بازیهای محلی بیارجمند

بازی محلی اِز سر نو گِزر خانُم

این بازی بصورت گروهی بوده و یک نفر به هر طریقی انتخاب میشود و بحالت رکوع می ایستد تا دیگران از روی پشتش بپرند که این پرش همراه با خواندن شعرها و رعایت اصولی است. یک نفر به عنوان اوستا (استاد) که شعرهای بازی را از بر است انتخاب شده و به عنوان نفر اول می پرد و شعر هر پرش را میخواند و دیگران پشت سر او همزمان با پریدن از پشت نفر اول آن شعر را تکرار می کنند. اگر کسی نتواند بپرد یا در میانه راه پایین بیفتد و یا نکات مورد نظر دیگر که بعضی مراحل دارند رعایت نکند، باید جایش را با نفر خم شده عوض کند. اگر تمام مراحل طی گردد و کسی نبازد، نفری که خم بوده درون دایره ای می ایستد و دیگران باید بایشان را به دایره برسانند در حالی که نفر میان دایره سعی می کند به آنها دست بزند. اگر همه پایشان را به دایره برسانند بدون آنکه دست نفر وسط به آنها بخورد، بازی دوباره با همان نفر انجام می شود ولی اگر نفر وسط بتواند به یکی از افراد دست بزند، او باید جایگزین گردد. شعر های بازی به صورت زیر است:

اِز سِر نو گِزر خانُم

باز باز یکی شد
باز باز دو تا شد

سومیش کل نمی زنُم (در این مرحله هنگام پریدن نباید جایی از بدن به نفر خم شده برخورد کند)

چهارمیش چهار دست و پایم بر زِمین ( درهنگام فرود باید چهار دست و پای نفر پرنده به زمین برسد)

پنجمیش یک دست یک پا بر زِمین ( درهنگام فرود باید یک دست و یک پای نفر پرنده بصورت ضربدری به زمین برسد)

شیشمیش شیشه عمرُم بر زِمین

هفتمیش هفت آسمان

هشتمیش هشت در بهشت

نهمیش نام خدا

دهمیش هوریو

یازدهمیش لالام میاد (همراه با خمیازه)

شِبی اول عِدس پِلو

شِبی دوم باقالی پِلو

شِبی سوم بِزِنو بِرو (در این مرحله که مرحله آخر است هنگام پرش، نفر پرنده ضربه ای به نفر خم شده می زند.

بازی محلی سُوآر سُوار قروتی!!

یکی از بازیهای جالب و نشاط آور بیارجمندیها این بازی سُوار سُوار قروتی است. سُوار همان سّوار و قروتی به معنی کشک است (بیاریها به کشک قروت میگویند که بنظر میرسد برگردان ترکی واژه کشک باشد). چرایی این نامگذاری آن برای اینجانب نا آشناست.

در این بازی بچه ها به دو گروه شده و با قرعه یکی از گروه ها باید سواری بدهد. تعداد هر گروه معمولا سه یا چهار نفر است و بیشتر شدن آن بازی را مشکل میکند.گروه سواری دهنده بترتیب پشت سرهم قرار گرفته و بحالت رکوع می ایستند. نفر اول سرش را به دیوار چسبانده و دستانش را روی دیوار میگذارد. نفر دوم دستانش را روی باهای نفر نخست گذاشته و خودش با به او نزدیک میکند. بهمین ترتیب باقی گروه می ایستند. بعد از تشکیل این قطار انسانی گروه دوم نفر به نفر با دورخیز بر روی پشت نفرات خم شده می پرند. تلاش آنها اینست که تا جای ممکن جلوتر بپرند تا همگی روی افراد جا شوند. اگر کسی در هنگام پرش یا بعد از آن پایین بیفتد گروهش بازنده شده و جاها عوض میشود. پس از آنکه تمام نفرات پریدند تا 10 (یا هر شماره توافقی دیگر) می شمارند. در این مدت افراد گروه سواری دهنده نباید بخسبند (خم شوند و روی زمین بنشینند) بلکه باید وزن را کامل تحمل کنند.اگر بخسبند بازی تکرار می شود و اگر بتوانند تا انتهای شمارش ایستادگی کنند نوبت پریدن آنها میشود. به این ترتیب درحالی که تلاش افراد کولی دهنده به حفظ حالتشان است و میخواهند به هر شکل شده یا خود را حفظ کنند و یا کاری کنند نفرات گروه مقابل بیفتند، نفرات سواری گیرنده خود را سنگین کرده و مثلا با پریدن روی سر و گردن افراد زیرین تلاش میکننده آنها را مجبور کنند که بخفتند.

