سرطان پستان

با ابتلا 570 مورد جدید در هر سال در جهان تا سال 1980 و 719 هزار نفر در سال 1985 و 790 هزار نفر در سال 1990، سرطان پستان همچنان شایع ترین سرطان زنان است و 18 درصد کل سرطان ها را شامل می شود. طبق پیش بینی WHO از سال 2000 میلادی سالیانه یک میلیون سرطان پستان جدید در جهان بروز خواهد کرد. میزان بروز سرطان در آمریکا به ویژه در زنان سفیدپوست و به ویژه در ایالت هاوایی، بالاترین میزان بروز در جهان است. اما از لحاظ مرگ و میر ناشی از سرطان پستان در رده ی شانزدهم قرار دارد. در بریتانیا، میزان بروز در زنان 50 ساله به 2 مورد در هر 1000 زن در سال می رسد. و این بیماری شایع ترین علت مرگ در زنان 40 تا 50 ساله بوده و باعث 20 درصد تمام مرگ و میرها در این گروه سنی است. سرطان پستان علت مرگ بیش از 15,000نفر در سال می باشد و میزان بروز آن بویژه در زنان پیر، به آهستگی (در حدود 1 تا 2 درصد) در حال افزایش است. از هر 1000 زن 50 ساله 2 نفر اخیراً دچار سرطان پستان شده اند و در حدود 15 نفر قبل از 50 سالگی دچار این سرطان بوده اند. با در نظر گرفتن این ارقام شیوع سرطان پستان نزدیک 2 درصد است و احتمال ابتلا برای تمام طول عمر در آمریکا 12/2 درصد (یک نفر از هر هشت نفر). شایعترین سن بروز در کشورهای غربی 60 سالگی می باشد ولی در کشورهای جهان سوم 10-12 سال پایین تر است. در کشور ما شایع ترین سن بروز سرطان پستان 40-50 سالگی است. در استان اصفهان طی یک بررسی، شایع ترین سن بروز، 36-45 سالگی بوده است. سرطان پستان: رشد مهار نشده ی سلولهای غیر طبیعی است که در نواحی مختلف سینه ایجاد می شود. این اتفاق ممکن است در بافت های مختلف مانند مجاری ای که شیر را انتقال می دهند، در بافت تولید کننده ی شیر و در بافت غیر غددی رخ دهد. سرطان سینه پس از سرطان پوست دومین سرطان شایع در زنان است. هر ساله تعداد زیادی از مبتلایان به سرطان سینه تشخیص داده می شوند و تعدادی نیز جان خود را از دست می دهند. خطر ابتلا به سرطان سینه با افزایش سن بیشتر می شود. در حدود سه چهارم از موارد بیماری در زنان بالای 50 سال ایجاد می شود. اگر چه این بیماری در زنان بسیار شایع تر است اما در مردان نیز روی می دهد.

علائم سرطان پستان:
 

معمولاً لمس توده به ویژه اگر یک طرف، بدون درد و غیر متحرک باشد، تغییر رنگ قسمتی از پوست پستان، زخم، تورم، خارش قسمتی از پوست، فرورفتگی نوک پستان، حالت پوست پرتقالی، ترشحات غیر طبیعی خونی یا کدر از نوک پستان به ویژه اگر یک طرفه و از یک مجرا باشد و تورم غدد لنفاوی می باشد.

عوامل خطر:
سن:
 

بروز سرطان پستان با افزایش سن بالاتر می رود و به ازای هر 10 سال تا یائسگی، دو برابر می شود. بعد از یائسگی سرعت افزایش بروز، کاهش می یابد. به جز سن سایر عوامل خطر شامل این موارد هستند:

تفاوت جغرافیایی:
 

با در نظر گرفتن سن، تفاوت میزان بروز مرگ و میر سرطان پستان بین کشورهای مختلف تا 7 برابر است. تفاوت بین کشورهای خاور دور و کشورهای غرب در حال کاهش است ولی این تفاوت هنوز در حدود 5 برابر می باشد. تأثیر عوامل محیطی در ایجاد سرطان پستان بیش از عوامل ژنتیکی است.

