قنات یکی از شگفت‌انگیزترین کارهای دسته‌جمعی تاریخ بشری است که برای رفع یکی از نیازهای مهم و حیاتی جوامع انسانی، یعنی آب‌رسانی به مناطق کم آب و تأمین آب شرب انسان، حیوان و زراعت و با کار گروهی و مدیریت و برنامه‌ریزی به وجود آمده است. این پدیده‌ی شگفت‌انگیز آب‌رسانی از دیرباز و از عصر آهن به‌عنوان یکی از منابع تأمین آب شرب و کشاورزی در مناطقی که با خطرات خشک‌سالی در فلات ایران روبه‌رو بوده‌اند، نقش کلیدی و مؤثری در نظام اقتصادی و حیات اجتماعی کشور داشته و موجب شکوفایی اقتصاد کشاورزی و ایجاد کار و فعالیت‌های متعدد شهری و روستایی و باعث آرامش مردم بوده است. به گواه تاریخ، و کشفیات باستان‌شناسی این فن‌آوری مهم از ابتکارات ویژه‌ی ایرانیان بوده و به تدریج، به سایر مناطق جهان راه یافته است. پژوهش حاضربه معرفی قنات سرکُره واقع در بخش فورگ که به صورت یک گزارش میدانی تهیه شده می پردازد.
بخش فورگ در95 کیلومتری شهرستان داراب از بخش های75گانه استان فارس،یکی از مناطق نیمه گرمسیری است ودرمنتهی الیه جنوب شرقی استان فارس قرار دارد که با1675کیلومترمربع مساحت یکی از بخش های چهار گانه شهرستان داراب از طرف شمال به بخش رستاق ، از طرف جنوب به لارستان ٬ از شرق به استان هرمزگان و از غرب به شهرستان داراب و زرین دشت محدود می گردد. این بخش با وسعتی بالغ بر دویست کیلومتر مربع که در محدوده ی جغرافیایی 54 درجه و 3 دقیقه و 55 درجه و 30 دقیقه طول شرقی از گرینویچ و 28 درجه و 2 دقیقه تا 28 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی از استوا قرار گرفته است و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 800 متر است بارندگی در این منطقه بسیار نامنظم و پراکنده است و میزان تبخیر سالیانه نزدیک به 2400 میلی متر برآورد شده است.تمامی رشته کوه های منطقه فورگ در امتداد رشته کوههای زاگرس بوده که مرتفع ترین آن کوه چال مانند دیواری این بخش را از بخش رستاق شهرستان داراب و زرین دشت جدا نموده است و تمامی چشمه ها و رشته قناتهای منطقه از دامنه این رشته کوه فوران می نمایدکه طی مسیری تقریبا6کیلومتری در یک مکانی به نام مرا تقسیم می گردد. قنات سرکُره در شمال شرقی روستای قلعه نو یکی از مجموع23قنوات در بخش فورگ می باشد که در حال حاضر فعال و آبدهی دارد قسمتی از آن به زمین های روستای شاه ابوذکریا و قسمتی به زمینهای روستای قلعه نو و نصیرآباد مشرف می گردد.
قنات سرکُره به دست کاوشگران زحمت‌کش بی‌نام و نشان این سرزمین با کم‌ترین امکانات و بیش‌ترین خطرات حفر شده است این قنات را می‌توان نوعی زه‌کش زیرزمینی دانست که آب جمع‌آوری‌شده توسط این زه‌کش به سطح زمین آورده می‌شود و به مصرف آبیاری یا شرب می‌رسد.این قنات تشکیل شده از یک دهانه که روباز است و یک مجرای تونل مانند زیرزمینی و چندین چاه عمودی که مجرا یا کوره زیر زمینی را در فواصل مشخص با سطح زمین مرتبط می‌سازد.طول هر رشته چاه حدود8متر است . مرا به جایی که آب تقسیم می کنند گفته می شود روایت است که نام دیگر مرا در سرکُره 9بیل است به این شرح که9کشاورزبیل به دست قادر به بستن آب این قنات نبوده اند و روایتی دیگر اینکه مقدار آب روستای قلعه نو6بیل باشدواندازه آب شاه ابوذکریا3بیل می باشد. مرا به صورت یک حلقه چاه بزرگ مدور به عرض15 متر و عمق6 متر است که با تراش خاص و منحصر به فرد محل تقسیم آب روستاهای شاه ابوذکریا، نصیرآباد و قلعه نو می باشد .
