نهنگ آبی تنها مشتی از خروار

مسلما اگر بچه‌ای از قبل آگاهی داشته باشد و خانواده و مدرسه در این مورد با آنها صحبت کند، جلوی خطرات بیشتر گرفته می‌شود. اما اشکال بزرگ‌ترها این است که گاهی حواس‌شان نیست که در دنیای نوجوان‌ها چه می‌گذرد، بعد آنقدر این مسائل آسیب‌های خود را می‌زنند که تازه والدین به خودشان می‌آیند که گویا اتفاقی دارد می‌افتد. فقط هم مساله نهنگ آبی نیست. الان یک بازی دیگری هم در چین رایج شده است که نوجوانان به خاطر آن دست به دوختن پوست‌شان یا لب‌شان می‌زنند، یا بازی دیگری که به خاطرش تا مرز خفه شدن پیش می‌روند. این موارد یکی دو تا نیستند، ما جلوی نهنگ آبی را باید بگیریم، جلوی بازی‌های مشابه را هم باید بگیریم اما حذف اینها به تنهایی خطر را از بین نمی‌برد. باید مدارس و والدین اینها را بشناسند، باید بدانند چه اتفاقی دارد رخ می‌دهد و به محض اینکه علامت‌هایی در فرزندشان دیدند به دنبال دلیل و علتش بگردند.

یکی از راه‌هایی که والدین در پیش می‌گیرند، ترس از عواقب و در نتیجه ضبط تلفن همراه و تبلت و کامپیوتر است. این راه مسلما راه درستی نیست چون نوجوان اگر وسایل خودش را در اختیار نداشته باشد، یواشکی به دنبال آنچه می‌خواهد می‌رود، از طریق دوستانش کارش را انجام می‌دهد. اگر متوجه مشکلی می‌شویم نباید نخستین واکنش ما برخورد تند باشد تا مخفی‌کاری به دنبالش بیاید. اما برای این موضوع باید آنقدر رابطه خوبی میان والدین و فرزندان وجود داشته باشد و از قبل نسبت به خطرهای مختلفی که از طریق اینترنت و گوشی‌های همراه و غیره نوجوانان و کودکان را تهدید می‌کند، آگاه باشند که بتوانند فرزندان خود را هم آگاه کنند. بچه باید بفهمد که که مفهوم خودکشی و خودزنی چیست، نباید در این موضوع با آنها برخورد تنبیهی کرد. مدارس هم باید در همه این موارد آگاه باشند و خبر بدهند. فکر نکنند اگر چیزی نگویند خطر کم می‌شود. یک باور غلط این است که اگر مثلا در مورد خودکشی حرف بزنیم بچه‌ها ترغیب می‌شوند و کنجکاو می‌شوند اما باید بدانیم که در این موارد باید حرف زد، باید به دانش‌آموزان در مدارس آگاهی داد. این بچه‌ها به هر حال در جریان همه‌چیز قرار می‌گیرند پس باید خودمان در موردش با آنها حرف بزنیم.

الان شبکه‌های اجتماعی مثل فیس‌بوک به خصوص در مواردی مانند شیوع بازی برخی پیغام‌های هشداردهنده را به کاربران‌شان می‌دهند یا خطوط تلفن حمایتی را در اختیارشان می‌گذارند که اگر کسی دچار افسردگی یا مشکل روحی است با آنها تماس بگیرد. این پیغام‌ها ممکن است کاربران را به فکر بیندازد که: نکند جای درستی نمی‌روم! نکند کارم اشتباه است. اما شما اگر با کلیدواژه‌های فارسی جست‌وجو کنید، چنین اخطارهایی داده نمی‌شود. جای تلفن‌های مشاوره بهزیستی در لیستی که از سوی این شبکه‌ها برای کاربران کشورهای مختلف معرفی می‌شود خالی است. این موضوع را باید مثلا پلیس فتا با ارتباط گرفتن بهتر با این شبکه‌ها حل کند. اگر نوجوان ما بتواند این پیغام‌ها را به زبان خودش دریافت کند و اگر این فیلترها به زبان فارسی هم حساس باشند تاثیر خیلی زیادی دارد.

روانپزشکی کودک و نوجوان، هم برای پیشگیری و هم برای درمان کاملا با موضوعات اجتماعی درگیر است. آنقدر این مساله بوده و مطرح شده که برخی از همکاران ما در موردش اطلاعات جمع کرده‌اند و قرار است در مورد این بازی و موارد مشابه صحبت کنیم. اما من خودم در خصوص این بازی مراجعه‌ای نداشته‌ام و از همکاران هم نشنیده‌ام که کسی به دلیل این بازی به آنها مراجعه کرده باشد. اما باید حواس‌مان باشد که به صورت خاص موضوع آسیب به خود و خودزنی، یک موضوع جدی در میان نوجوانان است. این اقدامات دیگر مثل قدیم نیستند، الان بخشی از این نوجوان‌ها به خاطر اینکه نشان بدهند چقدر جالب و به قول معروف «باحال» هستند به خودزنی دست می‌زنند و بقیه از آنها تقلید می‌کنند. این مدل‌سازی که نوجوانان در میان خودشان دارند خیلی خطرناک است. باید به نوجوانان و کودکان آموخت که بی‌تفاوت نباشند، که هم مواظب خودشان باشند و همسالان‌شان. بچه‌ها فکر نکنند که باید فقط تماشاگر باشند، باید بتوانند به دوستان‌شان کمک کنند و اگر متوجه مسائلی مانند آسیب به خود در آنها می‌شوند باید این موضوع را اطلاع دهند.

*فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان