسی بنزوئیک اسید، نیز مشخص شده است که از کاربردهای صنعتی و پزشکی برخوردارند. 4 ـ هیدروکسی بنزوئیک اسید جهت استخراج پارابن که یک ماده نگهدارنده متداول در صنعت لوازم آرایشی بهداشتی است مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، اسید سالیسیلیک ماده‌ی تشکیل دهنده‌ی مهمی در محصولاتی است که جهت درمان شوره سر، پسوریازیس، آکنه، و زگیل از آنها استفاده می‌شود. در حال حاضر، اسیدهای فنولیک به جهت جایگزین شدن آنتی اکسیدانهای مصنوعی مانند BHT (بوتیلیتد هیدروکسی تولوئن) و BHA (بوتیلیتد هیدروکسی آنیزول) در مواد غذایی مورد مطالعه قرار دارند.

منابع اسید فنولیک ‎

اسیدهای فنولیک را می‌توان در بسیاری مواد غذایی یافت که از این میان، برخی از منابع خوب آنها عبارتنداز:
 مرکبات
 آلوئه ورا
 سیب
 آرتیشو یا کنگر فرنگی
 انگور
 انار
 توت فرنگی
 بلوبری
 آناناس
 انبه
 آلو
 گیلاس
 گلابی
 برنج
 جو
 ذرت
 ریحان
 آویشن
 پونه کوهی
 اکیناسه
 قارچ
 بادام زمینی
 چای
 قهوه
اسیدهای فنولیک به وفور در میوه، سبزیجات و غلات سبوس دار یافت می‌شوند. مکمل‌های اسیدهای فنولیک همچنین در بازار به شکل عصاره هسته انگور و عصاره چای سبز موجود می‌باشند. با این حال همواره بهتر است که بر یک رژیم غذایی متعادل جهت دریافت مقدار مورد نیاز از اسیدهای فنولیک تکیه کنید. این مواد مغذی گیاهی به آسانی در روده‌ی ما جذب شده و بنابراین، تنها با پیروی از یک رژیم غذایی حاوی محصولات غلات کامل، میوه و سبزیجات تازه مقادیر زیادی از آنها را دریافت خواهید کرد.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.