تاریخ خبر : 1392/11/23 – به گزارش لمون پرس lemonpress.ir:
نشست «آسیبشناسی نشریات گردشگری» با محور بررسی مشکلات، چالشها، عملکرد و نقاط ضعف این نشریات برگزار شد؛ خلع سلاح بودن نشریات گردشگری در جذب مخاطب، چند دستگی آنها، اقتصاد نشریات گردشگری، مرجع نبودن این نشریات، سیاسی بودن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، حمایتهای این سازمان از نشریات گردشگری و همچنین لوکس بودن و تأثیرگذاری این نشریات، مهمترین نکاتی بودند که در این نشست مطرح شدند.
همایون ذرقانی – مدیرمسوول نشریهی «سفر» -، رضا وثوقی – مدیرمسوول نشریهی «ایرانا» – و رضا مختاری – سردبیر نشریهی «سرزمین من» – با حضور در ایسنا در نشست یادشده شرکت کردند.
به گزارش خبرنگار رسانه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در ابتدای نشست «آسیبشناسی نشریات گردشگری» این پرسش مطرح شد که نشریات گردشگری جزو نشریات تخصصی هستند، اما مخاطبان آنها گستردهاند. با وجود اینکه تعدد این نشریات زیاد است، اما بسیاری معتقدند که نشریات گردشگری ایرانی بهعنوان مرجع در میان مخاطبان قلمداد نمیشوند و میزان نفوذشان بین مخاطبان بسیار کمتر از حد انتظار است. این دیدگاه چقدر درست است؟
سردبیر نشریهی «سفر» در پاسخ به این پرسش، با بیان اینکه نشریات گردشگری لزوما نشریههای نخبگان نیستند، اظهار کرد: این نشریات از نظر حقوقی و نوع مجوز، نشریهی تخصصی بهشمار میروند؛ اما لزوما به نخبگان به معنای خاص متعلق نیستند و مردم عادی را نیز جذب خودشان میکنند.
همایون ذرقانی با اشاره به حرفهای بودن نشریات، گفت: حرفهای بودن به این معناست که نشریه خودش بتواند درآمد ایجاد کند. همچنین ضریب نفوذ نشریات لزوما به معنای تیراژ نیست. مثلا مجلاتی داریم که روی کیوسک عرضه نمیشوند، اما نفوذشان زیاد است. مرجع نبودن نشریات گردشگری نیز به این دلیل است که ما در ایران دیده نمیشویم و بعید میدانم که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مشترک این نشریات شده باشد.
کماقبالی نسبت به نشریات گردشگری ناشی از چیست؟
سردبیر نشریهی «سرزمین من» نیز در پاسخ به این پرسش، با بیان اینکه تعدد مجلاتی که بهشکل مرتبط با حوزهی گردشگری منتشر شوند و روی این صنعت تأثیر بگذارند، کم است، دربارهی تخصصی بودن نشریات گردشگری گفت: نشریات گردشگری با مخاطبان عمومی سروکار دارند. زمانی میتوان نام این نشریات را تخصصی گذاشت که مثلا «جامعهی تورگردانان» نشریهای مختص تورگردانان منتشر کند. از سوی دیگر، مجلات گردشگری نمیتوانند از امکاناتی مانند عکس افراد مشهور یا تیترهای جنجالی برای جذب مخاطب استفاده کنند. به همین دلیل، به خود محتوا بسنده میکنند تا بتوانند مخاطب را جذب کنند.
رضا مختاری افزود: متأسفانه موضوعات گردشگری، در جامعهی ما نیاز روز بهشمار نمیروند. سایر نشریات این امکان را دارند که با زدن یک تیتر جنجالی، مخاطب را جذب کنند؛ اما نشریات گردشگری در این زمینه کاملا خلع سلاح هستند و کماقبالی نشریات گردشگری ناشی از این است که صنعت گردشگری، صنعت پویایی نیست و نیاز اولیهی مخاطبان بهشمار نمیرود.