بازی محلی گذلاشتم

همان دوز بازی شهری است. گذلاشتم یک بازی دو نفره است و از یک کاغذ، که روی آن طرحی کشیده شده و جایگاه ها را مشخص می‪کند، و دو سری مهره که معمولا از سنگ یا چوب هستند، تشکیل می‪شود که به دو صورت سه‪تایی و دوازده تایی (شماره سنگ‪ها یا چوب‪ها) انجام می‪پذیرد. البته میتوان طرح بازی را روی زمین کشید و روی آن به بازی ادامه داد.. در روش سه‪تایی یک مربع رسم کرده و از میانه هر ضلع به میانه ضلع مقابل وصل می‪کنیم. به این ترتیب یک مربع با یک بعلاوه در وسط آن ایجاد می‪گردد و 9 جایگاه برای قرار دادن سنگ یا چوب‪ها ایجاد می شود. در روش 12 تایی سه مربع داخل یکدیگر رسم کرده و گوشه های مربع کوچک را با عبور از گوشه های مربع میانی به گوشه های مربع بیرونی وصل می‪کنیم. همچنین از میانه ضلع های مربع کوچک درونی به میانه ضلع‪های مربع بزرگ بیرونی خط رسم می‪کنیم. به این ترتیب 24 جایگاه ایجاد می‪شود. روش بازی بدینصورت است که بصورت قرعه (یا سنگ کاغذ قیچی، یا شماره آوردن و …) یک نفر شروع کننده می شود. وی اولین مهره را گذاشته و به نوبت هر یک مهره های خود را روی جایگاه ها قرار می دهند. هر کس بتواند سه مهره را در یک راستا قرار دهد می تواند یکی از مهره های حریف را حذف کند. در بازی سه تایی با روی خط قرار گرفتن سه مهره بازی تمام می شود زیرا مهره های حریف 2 تا شده و دیگر قادر به بازی نیست ولی در بازی 12 تایی تا جایی که مهره های حریف به 2 برسد بازی ادامه دارد. نکته مهم آنکه در بازی سه تایی می توان مهره ها را از جایشان بلند کرده و در هر جایگاه خالی موجود قرار داد حال آنکه در بازی 12 تایی مادامی که تعداد مهره های بازی کن بیش از 3 تا است، حق ندارد مهره را بلند کند و تنها اجازه حرکت مهره به جایگاه های خالی در همسایگیش را دارد. همچنین باید توجه داشت که در بازی 12 تایی اگر قبل از قرار گرفتن کامل مهره ها روی صفحه یکی از نفرات 3 مهره را ردیف کند، باید از مهره های حریف که در صفحه گذاشته نشده اند (هنوز وارد بازی نشده اند) کم شود نه از مهره هایی که روی صفحه هستند.

بازی محلی سنگله (یه قل دو قل)

سنگله همان «یک قل دو قل» شناخته شده است که در سرتاسر ایران و در شهرهای و روستاهای گوناگونی بازی می شود. ابزار آن پنج سنگ است که یکی از آنها بعنوان گل بکار می‪رود. لازم نیست که این گل از پیش مشخص گردد بلکه هر یک از پنج سنگ را می‪توان در هر گام یا مرحله بعنوان گل بکار برد. بازی سنگله از گام‪های زیادی تشکیل شده است که از ساده آغاز و کم کم سخت تر و سخت‪تر می‪شود. بازی با سنگها با یک دست انجام می‪شود و دست دیگر تنها بعنوان تکمیل کننده و در بعضی از گامها بکار گرفته می‪شود. تعداد بازیگران محدود نیست و می تواند از دو نفر تا هر تعدادی باشد ولی بهتر است بیشتر از پنج نفر نباشد چرا که اگر دیر به دیر نوبت بازیگران شود تا بازی کنند، جذابیت بازی کاهش می ‪یابد.

گام‪های سنگله:

پنج گام اول به سبک زیر است:

1. پنج سنگ را روی زمین ریخته و یکی را بدلخواه بعنوان گل برمی‪گزینیم. با پرتاب گل به هوا یک سنگ را برداشته و گل را در هوا و با همان دست که سنگ از زمین برمی‪دارد و گل را پرتاب می‪کند، می‪گیریم. به همین ترتیب تمام چهار سنگ را برداشته و به گام بعد می‪رویم.

v در هنگام بازی نباید دست بازی کننده و یا سنگی که دستش باید برابر قانونهای بازی به آن بخورد، به سنگهای دیگر برخورد نماید (مانند تکان خوردن یک سنگ در اثر جابجایی سنگ دیگری که به آن تکیه داده است) و اگر بخورد خطا بوده و نوبت بازیگر بعدی است که ادامه دهد.

2. در گام دوم باید بعد از ریختن سنگها و برداشتن گل، سنگهای روی زمین را دو به دو جمع کنیم (مانند گام اول با پرتاب گل به هوا دو سنگ را برداشته و گل را می گیریم سپس دو سنگ بعدی).

3. در این گام سه تا از چهار سنگ را یکجا و سپس تک سنگ مانده را بر می‪داریم. ترتیب یک و سه اجبار ندارد و می‪توان نخست سنگ تکی را برداشت و سپس سه سنگ را.

4. از آنجا که هر چهار سنگ را باید یکجا برداریم، در این گام در حالی که چهارسنگ را در دست داریم، سنگ گل را به هوا انداخته و چهار سنگ را هم زمان روی زمین می‪گذاریم. سپس دوباره گل را به هوا پرت کرده، چهار سنگ را برداشته و گل را می‪گیریم.

