ارزیابی نقش غدیر خم و ولایت امام علی(ع) بر وقوع انقلاب ایران و ظهور امام مهدی(ع)

1-مقدمه

بانگ آسمانی «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک» رحمه للعالمین، حضرت محمد بن عبدالله(ص) را بر آن داشت که در پی ابلاغ دستور الهی با زبانی که «ما ینطق عن الهوی ان هو الا یوحی» برآید و با ایراد خطبه غدیریه در غدیر خم، نزدیکی وادی تفتیده جحفه منشور جاوید مکتب اسلام را بیان فرماید و جرعه کوثر زلال ولایت را بر کام تشنگان حقیقت فرو ریزد(اداره کل امور فرهنگی دانشگاه یزد، 1390: 3).

هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم و خروج آن حضرت از مکه معظمه نقطه عطفی در تاریخ اسلام به شمار می آید و بعد از این هجرت، حضرت سه بار به مکه سفر کرده اند. بار اول در سال هشتم پس از صلح حدیبیه به عنوان عمره وارد مکه شدند و طبق قراردادی که با مشرکین بسته بودند فوراً بازگشتند. بار دوم در سال نهم به عنوان فتح مکه وارد این شهر شدند، و پس از پایان برنامه ها و برچیدن بساط کفر و شرک و بت پرستی به طائف رفتند و هنگام بازگشت به مکه آمده و عمره بجا آوردند و سپس به مدینه بازگشتند. سومین و آخرین بار بعد از هجرت که پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم وارد مکه شدند در سال دهم هجری بعنوان حجه الوداع بود که حضرت برای اولین بار به طور رسمی اعلان حج دادند تا همه مردم در حد امکان حاضر شوند. در این سفر دو مقصد اساسی در نظر بود، و آن عبارت بود از دو حکم مهم از قوانین اسلام که هنوز برای مردم به طور کامل و رسمی تبیین نشده بود: یکی حج، و دیگری مسئله خلافت و ولایت و جانشینی بعد از پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم(سایت اطلاع رسانی غدیر میثاق، 1390).

سرتاسر حیات طیبه رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و لحظه به لحظه آن در نزد مسلمانان دارای اهمیتی بس شگرف و والاست؛ چرا که نه تنها کلام رسول اکرم به نص صریح آیات قرآن، عاری از هرگونه هوا و هوس و متصل به سرچشمه وحی است، بلکه عمل و فعل آن بزرگوار نیز بر تک تک مسلمانان حجت است و صراط مستقیم را به عالمیان می نمایاند. اما در این میان، مقاطعی خاص از زندگی آن بزرگوار، به جهات گوناگون از اهمیتی ویژه برخوردار می باشد که یکی از بارزترین آنها، واقعه غدیر خم است. واقعه غدیر از ابعاد مختلف و از جهات متفاوت، دارای درخشندگی و تلألؤ خاصی در تاریخ اسلام است. کمتر مقطع تاریخی را می توان در جهان اسلام یافت که از لحاظ سند، اطمینان از اصل وقوع، کثرت راویان و اعتماد بزرگان و علمای مسلمین، قوت و استحکامی نظیر این رویداد مهم داشته باشد. یکی از ارکان زندگی اجتماعی مدیریت است زیرا در اجتماع منافع و مقاصد افراد و سرنوشت اشخاص با یکدیگر ارتباط و اشتراک پیدا میکند و به جهت مطلوب تر شدن این ارتباط و پایمال نشدن حقوق، تعیین وظایف، معرفی حدود و رعایت حقوق ضرورت دارد زیرا از آغاز تا بهامروز در هر کجا که چند انسان به گرد یکدیگر جمع شدند تا زندگی خود را براساس تعادل و همکاری تکمیل نمایند. یکی از حوادث مهم وبزرگ تاریخ اسلام، حادثه غدیر است، این حادثه بزرگ که در اواخر عمر پیامبر اکرم(ص) رخ داده است، منشا بسیاری از حوادث، تحولات میباشد. تا آنجاکه مسلمان جهان قرن های متمادی با دسیسه های گوناگون داخلی و خارجی، دست به گریبان شدند و عزت، اقتدار و هویتاسلامی شان قربانی گسترش فرهنگ بیگانه شد و دین اسلام وارد مرحله تازه ای و نویی شد که در ادیان گذشته، سابقه نداشت چه اینکه باحرکت این رودخانه بزرگ فرهنگ غنی اسلام، همه انسان ها از آن سیراب خواهند شد(وظیفه دمیرچی، 1393: 1).