سن شروع قاعدگی و یائسگی:
 

زنانی که سن شروع قاعدگی پایین و سن یائسگی بالا دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پستان هستند. زنانی که بطور طبیعی بعد از 55 سالگی یائسه شده اند، دو برابر زنانی که قبل از 45 سالگی یائسه شده اند احتمال ابتلا به سرطان پستان را دارند. خطر ابتلا به سرطان پستان در زنانی که قبل از 35 سالگی هر دو تخمدان آنها خارج شده است، فقط 40 درصد زنانی است که یائسگی طبیعی داشته اند.

سن اولین بارداری:
 

هم نازایی و هم سن بالا در اولین زایمان، خطر بروز سرطان پستان را برای تمام عمر افزایش می دهند. خطر سرطان پستان در زنانی که اولین زایمانشان بعد از 30 سالگی بوده، دو برابر زنانی است که اولین زایمانشان قبل از 20 سالگی بوده است. بیشترین خطر ابتلا در زنانی است که اولین زایمانشان بعد از 35 سالگی باشد. به نظر می رسد خطر ابتلا در این زنان حتی از زنانی که اصلاً زایمان نکرده اند بیشتر باشد. زایمان دوم در سنین پایین باز هم خطر سرطان پستان را کاهش می دهد.

سابقه ی فامیلی:
 

در کشورهای غربی تا 10 درصد سرطان های پستان زمینه ی ژنتیکی دارند. احتمال بالای ابتلا به سرطان پستان به طور کلی به صورت اتوزوم غالب با نفوذ محدود منتقل می شود. این نحوه انتقال بدین معناست که امکان انتقال ژن بیماری هم از طرف پدر و هم مادر وجود دارد و ممکن است برخی اعضای خانواده بدون اینکه خود دچار سرطان باشند، ژن بیماری را منتقل کنند.

بیماری خوش خیم قبلی:
 

بیمار مبتلا به هیپرپلازی اپی تلیالی آتیپیک شدید، 4 تا 5 بار احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان نسبت به زنانی که هیچ تغییر پرولیفراتیو در پستان ندارند، دارد. در زنان مبتلا به این بیماری و دارای سابقه ی خانوادگی مثبت از نظر سرطان پستان (فامیل درجه ی اول) این احتمال 9 برابر می شود. زنان مبتلا به کیست های قابل لمس، فیبروآدنوم های کمپلکس، پاپیلوم های مجاری، آدنوزیس اسکلروزیس و هیپرپلازی اپی تلیالی متوسط تا شدید، احتمال بیشتری نسبت به ابتلای به سرطان پستان نسبت به زنانی که بدون این تغییرات هستند دارا می باشند (2-1/5 برابر).

قرار داشتن در معرض اشعه:
 

خطر ابتلا به سرطان پستان در دختران نوجوانی که در جریان جنگ جهانی دوم در معرض اشعه قرار گرفته بودند، دو برابر جمعیت عادی بوده است. تابش اشعه ی یونیزه کننده در سنین بالاتر زندگی نیز احتمال ابتلا را بالاتر می برد، به خصوص اگر تابش اشعه در زمان رشد سریع پستان باشد. غربالگری با ماموگرافی باعث کاهش مشخص مرگ و میر ناشی از سرطان پستان در زنان بالای 50 سال شده است، ولی تأثیر آن روی زنان جوان نامشخص باقی مانده است.

رژیم غذایی:
 

هرچند ارتباط نزدیکی بین شیوع سرطان پستان و چربی رژیم غذایی وجود دارد، ولی به نظر نمی رسد که ارتباط واقعی بین این دو شدید یا واقعی باشد.

وزن بدن:
 

چاقی در زنان یائسه خطر ابتلا به سرطان پستان را دو برابر افزایش می دهد، در حالی که در زنان غیر یائسه همراه با کاهش بروز بیماری است.

مصرف الکل:
 

برخی مطالعات، ارتباطی بین مصرف الکل و شیوع سرطان پستان را نشان داده اند ولی این ارتباط قطعی نیست.

