تاریخ خبر : 1393/3/2 – خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ براساس مطالعات ژئوفیزیک که در سایت باستانی دهانه غلامان انجام گرفت مشخص شد که این سایت تنها محوطه هخامنشی به شمار می رود که از ساختار بومی و منحصر به فرد تشکیل شده و دارای خانه های شخصی در دوره هخامنشی است. تحقیقات باستان شناسان در دهانه غلامان برای پاسخگویی به 4 سوال اصلی انجام شد.
به گزارش CHN، باستان شناسانی که برای بررسی دهانه غلامان به سیستان و بلوچستان سفر کرده بودند تلاش داشتند تا به پاسخ مشخص به سوالات مطرح شده برسند.
«کوروش محمدخانی» باستان شناس و متخصص ژئوفیزیک در علم باستان شناسی یکی ازاهداف اصلی کاوش در دهانه غلامان را تعیین حدود شهر هخامنشی می داند. این باستان شناس به خبرگزاری میراث فرهنگی می گوید: «طبق بررسی های قبلی هیات باستان شناسی ایتالیایی و بعدتر هیات باستان شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر سید منصور سجادی حدود شهر هخامنشی یکصد هکتار اعلام شده بود. اما حد واقعی این شهر مشخص نبود.»
به گفته محمدخانی، پیشتر در بررسی های انجام شده تعدادی از دیوارهای دفاعی این شهر به عنوان حدود شهر هخامنشی دهانه غلامان تعیین شده بود. درحالی که با بررسی های پیمایشی، مطالعات ژئوفیزیک با روش مغانطیس سنجی که انجام دادیم هیچ اثری از دیوارهای دفاعی مشاهده نشد و به این نتیجه رسیدیم که مرزهای چاه نیمه شماره 3 که هم اکنون وجود دارد مرز شرقی شهر هخامنشی دهانه غلامان بوده است.
هر چند که به گفته محمدخانی، همین نتیجه گیری در مرز جنوبی این شهر اتفاق افتاده است. اما آنطور که او اعلام می کند، در مرز غربی به دلیل ساخت چاه نیمه شماره 4 دستیابی به حدود این مرز ناممکن شده چون این مرز زیر آب های چاه نیمه شماره 4 غرق شده و تخریب صورت گرفته است. با این حال در بررسی های مرز شمالی، محدوده شهر هخامنشی تاحدودی مشخص شده است.
آیا دهانه غلامان یک شهر هخامنشی بوده است؟
دومین سوال باستان شناس ها به ساختارهای جدید غیر از 28 ساختار شناسایی شده از شهر هخامنشی دهانه غلامان در بررسی های گذشته صورت گرفته است.
محمدخانی می گوید: پس از بررسی های باستان شناسی و مطالعات ژئوفیززیک مشخص شد که علاوه بر 28 ساختار شناسایی شده 24 ساختار جدید دیگر در دهانه غلامان وجود دارد.
سومین سوال باستان شناس ها اما مربوط به این موضوع بود که آیا دهانه غلامان واقعا یک شهر هخامنشی بوده است؟
باستان شناس ها در ادامه پژوهش های باستان شناسی خود به این نتیجه رسیدند که 50 ساختمان بزرگ در دهانه غلامان وجود داشته که در بین آن ها جدای از ساختمان های اداری، مذهبی و صنعتی، ساختمان های شخصی مردم عادی نیز وجود داشته است.
محمدخانی در این رابطه می گوید: دهانه غلامان تنها سایت هخامنشی کشف شده تا به امروز است که در آن خانه های شخصی مردم عادی نیز به چشم می خورد و این خانه ها تنها در دهانه غلامان به دست آمده است.
او در ادامه به ساختار ساختمان شماره 28 اشاره می کند که در بررسی های ژئوفیزیک یافت شده است. به گفته محمدخوانی، ساختمان شماره 28 ساختار اشرافی حکومتی داشته که به نظر می رسد مرکز ساتراپی بوده است.
محمدخانی ادامه می دهد: با توجه به شواهد به دست آمده دهانه غلامان یک شهر هخامنشی بوده چون ممکن نیست یک روستا از یک مرکز ساتراپی شهری با حکومت قدرتمند برخوردار باشد.
این باستان شناس و متخصص ژئوفیزیک معتقد است: با پاسخ دادن به سوالات مطرح شده در مورد شهر هخامنشی واقع در دهانه غلامان باستان شناسان توانستند ثابت کنند که این سایت باستانی در دوره هخامنشی یک شهر بوده است.
معماری دهانه غلامان متفاوت از سایت های هخامنشی پارس و آسیای مرکزی است
آخرین پرسش باستان شناسان اما این سوال بود که در صورتی که سایت باستانی دهانه غلامان یک شهر هخامنشی بوده است آیا معماری آن با آنچه در پارس مرکزی که شامل خوزستان، تخت جمشید و پاسارگاد بود همخوانی دارد؟
آنطور که محمدخانی تاکید می کند، معماری پارس مرکزی بر شرق این شهر باستانی که یک ساتراپی قدرتمند بود تاثیر گذاشته است.
به گفته او، در مقایسه ای که باستان شناس ها در مورد این شهر با باکتریا، آلتین تپه در شمال افغانستان و ترکمنستان و قفقاز و همچنین مقایسه ای که با پارس مرکزی شامل خوزستان، تخت جمشید، شوش و پاسارگاد شد، مشخص شد که با وجود تاثیرپذیری معماری دهانه غلامان از این مناطق همچنان خاص و منحصر به فرد است.
او می گوید: هرچند تاثیر معماری پارس مرکزی و حتی معماری آسیای مرکزی در ساختارهای شمالی شماره 3 و 15 که توسط دکتر سجادی کاوش شد، قابل مشاهده است، اما به جرات می توان گفت که معماری و نوع شهرسازی در شهر هخامنشی دهانه غلامان منحصر به فرد است.
او می گوید: معماری شهر باستانی دهانه غلامان آنچنان منحصر به فرد است که با وجود شباهت هاف شبیه به معماری آن نه تنها در سیستان و بلوچستان و کرمان که حتی در بین النهرین، پارس مرکزی، افغانستان، پاکستان و قفقاز نیز مشاهده نمی شود.
با توجه به آنچه کورش محمدخانی باستان شناس و متخصص ژئوفیزیک در خصوص ویژگی های منحصر به فرد شهر باستانی دهانه غلامان که تنها سایت هخامنشی موجود در منطقه است که دارای ساختمان های مسکونی شخصی متعلق به مردم عادی در یک ساتراپی قدرتمند بوده است، احتمال ثبت جهانی این محوطه باستانی افزایش می یابد.
پیشنهاد ثبت جهانی شهر هخامنشی دهانه غلامان در شرایطی مطرح می شود که همچنان معضل چاه نیمه ها، وجود کانال آب، وجود تیرهای برق و جاده ای که دهانه غلامان را به دو بخش تقسیم کرده، مهمترین موانع در مسیر تهیه پرونده ثبت جهانی این شهر هخامنشی در یونسکو محسوب می شوند.
به گفته باستان شناس ها تاکنون هیچگونه پیگیری برای حل مشکلات دهانه غلامان از سوی مسئولین و متولیان میراث فرهنگی انجام نشده است.
مریم جلیلوند