اراده حکیمانه خداوند بر این تعلق گرفته است که واقعه تاریخی غدیر در تمام قرون و اعصار، به صورت زنده در دلها وبه صورت مکتوب در اسناد وکتب، بماند ودر هر عصر وزمانی نویسندگان اسلامی در کتابهای تفسیروحدیث وکلام وتاریخ از آن سخن بگویند وگویندگان مذهبی در مجالس وعظ و خطابه در باره آن داد سخن دهند وآن را از فضایل غیر قابل انکار حضرت علی علیه السلام بشمارند. نه تنها خطبا و گویندگان، بلکه شعرا و سرایندگان بسیاری از این واقعه الهام گرفته اند و ذوق ادبی خود را از تامل در زمینه این حادثه و از اخلاص نسبت به صاحب ولایت مشتعل ساخته اند و عالیترین قطعات را به صورت های گوناگون و به زبانهای مختلف از خود به یادگار نهاده اند. یکی از حوادث مهم و بزرگ تاریخ اسلام، حادثه غدیر است. این حادثه بزرگ که در اواخر عمر پیامبر اکرم (ص)، رخ داده است، منشا بسیاری از حوادث، تحولات، گرایش هاف فرهنگ ها، عقاید و ایده ها گردید. در طول 1400 سال گذشته، محققان و اندیشه مندان بسیاری، به پژوهش و تجزیه و تحلیل و بررسی این واقعه تاریخی پرداخته اند، پایه همه این بررسی ها بر فرض صحت و تحقق حادثه غدیر استوار است(حسینی مقدم، 1387، 141). غدیر تنها یک روز نیست کلید خوردن تاریخ است. تاریخی به وسعت جهان و به عمق بشریت و انسانیت. پس انگاریدن آن به عنوان تنها یک عید، یک روز، بدون دانستن و تفکر در فلسفه آن ظلم به معنای تبلیغی، اندیشمندانه و جهادی آن است.اگر تنها هدف، داشتن مدیر و حاکم یک اجتماع بوده، می شد یک فرد سیاسی، یک جامعه شناس، یک مدیر، یک فرد آشنا به مسائل حقوقی، جامعه را اداره کند اما از قرائن پیداست که هدف انتخاب و انتصاب یک انسان کامل بیشتر از مدیریت یک جامعه است. و واضح تر و پرمنظورتر از تعیین یک رهبر دینی صرف یا یک رهبر سیاسی صرف نیست. هدف تعیین چراغی بوده که با تمسک به آن تظلم خاموش شود، ترس به شجاعت، تساهل به تعهد تبدیل شود و انسانیت به واسطه کلام او، اخلاق او، نقش امامت الهی او تحقق یابد. در خط غدیر هیچ تشویشی نیست، شکی نیست، تسلیمی نیست، تساهل و تسامحی نیست و چشم پوشی از حقی نیست؛ حتی اگر این حق، حق یک زن نصرانی باشد. در این خط طاغوت معنایی ندارد. تمام عظمت طاغوت در برابر تمام عظمت ابوذر پابرهنه قرار می گیرد؛ تسلیم و حقیر و خفیف.در خط غدیر، حکم، حکم خداست؛ اما قرآن بر سر نیزه نیست؛ شجاعت و دلاوری در قلب مالک اشتر است. در حکومت غدیر شیر و نمک دو نوع خورش است و ممنوع. در حکومت غدیر جامعه ای نیاز به پیشوا دارد که فرد فردش در مدرسه اسلام تربیت شده اند. این جامعه است که باید از آلودگی هرگونه تجاوز، چه قلمی و فکری و فرهنگی، چه نظامی و کشورگشایانه با منطق ها و تاریخ های ساختگی به نام اسرائیل پاک شود. در حکومت غدیر زیر چتر معنویت است که می توان در آسمان پیشرفت علمی و تکنولوژیک بال زد. در حکومت غدیر چشمه های استعداد علمی با افراد آن متولد می شود و حکومت موظف و مکلف پرورش این استعدادهای مسلمان است؛ پس برنامه ریزی در جهت تولید علم و حمایت از نخبگان علمی و فرهنگی وظیفه حاکم الهی غدیر است. در این زمینه هم هیچ گونه کوتاهی از جانب حاکم و مسئول قابل گذشت نیست. بنابراین در راستای شناخت کامل فلسفه غدیر نیاز است به بررسی همه جانبه غدیر با ابعاد و اطراف آن پرداخته شود و اهمیت آن بر همگان مشخص گردد.