مصرف سیگار:
 

کشیدن سیگار بیش از سی سال می تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را 1/6 برابر در مقایسه با زنانی که سیگار نمی کشند، افزایش دهد. زنان سیگاری مبتلا به سرطان پستان در مقایسه با زنانی غیر سیگاری مبتلا به سرطان پستان، 8 سال جوانتر هستند.

قرص های ضد بارداری:
 

در زنانی که قرصهای ضد بارداری را در اواخر دهه ی سوم عمر، برای فاصله گذاشتن بین حاملگی های خود مصرف می کنند، افزایش خطر سرطان پستان وجود ندارد. مصرف این قرص ها برای مدت 4 سال یا بیشتر قبل از اولین حاملگی کامل توسط زنان جوانتر، تقریباً به طور قطع خطر ابتلا را قبل از یائسگی افزایش می دهد.
درمان جایگزینی هورمونی: مطالعات درباره درمان جایگزینی با استروژن تنها، نشان می دهد که خطر ابتلا بعد از 10 تا 15 سال مصرف تا 50 درصد افزایش می یابد. این تأثیر از تأثیر تأخیر طبیعی معادل در یائسگی کمتر است. تنها مطالعه ی بزرگ نشان می دهد که خطر سرطان پستان به علت مصرف توأم استروژن و پروژسترون از مصرف استروژن تنها بیشتر است. به علاوه با مصرف این هورمونها دانسیته پستان افزایش می یابد که تشخیص سرطان با ماموگرافی را مشکل می کند.

تغییرات فیبرو کیستیک:
 

به خوبی مشخص شده است زنانی که دارای تغییرات فیبروکیستیک هستند و کسانی که مورد بیوپسی از پستان قرار گرفته اند، دارای احتمال بیشتری برای ابتلای بعدی به سرطان پستان می باشند.

سرطان پستان در مردان:
 

کمتر از 0/5 درصد کل سرطانهای پستان در مردان رخ می دهد و این سرطان 0/7 درصد کل سرطانهای مردان را تشکیل می دهد. از نظر سنی اوج شیوع بیماری 10-5 سال بیشتر از زنان است. بیماری به صورت یک توده یا توکشیدگی پوست یا نوک پستان تظاهر می کند و اغلب به صورت یک توده ی غیر مرکزی است. در یک پنجم سرطانهای پستان در مردان، قبلاً ژنیکوماستی وجود داشته است.
عوامل خطر در مردان سندروم کلاین فلتر، درمان استروژنی، افزایش سطح استروژن داخلی به دلیل سندروم Testicular Feminization، تابش اشعه و تروما می باشد.

پیشگیری از سرطان پستان: پیشگیری:
 

اگر چه این اقدامات مصون ماندن از سرطان سینه را تضمین نمی کنند اما به پیشگیری از آن کمک می کنند.
* سیگار نکشید.
* وزن خود را در حد طبیعی و مناسب حفظ کنید.
* مرتب ورزش کنید.
* مصرف الکل را محدود کنید.
* رژیم غذایی سالمی داشته باشید به طوری که حاوی مقادیر زیادی از سبزیجات مانند کلم بروکلی، کلم و گل کلم باشد.
* در حال حاضر توصیه سازمان های تحقیقاتی - بهداشتی بیانگر تشویق افراد به انجام معاینه ی فردی و یا عدم انجام آن نیست. اما اگر سن شما زیر 40 سال است هر سه سال یک بار و درصورتی که بالای 40 سال دارید هر ساله باید توسط پزشک معاینه شوید.
* بررسی رادیوگرافی سینه یا ماموگرافی را به صورت مرتب انجام دهید.