مدیرمسوول نشریهی «ایرانا» نیز با اشاره به اینکه به نشریات گردشگری باید از دو زاویه نگاه کرد، توضیح داد: دستهی نخست، شریاتی هستند که مخاطبشان مردم است و میخواهند مردم را با فرهنگ سفر رفتن آشنا کنند، دستهی دوم، نشریاتی هستند که برای صنف خود مینویسند که به درد مردم عادی نمیخورند. بخش اول باید عموم را در نظر بگیرد و بخش دوم باید علمی باشد؛ اما در هر دو دسته، یک مشکل مشترک وجود دارد، آن هم اینکه مردم ما گردشگر نیستند، اگر هم میبینیم امروز مردم سفر میکنند، به این دلیل نیست که ما فرهنگ سفر را برای آنها جا انداختهایم، بلکه بهدلیل این است که مردم با استفاده از لیزینگ، ماشیندار شدند و به جادههای شمال و جنگلها سفر کردند.
رضا وثوقی ادامه داد: حال این پرسش مطرح میشود، با توجه به اینکه مردم ما مسافرت زیاد میروند، چند نفر از آنها مثلا مجلهی «سرزمین من» را میخوانند که رفتار علمی با سفر و گردشگری داشته باشند یا بدانند با محیط زیست چگونه باید رفتار کنند؟ از سوی دیگر، آژانسدارها نیز رفتار علمی با گردشگری ندارند. در هیچ کجای دنیا، میزان اشغال هتلها، در فصلهای پرمسافر و کممسافر آنقدر زیاد نیست که در ایران است. متأسفانه صنف ما بهشکل علمی به گردشگری نگاه نمیکند و مردم هم نگاه تخصصی به سفر ندارند.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیاسی است
او با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز یکی دیگر از مشکلات ماست، تصریح کرد: این سازمان در دورهی پیش، سیاسی شد، چون نزدیکترین شخص به رییسجمهور، ریاست این سازمان را برعهده گرفت. بنابراین هر کسی که میخواست آن فرد را نقد کند، عملکردش را که در سازمان بود، نقد میکرد. متأسفانه ما نه گردشگری فعال داریم و نه میراث فعال. میراث فرهنگی غیرفعال داشتن به این معناست که چوگان ایرانی را جای دیگری به ثبت میرساند. این نشان میدهد که آنها میراث فرهنگی فعالی دارند.
وثوقی اظهار کرد: در اخبار منتشرشده نیز مردم به حفظ میراث فرهنگی و گردشگری تشویش نمیشوند، بلکه همیشه سازمان نقد شده است. وقتی شرایط را بررسی کنیم، میبینیم چرا باید رییس سازمان پس از ششماه استعفا بدهد؟ این نشان میدهد که هر جایی، تخصص کنار رود، فضا سیاسی میشود. وقتی سازمان، سیاسی میشود جای نشریات تخصصی هم طبیعتا خالی میشود. نگاه جاری ما به موضوعات اصلا نگاه تخصصی نیست، چه در دولت، چه در صنف و چه در میان مردم، همه به موضوعات سیاسی نگاه میکنند و این موجب میشود که در طول زمان، از گردشگری فاصله بگیریم.
در ادامه، ذرقانی با اشاره به اقتصاد مطبوعات بهعنوان یکی از ارکان اساسی که باید رعایت شود، گفت: تأکید میکنم که اقتصاد مطبوعات باید صد درصد خصوصی باشد، البته اقتصاد همیشه پول نیست، بلکه امکانات نیز هست. مثلا آژانسداران ترجیح میدهند آگهیهای خود را به همشهری و جام جم بدهند و نشریات گردشگری را بهشمار نمیآورند یا مثلا شرکت هواپیمایی «بریتیش ایرویز» با یک شرکت خصوصی قراردادی بسته تا همهی نشریات درونپروازی را با کیفیت بالا منتشر کند؛ اما اگر به ایرلاینهای ما نگاه کنید، متوجه میشوید که نشریات درونپروازی با کمترین کیفیت منتشر میشوند. همچنین اگر به یک بانک بروید و بگویید که یک طرح توجیهی گردشگری دارید، به شما وام کمبهره داده نمیشود.