2-پیشینه تحقیق

حسینی ادیانی(1381) در مقاله ای با موضوع « چرا به حدیث غدیر عمل نشد؟» به این امر اشاره کرده است که یکی از مهم ترین مباحث کلام اسلامی مسأله امامت و رهبری است، به گونه ای که اختلاف دیدگاه مسلمانان در آن نخستین انشعاب را در بین شان در پی داشته است و آنها را به دو گروه بزرگ شیعه و سنی تقسیم کرده است. از نظر متکلمان شیعه مشروعیت امامت و جانشینی پیامبر بر اساس نصی الهی است، گرچه امامت در بعضی از ابعادش نیازمند به بیعت و مقبولیت مردمی است. یکی از مهمترین دلائل متکلمان شیعه بر امامت امیرمؤمنان علی (ع)، حدیث غدیر است که از حیث سند حدیثی است متواتر، و اگر اختلافی هست در دلالت آن است که اهل سنت دلالت آن را بر خلاف انکار می کنند. شیعه که دلالت آن را بر امامت تمام می دانند. حسینی مقدم(1387) در پژوهشی به بررسی غدیر از منظر عالمان اهل سنت پرداخته است و به این نتیجه دست یافته است که کی از حوادث مهم و بزرگ تاریخ اسلام، حادثه غدیر است. این حادثه بزرگ که در اواخر عمر پیامبر اکرم (ص)، رخ داده است، منشا بسیاری از حوادث، تحولات، گرایش هاف فرهنگ ها، عقاید و ایده ها گردید. در طول 1400 سال گذشته، محققان و اندیشه مندان بسیاری، به پژوهش و تجزیه و تحلیل و بررسی این واقعه تاریخی پرداخته اند، پایه همه این بررسی ها بر فرض صحت و تحقق حادثه غدیر استوار است. حاجی زاده(1390) در مقاله ای به بررسی واقعه غدیر در آیینه اشعار سید حمیری پرداخته است که نتایج بیانگر آن است که ادبیات عرب نیز، که بعد از اسلام، راهی دراز پیموده و پانزده قرن فراز و نشیب ها را پشت سر گذاشته است، خطوط روشنی را در خلال مضامین شعری خود نشان می دهد. یکی از این خطوط روشن، توجه به واقعه غدیر است که در شعر اکثر شاعران عرب متجلی است. سید حمیری یکی از شعرای بزرگ اهل بیت است که درباره غدیر اشعار بسیاری دارد. وی با بهره گیری از ذوق و قریحه ناب خود، چکامه های زیبا و ماندگاری در توصیف مقام شامخ و فضایل اخلاقی امام علی (ع) و به وی‍ژه واقعه غدیر خم از خود به یادگار گذاشته است. این شاعر مشهور شیعی با بیت بیت اشعار خود، حقانیت علی و خاندانش را یادآوری کرده و منکران آفتاب آسمان ولایت را به زانو در آورده است. عطارزاده(1390) در پژوهشی به بررسی غدیر خم: ابتکار نبوی در نفی قدرت استیلایی پرداخته است که نتایج بیانگر آن بود که در پی مخالفت اهل مکه با رسالت نبوی و هجرت اجباری به مدینه، حضرت با یاری و همراهی اهالی آن شهر بود که توانست شالوده حکومتی بر پایه عدالت اجتماعی را بیفکند. بی شک، متناسب با چنین شیوه ای است که پیامبر بزرگوار اسلام تداوم رسالت و تکمیل دیانت خود را در فرایند تعیین جانشین خویش در غدیر خم دنبال می کند و به رغم برخورداری از حق و قابلیت والای انتصاب مستقیم علی بن ابی طالب، با تبیین محورهای شایستگی چنین عنصری در مقام هدایت امور مسلمین، بر آن است تا با درونی سازی پذیرش وی از سوی مخاطبین، بر ضرورت احراز ویژگی کارآمدی دولت اسلامی از رهگذر همکاری و مساعدت همگانی آحاد جامعه تاکید کند.