5. چون جدا از گل تنها چهار سنگ داریم، در گام پنجم چهار سنگ را در دست نگه داشته و با پرتاب گل انگشت سوابه خود را بنشانه پنچ سنگ روی زمین مالیده و گل را می گیریم.

v گامهای بعدی از نظر ترتیب اجرا صد در صد ثابت نیست و می‪توان آنها را جابجا کرد ولی تلاش نویسنده بر آن بوده که ترتیبی که بیشتر بکار میرود را بیاورد.

گامهای بعدی:

کلو باز؛ کلو بسته؛ کلو روی انگشتان دیگر، پنجه، پنجه پشت، سلطان، بشکن، نشکن، آبپاش گلابپاش، تخم گذار، تخم بردار، لانه مورچه باز، لانه مورچه بسته، عروس و داماد، تنور باز و بسته، تنور وارون باز و بسته، دیوار باز، دیوار بسته، بلندی رو، بلندی پشت دست، شاخ یک تا پنج، سنگ دستشویی، انگشت ضربدری، سکو پشت و رو…

جایزه و تنبیه آخر بازی:

بطور معمول بعد از تمام شدن بازی توسط برنده بر روی دست بازنده (بازنده ها) این قسمت اجرا می گردد. به این ترتیب که به هر یک از پنچ سنگ نامی داده می شود شامل: چنگلو (ویشگول)، پکّه، خنجر، جارو و نازی. برنده این سنگها را نامگذاری کرده و بر پشت دست بازنده می چیند. جای سنگها بر روی دست جلو (روی نوک انگشت وسط)، عقب (نزدیک مچ)، کناره ها (روی انگشتان کوچک و شصت) و وسط دست است. بازنده با پرتاب سنگها به هوا تلاش می کند تا سنگها را در هوا بگیرد. هر سنگی که از دستش رها شود و نتواند آن را بگیرد، مطابق اسمش حکم اجرا می شود:

1. نازی: مثل خود بازی سنگله نفر برنده این سنگ را بعنوان گل بکار برده و با هر بار پرتاب سنگ به بالا، قبل گرفتن دوباره آن روی دست بازنده را ناز می کند. تا زمانی که سنگ از دستش رها شده و نتواند آن را بگیرد.

2. جارو: کمی خشن تر از نازی است و برنده با پرتاب سنگ با خشونت بیشتری دستش را پشت دست بازنده می کشد.

3. خنجر: در این حالت با هر بار پرتاب سنگ به بالا، برنده روی دست بازنده پنجه می کشد.

4. پکه: در این حکم با پرتاب سنگ برنده با مشت بر روی دست بازنده می کوبد.

5. چنگلو: در اجرای حکم این سنگ برنده با پرتاب سنگ به هوا، از پشت دست بازنده ویشگول می گیرد.

به این ترتیب بازی تمام شده و حکم نیز اجرا می شود.

بازی محلی گالدو

بازی گال دو یک بازی گروهیست که در جای جای ایران با اندکی تغییر و با اسم های دیگری بازی می‪شود. اتک متک یا چوگور، الک بازی و … از جمله این نامها هستند. ابزار این بازی دو چوب یکی بلند (50 تا 100 سانتی بسته به سن و سال بازیگران) با نام گال و دیگری کوتاه (نزدیک یک وجب) با نام دو.

گروهی که آغازگر بازیست با کمک گال چوب دو را تا جای ممکن به دورترین فاصله پرتاب می‪کند. برای این کار جایگاه مشخصی در نظر گرفته شده و از دو سنگ کنار هم کمک می گیریم. دو را روی دو سنگ که از هم کمی فاصله دارند می گزاریم و با گال زیرش میزنیم. وقتی در هوا بلند شده با گال به آن ضربه ای می زنیم تا پرتاب شود. در روش دیگر که کمی سخت تر است، دو را روی زمین گذاشته و با گال به یک سر آن ضربه‪ای می‪زنیم. در این حالت دو بصورت چرخان به هوا بلند می شود و با ضربه گال آن را پرتاب می‪کنیم. گروه دوم تلاش می کند که دو را در هوا بگیرد. اگر موفق شود، گروه پرتابگر به اصطلاح سوخته و نوبت گروه داخل زمین می شود. اگر بعد از برخورد دو با زمین آن را بگیرند، اجازه دارند تا هفت قدم جلو بیایند. و اگر دو خودش روی زمین بایستد، از همانجا باید دو را به طرف جایگاه پرتاب کنند. در این هنگام نفر پرتاب کننده می تواند با گال و قبل از ایستادن کامل دو، دوباره به آن ضربه بزند تا دور تر شود. پس از ایستادن دو، پرتابگر فاصله دو تا جایگاه را با گال اندازه می زند. شماره بدست آمده امتیاز اوست که با امتیاز گروه جمع می شود. پس از این نفر، نفرهای بعدی گروه نیز این کار را تکرار می کنند تا آخر. پایان بازی رسیدن به امتیازی است که پیش از شروع بازی برگزیده اند. جایزه برنده نیز بستگی به توافق پیش از بازی دارد ولی بطور معمول گروه بازنده باید به گروه برنده به اندازه محیط زمین بازی کولی بدهد.