بستر فعالیتهای نوآورانه در ایران بایر است
سردبیر نشریهی «سفر» بیان کرد: ابتدا به ما ایراد میگرفتند که چرا لوکس هستیم، در صورتی که نشریات گردشگری باید لوکس باشند تا بتوانند نیاز مخاطب را از نظر بصری برطرف کنند.
ذرقانی با بیان اینکه بستر فعالیتهای نوآورانه در گردشگری ایران بایر است، تأکید کرد: نه در دولت قبلی و نه در دولت فعلی، هیچ چشمانداز روشنی نسبت به آینده وجود ندارد. اگر وزارت ارشاد بتواند با کمک روزنامهنگاران طرحی را برای بهتر شدن وضعیت نشریات گردشگری اجرا کند، شاید بتوان به آینده امیدوار شد.
تعدد نشریات گردشگری؛ فرصت یا تهدید؟!
او دربارهی مرجع نبودن نشریات گردشگری در ایران، گفت: اصولا مرجع گردشگری ما نشریات خارجی است. بهدلیل اینکه در نشریات گردشگری ایرانی، کار میدانی انجام نمیشود. مثلا در کشورهای خارجی، تجربهی همهی مسافران را سالانه جمع و بهصورت یک کتاب منتشر میکنند تا مسافران بعدی بتوانند از آنها استفاده کنند؛ اما در ایران، شرایط اینگونه نیست، نشریات ما ظرفیت بهتر شدن را دارند، اما باید نگاههای مدیریتی به عرصه گردشگری نیز بازتر شود. تعدد نشریات گردشگری نیز میتواند یک فرصت باشد.
حمایت سازمان در ازای فروش فکر!
وثوقی در پاسخ به سخنان ذرقانی دربارهی تعدد نشریات گردشگری، تصریح کرد: من با این موضوع مخالفم؛ نشریات گردشگری نباید زیاد شوند، چون این شرایط، ما را در یک عرصهی رقابت معکوس میاندازد. مثل اتفاقی که برای آژانسهای گردشگری افتاد. آیا تعداد زیاد آژانسهای گردشگری توانست جوابگو باشد و نیاز مردم را برطرف کند؟
سردبیر نشریهی «ایرانا» با تأکید بر اینکه اقتصاد نشریات باید مستقل باشد، ادامه داد: ما ضربهی زیادی از حمایتهای سازمان خوردیم، چون سازمان هرگاه از نشریات حمایت میکند، توقع دارد نشریات فروشندهی فکر آن باشند. زمانی که سازمان از نشریات حمایت میکند، به آنها غذا خوردن را یاد نمیدهد، بلکه همهی آنها را چشمانتظار غذایی میکند که خودش میدهد و اینگونه میشود که یک سردبیری باید همیشه پشت در یک سازمان چشمانتظار یک هزار تومانی باشد.
او با طرح این پرسش که آیا نشریهی مستقل میتواند بقا داشته باشد، گفت: خواننده میتواند نشریه را سر پا نگه دارد. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری میتواند گردشگری را به مسألهی روز مخاطبان تبدیل کند و زمانی که گردشگری به جای نفت بنشیند و مردم احساس کنند که میتوانند از گردشگری پول درآورند، طبیعتا شرایط نشریات گردشگری هم بهتر خواهد شد. متأسفانه در حال حاضر ما نمیتوانیم ارتباط مالی با مردم داشته باشیم.
پدیدهای شکستخورده به نام اشتراک
در ادامهی این نشست، مختاری با بیان اینکه نشریات گردشگری سه مدل پژوهشی، صنفی و مخاطبمحور هستند، توضیح داد: در ابتدای راهاندازی یک نشریه، باید تکلیف خود را روشن کنیم که میخواهیم در کدامیک از این سه دسته باشیم و جامعهی هدف را مشخص کنیم. همینطور اگر از بخش خصوصی صحبت میکنیم، باید حمایتهای مالی دولت را فراموش و به این فکر کنیم که از جامعهی هدف، درآمد داشته باشیم. همه این را بهخوبی میدانند که در صنعت نشر، بحث تکفروشی و آگهی بسیار مهم است.