رزاقی هریکنده نی(1393) در مقاله ای به واکاوی سندی و دلالی حدیث غدیر در مصادر اهل سنت پرداخته است که نتایج بیانگر آن بود که در کتابها و آثار حدیثی و تاریخی اهل سنت از واقعه غدیر سخن به میان آمده واکثر علماء و محدثین اهل سنت اینواقعه را محقق دانسته و به صحت آن معترف و برخی در این خصوص کتابهائی را تألیف نمودند. با این اوصاف برخی ازاهل سنت در سند ودلالت حدیث خدشه وارد نموده، گروهی از اهل سنت با توجه به کثرت راوی و روایت در خصوصماجرای غدیر، معتقد به انکار آن شده و یا شبهاتی را در خصوص سند حدیث وارد نمودند. گروه دیگری نیز که با توجهبه کثرت راوی و روایت در خصوص ماجرای غدیر، قادر به انکار آن نشدند در دلالت حدیث خدشه وارد نمودند.

3-سوالات پژوهش

1.مهم ترین اهداف واقعه غدیر چه مواردی می باشد؟

2.اهمیت واقعه غدیر در چه چیزی می باشد؟

3.ارتباط ما بین انقلاب ایران و غدیر خم چه می باشد؟

4-روش کار

پژوهش حاضر تحقیقی توصیفی-تحلیلی می باشد که بر اساس اطلاعات کسب شده از اسناد مختلف کتبی و غیر کتبی و همچنین کتب تالیف شده در این زمینه بوده است. نحوه گردآوری اطلاعات بر اساس مراجعه به کتب کتابخانه ای و همچنین سایت های اینترنتی و بهره گیری از اطلاعات اشخاص خبره در این مورد بوده است.

ابزار گردآوری اطلاعات شامل فیش برداری از کتب و همچنین اطلاعات کسب شده از افراد متبحر میباشد.

5-غدیر خم

در سال دهم هجرت، به دستور الهی، آخرین سفر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به مکه برای تعلیم حج و اعلام ولایت ائمه (علیهم السلام) آغاز شد. در این سفر بیش از یکصد و بیست هزار نفر آن حضرت را همراهی کردند که در شرایط آن زمان سابقه نداشت. بلافاصله پس از پایان مراسم حج، اعلام شد همه حجاج از مکه خارج شوند و برای برنامه ای مهم در غدیر خم - که کمی قبل از محل جدا شدن کاروان ها بود ـ حضور یابند(انصاری، 1390). نیم روز هیجدهم ذی الحجه بود که ناگهان پیک وحی بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و از جانب خدا پیام آورده که: «ای رسول آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده به گوش مردم برسان و اگر چنین نکنی رسالت او را ابلاغ نکرده ای و خداوند تو را از گزند مردمان حفظ خواهد کرد» پیامبر دستور توقف دادند و همگان در آن بیابان بی آب و در زیر آفتاب سوزان صحرا فرود آمدند و منبری از جهاز شتران برای پیامبر ساختند و رسول خدا بر فراز آن رفته و روی به مردم کردند. ابتدا خدای را سپاس فرموده و از بدی های نفس اماره به او پناه جست و فرمود: ای مردم بزودی من از میان شما رخت بر می بندم، آنگاه می افزاید چه کسی بر مومنین در ارزیابی مصلحت هاو شناخت و تصرف در امور سزاوارتراست همه یک سخن می گویند خدا و پیامبر داناترند. در واقع پیامبری که خود تمام کننده تمامی آورده های انبیاء(ع) است، دین را کامل کرده، احکام و عقاید کامل شده، این چه خبر مهمی است که در واپسین روزهای عمر پیامبر(ص) آمده؟ اهمیت موضوع در چیست؟ باید موضوع بسیار مهمی باشد، اساس دین باشد(یادبودی، 1391، 6).