قنات سرکُره دارای پیشینه تاریخی است بخاطر معماری منحصر به فرد آن که به طور دقیق و خاص توسط مقنی های آن زمان تراشیده شده است جلوه دیدنی دارد. به روایت منابع محلی مردم بخش فورگ از زبان اجدادشان کمتر چیزی به یاد دارند که این خود بیانگر قدمت طولانی این اثر تاریخی و گردشگری می باشد اما به نظر می رسد این قنات مربوط به دوران ساسانیان باشدبا توجه به اینکه در حال حاضراز آب این قنات زمین های اطراف قله بهمن شاه برای کشاورزی مصرف می گردد و کشت گندم و ذرت صورت می گیردو وجود ابنیه وآثار از جمله یک آسیاب آبی دراطراف قلعه بهمن شاه در این خصوص احتمال آن می رود که از آب این قنوات در قلعه بهمن شاه مورد استفاده قرار می گرفته است قدمت قلعه بهمن برخلاف آنچه که گفته شده به 700 سال می رسد قدمت آن خیلی بیشتر از آن است چون این قلعه در دوره ساسانیان و بعد از آن محل استقرار حکومت این منطقه بوده است در دوره اسلامی نیز قسمتی دیگر از این آب به نزدیکی حرم امامزاده شاه ابوذکریا می رفته که هم اینک نیز در جریان است که باغ ها و زمین های اطراف این حرم را سیراب می کند در ذکر نام سرکُره این موضوع قابل توجه است که درمنتهای الیه قنات که آب از آن خارج و به زمین های کشاورزی مشرف می گردد یک استخر در قدیم وجود داشته است که ظاهرا یک یاغی که سرکرده بوده در آنجا مدتی سکونت داشته که اول سرکرده بوده و نهایتا به مرور زمان به سرکُره معروف شده است.
با توجه به قرار گرفتن این قنات در زمین های حاصل خیز منطقه بیدویه و قلعه نو در فصل بهار رویش گلهای قرمز و زرد و همچنین بیدهای چندین ساله خود مکانی برای گردش و تفریح است در حال حاضر این قنات زمین های معروف به ملخی،کوه سفید، کورکدان و مقداری از باغ های قلعه نو و شاه ابوذکریا و نصیرآباد تحت پوشش آبیاری دارد و مالکین تقریبا هفته یکبار از آب این قنات سهمیه دارنددر ماههای تیر و مرداد به دلیل نامعلومی آب این قنات خیلی کم و دیگر ایام تقریبا حدود30اینج آب داردجالب است بدانید این قنات در50متری قنات دیگری بنام بیدوئیه قرار دارد که هر دو آن ها تفریبا از کوه چال سرچشمه می گیرد. بنا به روایت محلی در قدیم به این دو قنات خواهر خوانده نیزمی گفتنددر این قنات ماهی های سردآبی،مارآبی و خرچنگ و… مشاهده شده است.در حاضر این قنات به تنهایی خود امرار معاش بیش از70خانوار در روستای قلعه نو-شاه ابوذکریا و نصیرآباد دارد اما به دلیل بی توجهی و عدم لایه روبی چاهای بالا دست و همچنین حفر چاهای غیر مجاز در اطراف این قنات این روزها مقدار آب دهی آن کم شده است و بیم آن دارد که سرنوشت این قنات هم مثل دیگر قنوات فورگ باشد که خشک شده اند و چاه ها و تونل های آن در حال فرو ریختن می باشد..
منبع : فورگ شناسی