او ادامه داد: نکتهی مهمی که امروزه در دنیا مطرح است و نشریهداران روی درآمد آن حساب میکنند، موضوع اشتراک است که یک بحث کاملا زیرساختی است؛ اما متأسفانه در ایران، پدیدهی اشتراک یک پدیدهی کاملا شکستخورده است که هیچ ربطی هم به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ندارد. موضوع گردشگری، موضوعی است که میتواند پاتوقمحور باشد، یعنی بسیاری از مردم مجله را از کیوسک نمیخرند، بلکه دلشان میخواهد بهوسیله اشتراک سر موقع به دستشان برسد؛ اما با توجه به مشکلاتی که وجود دارد، این کار عملی نیست. اینها ریزهکاریهایی است که در ماجرای اقتصادی این بحث وجود دارد.
مختاری با بیان اینکه در نشریات گردشگری باید به فرم و ماهیت ژورنالیستی توجه ویژهای کرد، یادآوری کرد: بحث فرم و ماهیت ژورنالیستی، نقش بزرگی در جذب مخاطب دارد. در دنیا، فرم و همهی قابلیتهای مدیا را برای سرویسدهی به مخاطب در نظر میگیرند و باید توجه کرد که ذات نشریات گردشگری نیز باید چنین باشد.
لوکس بودن در ذات نشریات گردشگری است
سردبیر نشریهی «سرزمین من» دربارهی لوکس بودن نشریات گردشگری، تصریح کرد: ذات نشریهی گردشگری، به لوکس بودنش است. ما باید مقصد را بهگونهای عکاسی کنیم که در مخاطبان برای سفر کردن، میل ایجاد شود یا شرایط یک سفر مجازی را برای مخاطب فراهم کنیم. لوکس بودن، ضرورت یک نشریهی گردشگری است.
او با اعتقاد به اینکه باید واژهای تحت عنوان «مجلهنگاری» به رسمیت شناخته شود، گفت: کار مجلهنگاران این است که فرهنگ ایجاد کنند و در سبک زندگی مردم تأثیرگذار باشند، نه اینکه سازمانها به خودشان اجازه دهند که به مجلهها نفوذ و بیانات خودشان را به مردم منتقل کنند. سازمانها باید به این نکته توجه کنند که چطور میتوانند سبک زندگی مردم را در راستای هدفشان تغییر دهند.
مختاری با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حوزهی سبک زندگی تأثیرگذار نبوده است، افزود: زمانی که من به کره جنوبی سفر کرده بودم، همهی محصولات فرهنگی این کشور به سازمان گردشگریاش تعلق داشت و در نشریاتشان خبری از مصاحبه با مدیران و مسوولان سازمانها نبود، بلکه به معرفی مکانها، رستورانها و مناطق گردشگری پرداخته بودند.
سازمان میراث فرهنگی نشریات را نمیبیند
وثوقی نیز با تأکید بر اینکه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نشریات گردشگری را نمیبیند، تصریح کرد: ما لزوما نمیخواهیم سازمان ما را تشویق کند، بلکه گاهی نیاز داریم فقط به ما فحش دهد؛ اما مشکل اینجاست که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اصلا نشریات گردشگری را نمیبیند.
در ادامهی این نشست، ذرقانی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا مبنی بر اینکه تأثیر فعال بودن رسانهها در حوزهی گردشگری چیست و آیا این نظر که اگر رسانهها فعالتر باشند، گردشگری هم فعالتر خواهد بود صحیح است؟ گفت: خیلی کم ممکن است چنین اتفاقی بیفتد. متأسفانه در جامعهی ما، همه به اقتصاد با نگاه پول درآوردن مینگرند. در صورتی که در جوامع توسعهیافته، شرکتها درصدی از سود خود را برای کارهای غیراقتصادی مانند کاشتن یک درخت یا کمک به یک بنگاه خیریه میگذارند؛ اما در ایران این فرهنگ بهشکل بازارمابی وجود دارد. باید برای فرهنگسازی، کارهای عمیقتری انجام شود. آقای نجفی – رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری – در جلسهای که با مدیران سایتها داشتند، آمارهایی را دربارهی بودجهی سازمان و نحوهی خرج کردن آن برای این سایتها داد. در صورتی که این کار غلط است، متأسفانه فضای موجود آنقدر ضدانگیزه است که همه به بودجهی نحیف دولتی نگاه میکنند، در صورتی که ما باید نگاه کاسبکاری را از توریست دور نگه داریم.
