تاریخ خبر : 1393/01/09 – تهران – «ریچار نلسون فرای» ایران شناس و شرق شناس معروف آمریکایی که می گفت عاشق ایران است؛ درگذشت. او بیشتر عمر خود را با عشق به ایران زیست و وصیت اوست که : من را کنار زاینده رود در اصفهان دفن کنید.
فرای در طول 94 سال عمر خود، بارها به ایران و کشورهای فارس زبان افغانستان و تاجیکستان سفر کرد . او بنیانگذار و صاحب کرسی مطالعات ایرانی در دانشگاههای معتبر هاروارد و کلمبیا بود.
ریچارد نلسون فرای (Richard Nelson Frye)، ایران شناس و شرق شناس برجسته آمریکایی متخصص برجستهٔ ایران شناسی و استاد بازنشستهٔ دانشگاه هاروارد بود. او به زبان های زبان فارسی، عربی، روسی، آلمانی، فرانسوی، پشتو، ازبک و ترکی مسلط بود و با زبان های اوستایی، پهلوی و سغدی آشنایی کامل داشت.
فرای در خانواده ای سوئدی تبار در ایالت آلاباما زاده شد و بعد به همراه خانواده به ایالت ایلینوی نقل مکان کرد. در دوران نوجوانی با مطالعه داستان های تاریخی به شرق و تاریخ آن علاقه مند شد و به همین سبب هم زمان با تحصیل در رشته فلسفه در دانشگاه ایلینوی، در رشته تاریخ نیز به تحصیل پرداخت و زبان عربی و ترکی و هنرهای اسلامی را آموخت.
در آن جا با ˈآلبرت اومستدˈ آشنا شد و مجذوب سخنان او درباره کشفیات جدید موسسه شرق شناسی در تخت جمشید شد و مطالعات خود را در این زمینه دنبال کرد. پس از گذراندن دوره های چین شناسی و باستان شناسی چین و ژاپن، نزد ˈمحمد سمسارˈ که کارشناس فرش در گمرک آمریکا و دارای مدرک دکترا از دانشگاه پنسیلوانیا بود ،زبان فارسی آموخت.
فرای به کمک او کتاب «تاریخ بخارا» اثر نرشخی را ترجمه کرد و همین تبدیل به رساله دکتری وی در دانشگاه هاروارد شد. در سال های 1943 و 1944 به ایران و افغانستان و هند سفر کرد و در این سفرها به آثار باستانی علاقه وافری یافت. در سال 1946 با ارائه ترجمه کتاب تاریخ بخارای از انجمن بورسیه های دانشگاه هاروارد بورسیه شد و در دانشکده مطالعات مشرق زمین و آفریقا در لندن به تحصیل زبان سغدی و پهلوی پرداخت و پس از بازگشت به هاروارد شروع به تدریس انسان شناسی و تاریخ و مذاهب خاورمیانه کرد و هم زمان زبان ارمنی را آموخت. به سبب تلاش وی برای ایجاد کرسی تدریس زبان ارمنی و ارمنی شناسی در دانشگاه هاروارد، لقب «ارمنی افتخاری» را دریافت کرد.
مرحوم فرای در دوران حیات خود در دفاع از فرهنگ ایرانی و تعلقات تاریخی و سرزمینی آن مقالات بسیاری در نشریات معتبر جهانی نوشت که ازآن جمله نوشته هایی تاریخی و مستند درباره خلیج فارس و صفت همیشه همراه آن ˈ فارس ˈ بود.
از میان مهم ترین مقالات وی در زمینه تمدن ایران می توان به سه مقاله اشاره کرد. مقاله «فر کیانی در ایران باستان» درباره شاهان ایران باستان و مقالهٔ کوتاهی که در آن با استناد بر نقاشی جیمز موریه از ویرانه ای را که پنداشته می شد آتشکده بیشابور بوده، ثابت کرد این بنا دارای سقف بوده است و آتشکده روباز نبوده است در این نقاشی در بالای دیوارهای بنا پنجره های وجود داشت که اکنون باقی نمانده است. و مقاله ای دیگر که «سنگ نبشته آرامی گور کوروش» نام داشت. فرای با بررسی تلاش های پیشین برای خواندن این کتیبه، اثبات کرد که این متنی است به زبان پارسی باستان و خط آرامی که به فرمان یکی از آخرین پادشاهان هخامنشی تهیه شده است.
وی در 91 سالگی و در مرداد 1389 (ژوئیه 2010) به پاس سال ها خدمت به فرهنگ و ادب ایران ، خانه ای زیبا در اصفهان از دولت ایران هدیه گرفت . او در وصیتش خواسته تا پس از مرگش در اصفهان و در کنار رودخانه زاینده رود نزدیک آرامگاه پروفسور آرتور پوپ شرق شناس معروف به خاک سپرده شود.
ریچارد نلسون فِرای، روز پنجشنبه هفتم فروردین 1393 در سن 94 سالگی در شهر بوستون درگذشت.