رسول گرامی می فرماید: آیا من به شما از خودتان اولی و سزاوارترنیستم و همگان یک صدا جواب می دهند که چرا چنین است آنگاه فرمود: من دو چیز گرانبها در میان شما می گذارم یکی ثقل اکبر که کتاب خداست و دیگری ثقل اصغر که اهل بیت منند. مردم، بر آنان پیشی نگیرید و از آنان عقب نمانید. آنگاه دست علی (ع) را در دست گرفت و آن قدر بالا برد که همگان او را در کنار رسول خدا دیدند و شناختند سپس فرمود: خداوند مولای من و من مولای مومنان هستم و بر آنها از خودشان سزاوارترم.ای مردم هر کس که من مولا و رهبر اویم این علی هم مولا و رهبر اوست و این جمله را سه بار تکرار کرد و چنین ادامه داد: پروردگارا، دوستان علی را دوست بدار و دشمنان او را خوار. خدایا علی را محور حق قرار ده و سپس فرمود: لازم است حاضران این خبر را به غایبان برسانند. هنوز اجتماع به حال خود باقی بود که دوباره آهنگ روح بخش وحی گوش جان محمد صلی الله علیه و آله را نواخت که: «امروز دینتان را برایتان کامل نمودم و نعمت خود را بر شما به پایان رساندم و اسلام را به عنوان دین برایتان پسندیدم» و بدین سان علی (ع) از جانب خداوند برای جانشینی پیامبر (ص) برگزیده شد. در واقع نکته اساسی در جریان غدیر؛ این نیست که علی بن ابیطالب عالم غیب است، عالم بما کان و یکون است و امثال ذلک. زیرا اینها در طی این بیش از 20 سال گفته شد؛ باب مدینه علم بودن و مانند آن گفته شد، بلکه سخن از سرپرستی و آنچه که باعث کمال دین و تمام نعمت است، میباشد(جوادی آملی، 1391، 19).

مهمترین مقاصد حضرت محمد(ص) در خطبۀ غدیر را می توان در موارد زیر خلاصه کرد.

1- نتیجه گیری از زحمات23ساله رسالت با تعیین ادامه دهندگان این راه.

2-حفظ دائمی اسلام با جانشینانی که از عهدۀ این مهم برآیند.

3- اقدام رسمی برای تعیین خلیفه که از نظر قوانین ملل سندیت دارد.

4- ترسیم خط مشی آیندۀ مسلمین تا آخر دنیا با تعیین مولای متقیان و ائمه معصومین(ع)

5- اتمام حجت بر مخالفان اسلام اعم از مقصرین و معاندین.

این اهداف بلند در سایۀ شرایطی انجام شد که شایستۀ ابدیت غدیر بود و آن را بعنوان یک واقعه استثنایی درآورد.

6-سندیت واقعه غدیر خم

پیامبر(ص) پس از مقدمه چینی و ذکر مقام خلافت و ولایت امیرالمومنین(ع)، برای آنکه تا آخر روزگار راه هر گونه شک و شبهه بسته باشد و هر تلاشی در این راه در نطفه خنثی شود، ابتدا مطلب را به طور لسانی اشاره کردند و سپس بصورت عملی برای مردم بیان کردند. بدین ترتیب که ابتدا فرمودند: «باطن قرآن و تفسیر آن را برای شما بیان نمی کند مگر این کسی که من دست او را می گیرم و او را بلند می کنم و بازویش را گرفته او را بالا می برم»(مجلسی، 1983م، ج75، 321). در کتابها و آثار حدیثی و تاریخی اهل سنت نیز از واقعه غدیر سخن به میان آمده واکثر علماء و محدثین اهل سنت این واقعه را محقق دانسته و به صحت آن معترف و برخی در این خصوص کتابهائی را تألیف نمودند. با این اوصاف برخی از اهل سنت در سند و دلالت حدیث خدشه وارد نموده، گروهی از اهل سنت با توجه به کثرت راوی و روایت در خصوص ماجرای غدیر، معتقد به انکار آن شده و یا شبهاتی را در خصوص سند حدیث وارد نمودند. گروه دیگری نیز که با توجه به کثرت راوی و روایت در خصوص ماجرای غدیر، قادر به انکار آن نشدند در دلالت حدیث خدشه وارد نمودند(رزاقی هریکنده نی و همکاران، 1393، 1). مرحوم علامه امینی در کتاب الغدیر خودنام راویان حدیث غدیر را به ترتیب زمان زندگی ذکر کـرده اسـت:

در میان اصحاب رسول خدا (ص ) 110 نفر،.