سازمان میراث فرهنگی حیاط خلوت دولت شده
وثوقی نیز در پاسخ به همین پرسش، با تأکید بر اینکه چنین اتفاقی نمیافتد، یادآوری کرد: در ایران، چنین فرهنگی وجود ندارد. ما ابتدا باید تلاش کنیم منافع را تعریف کنیم، مثلا بیمهی مرکزی مدتها تبلیغاتی را در راستای جذب مردم به بیمه منتشر میکرد، بدون آنکه نامی از خودش بیاورد. در حقیقت، تلاش میکرد فرهنگ بیمه را جا بیندازد.
مدیرمسوول نشریهی «ایرانا» با بیان اینکه بهترین نوع فروش نشریات گردشگری، فروش دکهای است، گفت: فروش دکهای ثابت میکند که یک نشریه چقدر مخاطب دارد و حتی میتواند بدون آگهیدهنده نیز سر پا بماند. اتفاقی که متأسفانه در ایران نمیافتد.
او با اشاره به اقدام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای مطرح کردن نشریات گردشگری، تصریح کرد: این سازمان میتواند گردشگری را بهعنوان یک اتفاق بزرگ و مسألهی روز مردم جا بیندازد. مثلا در آفریقا، مردم خودشان را مدافع حیوانات میدانند، چون این موضوع بهخوبی برایشان جا افتاده که درآمدشان از محل نگهداری حیوانات تأمین میشود؛ اما آیا در ایران این اتفاق میافتد؟ تا زمانی که گردشگری بهعنوان یک محصول در سبد مردم دیده نشود، هیچ تغییری رخ نخواهد داد.
وثوقی با اعتقاد به اینکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری حیاط خلوت دولت شده است، گفت: این سازمان، تخصصی است و بخش مهمی از اقتصاد کشورها توسط چنین سازمانی اداره میشود. متأسفانه در ایران، این سازمان ساختاری سیاسی دارد. هر کسی که رأی اعتماد از مجلس نیاورد و به رییسجمهور نزدیک باشد، بهعنوان رییس این سازمان انتخاب میشود. ما در دورهی قبل میگفتیم سازمان در مدت هشت سال، 9 رییس عوض کرد، اما حالا شاهد هستیم که در مدت ششماه، رییس این سازمان استعفا میدهد.
به گزارش ایسنا، سردبیر نشریهی «سرزمین من» در پاسخ به این پرسش که آیا فضای رسانهای گردشگری تابعی از فضای اقتصادی کشور است؟ بیان کرد: طبیعتا تابعی از شرایط اقتصادی است؛ اگر در ترکیه صنعت بزرگی به نام گردشگری وجود دارد، رسانههای آن نیز ارزش و اهمیت پیدا میکنند. خاطرم هست، در جایی از شهر کاشان، پیرمردی گیوه میدوخت و قیمتش در آن زمان 30 هزار تومان بود. یک توریست خارجی حاضر بود برای آن گیوه 120 دلار پول بدهد، حالا تصور کنید اگر تعداد توریستهای خارجی زیاد بود. طبیعتا صنایع دستی ما یک حامی پیدا میکرد که بیشتر از یونسکو موثر بود.
او ادامه داد: برای اینکه صنعتی بتواند روی پای خود بایستد، باید یک چرخهی پویا و سالم اقتصادی برای آن درست شود؛ اما صنعت گردشگری ما پررونق نیست، این صنعت زمانی پررونق میشود که بتوانیم خودمان را خوب معرفی کنیم. مثلا همیشه در اکسپوها، غرفهی ایران چند زعفران و چند عکس را نمایش میدهد. آیا اینها میتوانند همهی پتانسیلهای ما را معرفی کنند؟!