غربالگری:
 

در زمان فعلی به دلیل اطلاعات ناکافی در مورد پاتوژنز بیماری و علل آن، انجام پیشگیری اولیه غیر قابل دسترس به نظر می رسد و لذا برای کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان پستان غربالگری به عنوان یک روش جایگزین قلمداد می گردد روش های مختلف غربالگری که در کتب مرجع ذکر شده اند و در برنامه جاری کشورهای مختلف اجرا می شوند عبارتند از:

1- خودآزمایی پستان (B.S.E , Breast Self Exam) معاینه توسط خود فرد
 

زنان نیز باید برای خودآزمایی پستان ها آموزش دیده و اقدام کنند. به کمک خودآزمایی می توان امکان شناسایی هرچه زودتر سرطان پستان و اخذ بهترین تصمیم درمانی را فراهم آورد. معاینه ی مرتب پستان کمک می نماید تا شما با احساس و ظاهر طبیعی پستان خود آشنا شوید تا در صورت وجود تغییر متوجه آن گردید. بهترین زمان معاینه پستان درست پس از خاتمه ی پریود است. در صورت لمس یک توده جدید، تغییرات طولانی مدت در توده، تغییر شکل نوک پستان یا تغییرات در پوست پستان، بایستی با پزشک خود مشورت نمایید. در بسیاری از موارد توده های پستان بی ضررند، اما گاهی موجب سرطان پستان می شوند.
وجود یک سری مشخصات ویژه در همراهی با ضایعات و توده های قابل لمس پستان (مانند بزرگی پستان، تغییرات پوستی، ترشح، تغییرات نوک پستان، کشیدگی یا عدم تقارن پستان ها، قرمز شدن، زخم های سفت، نامنظم و ثابت و وجود توده های زیر بغل) شک به بدخیمی را بالا می برند. وجود درد، از احتمال بدخیم بودن توده های پستانی می کاهد.

2- معاینه ی بالینی پستان (Clinical Breast Exam، یا معاینه توسط پزشک یا ماما)
 

با توجه به اینکه سرطان پستان از عوامل مهم مرگ و میر در زنان به شمار می رود، معاینه ی پستان یک بخش مهم از معاینات بالینی را تشکیل می دهد.

3- ماموگرافی:
 

غربالگری به روش ماموگرافی منجر به کاهش حدود 30 درصد از مرگ و میر ناشی از سرطان پستان در زنان 50-69 سال می شود. این رقم برای زنان 50-40 ساله حدود 17 درصد است.
ماموگرافی، یک روش کمکی برای مواردی است که ظن بالینی بیماری وجود دارد. به کمک ماموگرافی می توان سرطان های مخفی را پیش از رسیدن به اندازه ی 5 میلی متر کشف نمود. بر اساس دستور العمل فعلی انجمن سرطان آمریکا، بهتر است در خانم ها معاینه ی شخصی پستان از سن 20 سالگی شروع شود، در سن 35 سالگی، یک ماموگرافی به عنوان ملاک اولیه انجام شده و از سنین بین 40 تا 50 سالگی نیز ماموگرافی به صورت سالانه انجام گیرد. غربالگری توسط ماموگرافی با شناسایی زودرس سرطان در مراحل ابتدایی، میزان مرگ و میر ناشی از آن را کاهش می دهد. کلیه ی موارد غیر طبیعی مشاهده شده در ماموگرافی باید به طور دقیق بررسی شوند. چنانچه توده ی قابل لمس وجود ندارد و یافته های ماموگرافی به نظر خوش خیم می رسند، بیمار باید مطابق برنامه ی روتین و بسته به سن خود، پیگیری شود. به خاطر داشته باشید که اغلب توده های پستانی، خوش خیم و غیر سرطانی هستند. اگر ضایعات غیر قابل لمس ماموگرافیک کمی مشکوک به نظر برسند، انجام مجدد ماموگرافی ظرف مدت 6 - 3 ماه، عاقلانه است.

درمان:
 

درمان سرطان سینه به عوامل مختلفی بستگی دارد. ممکن است درمان جراحی به صورت برداشتن جزئی تا کامل سینه انجام شود و درمانهای مکمل مانند درمان دارویی، درمان هورمونی، شیمی درمانی و رادیوتراپی انجام گیرند.
منبع: دیکسون، جی.میچل، «الفبای برخورد با بیماری های پستان»، ترجمه ظفرقندی، منتظری، وزارت بهداشت.
www.balatarin.com
منبع: نشریه پیام پزشک، شماره 57