چرا نشریات گردشگری تأثیرگذار نبودهاند؟
مدیرمسوول نشریه «ایرانا» در پاسخ به همین پرسش، با تأکید بر اینکه تا زمانی که ما در تعامل با صنعت خودمان قرار نگیریم نمیتوانیم به سوی موفقیت برویم، اظهار کرد: باید هدف را از فعالیت مشخص کنیم و ضعفهای خود را بپذیریم. اگر نشریات گردشگری تا امروز موفق نبودهاند 50 درصد مقصر خودشان هستند.
ذرقانی در واکنش به سخنان وثوقی گفت: اقتصاد ایران، باتلاقی است و امکان چنین اقداماتی در آن نیست.
وثوقی نیز در ادامه اظهار کرد: درست است که برخی میگویند اقتصاد ایران باتلاقی است، اما در همین اقتصاد باتلاقی، یک فروشگاه میآید و همهی فروشگاههای زنجیرهای دیگر را کنار میزند، دلیلش این است که مدیر آن فروشگاه، کارش را بلد است و دربارهی شرایط ایران مطالعه کرده است.
ذرقانی نیز در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا فضای سایبر تهدیدی برای نشریات گردشگری بهشمار میرود؟ گفت: فضای سایبر اصلا یک تهدید نیست، به شرط اینکه نشریات بستر مدیریت این فضا را داشته باشند، این فضا میتواند پشتوانهای برای جذب مخاطب به سوی نشریات گردشگری شود. متأسفانه ما استفادهی زیادی نمیتوانیم از شبکههای اجتماعی ببریم؛ اما بهدلیل اینکه با فیلتر مواجه هستیم، خیلی از امکانات را از دست میدهیم. مثلا فیسبوک فقط جنبهی تفریحی ندارد، بلکه یک فلسفهی عمیق تجاری پشت آن نهفته است. نشریات گردشگری میتوانند بهترین بهره را از فضای مجازی، بخصوص در بحث اشتراک ببرند. حتی میتوان بهوسیلهی شبکههای اجتماعی، بخشی از مدیریت محتوا را به مخاطب سپرد و نهایت استفاده را از این ظرفیت برد.
در بخش پایانی این نشست، پرسشی مطرح شد مبنی بر اینکه نشریات گردشگری در طول سالهایی که از فعالیتشان میگذرد، چرا نتوانستهاند فرهنگسازی کنند؟
مختاری در پاسخ به این پرسش گفت: ما نهایت تلاش خود را کردیم تا بخشی از نیاز مردم را برآورده کنیم.
ذرقانی نیز تأکید کرد: نمیتوانیم بگوییم که درجا زدهایم، تقریبا روند روبه رشدی داشتهایم؛ اما این روند قابل قبول نبوده است. متأسفانه رابطهی بین نشریات گردشگری و نهاد متولی گردشگری، نقطهی کور دارد؛ ما به امکاناتی نیاز داریم که برایمان فراهم نیست. بنابراین مجبوریم خودمان هزینههایی را بپردازیم. مثلا در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در مقابل خبرنگاران و روزنامهنگاران گارد دارد و همین گارد اجازه نمیدهد که رسانهها بتوانند آزادانه فعالیت کنند.
او با طرح این پرسش که بود و نبود سازمان میراث فرهنگی چه تفاوتی به حال مردم دارد؟ گفت: اگر همین امروز بگویند که سازمان میراث فرهنگی تعطیل شده است، چه اتفاقی میافتد؟ استعفای آقای نجفی نشان داد که در این سازمان، همچنان غلبهی بروکراسی بر اندیشه وجود دارد و این نشان میدهد که فضای سازمان میراث فرهنگی نتوانسته است یک اندیشه را جذب خود کند. بنابراین بهنظر میرسد باید فضای سازمان اصلاح شود و نگاهها تغییر کند.