در میان تابعین 84 نفر،

در میان علمای قرن دوم هجری 56 نفر،

در میان علمای قرن سوم هجری 92 نفر،

در میان علمای قرن چهارم هجری 43 نفر،

در میان علمای قرن پنجم هجری 24 نفر،

در میان علمای قرن ششم هجری 20 نفر،

در میان علمای قرن هفتم هجری 21 نفر،

در میان علمای قرن هشتم هجری 18 نفر،

در میان علمای قرن نهم هجری 16 نفر،

در میان علمای قرن دهم هجری 14 نفر،

در میان علمای قرن یازدهم هجری 12 نفر،

در میان علمای قرن دوازدهم هجری 13 نفر،

در میان علمای قرن سیزدهم هجری 12 نفر،

در میان علمای قرن چهاردهم هجری 19 نفر

حدیث غدیر در کتب معتبر اهل سنت از جمله در کتاب «مُسند»امام احمد حنبل،در «سنن» تِرمَذی، «مُسند احمد» و در «مُستَدرک» حافظ ابن عبداللّه حاکم نیشابوری به مضامین مختلف ذکر شده است.

یکی از مهم ترین مباحث کلام اسلامی مسأله امامت و رهبری است، به گونه ای که اختلاف دیدگاه مسلمانان در آن نخستین انشعاب را در بین شان در پی داشته است و آنها را به دو گروه بزرگ شیعه و سنی تقسیم کرده است. از نظر متکلمان شیعه مشروعیت امامت و جانشینی پیامبر بر اساس نصی الهی است، گرچه امامت در بعضی از ابعادش نیازمند به بیعت و مقبولیت مردمی است. یکی از مهمترین دلائل متکلمان شیعه بر امامت امیرمؤمنان علی (ع)، حدیث غدیر است که از حیث سند حدیثی است متواتر، و اگر اختلافی هست در دلالت آن است که اهل سنت دلالت آن را بر خلاف انکار می کنند. شیعه که دلالت آن را بر امامت تمام می دانند(حسینی ادیانی، 1381، 89). یکی دیگر از سندیت های موکد بر واقعه غدیر وجود اشعار متعدد از همان آغاز واقعه غدیر تا کنون می باشد. در واقع شعر و ادبیات هر قوم آیینه افکار، باورها، و گرایش های آن است. نماد تفکر، اعتقادات، و فرهنگ مکتبی شیعه نیز در آیینه ادبیات آیینی شاعران ولایی شیعی متجلی است. از آن جا که غدیر نماد تشیع است، چندان هم گزافه نیست اگر شعر غدیر را با شعر شیعی هم خانواده و هم سو به شمار آوریم. چرا که شعر شیعی نشئت گرفته از باورهای ناب معتقدان به ولایت علوی است و آب راهه زلال و پایان ناپذیر آن غدیر خم است. در میان وقایع اسلام، تنها واقعه غدیر است که از همان لحظات وقوع، قطعه شعری به مثابه سند دائمی ضمیمه آن است. شعر با وزن و قافیه آن مدرک ماندگاری در پرونده غدیر است که سینه به سینه حفظ شده و با توجه به اهمیت ادبی آن در کتاب ها ثبت شده است. ادبیات عرب نیز، که بعد از اسلام، راهی دراز پیموده و پانزده قرن فراز و نشیب ها را پشت سر گذاشته است، خطوط روشنی را در خلال مضامین شعری خود نشان می دهد. یکی از این خطوط روشن، توجه به واقعه غدیر است که در شعر اکثر شاعران عرب متجلی است. سید حمیری یکی از شعرای بزرگ اهل بیت است که درباره غدیر اشعار بسیاری دارد. وی با بهره گیری از ذوق و قریحه ناب خود، چکامه های زیبا و ماندگاری در توصیف مقام شامخ و فضایل اخلاقی امام علی (ع) و به وی‍ژه واقعه غدیر خم از خود به یادگار گذاشته است. این شاعر مشهور شیعی با بیت بیت اشعار خود، حقانیت علی و خاندانش را یادآوری کرده و منکران آفتاب آسمان ولایت را به زانو در آورده است(حاجی زاده، 1390، 25).

7-مفهوم عید

هیجدهم ذی الحجه روزغدیر خم را مسلمین خصوصا شیعیان عید شمرده اند دانشمندان لغت و زبان شناسی عید را از مشتقات ماده"ع و د" به معنای بازگشت می دانند و در نوروز بازگشت حیات را به پیکر سرد گرامی می دارند حیاتی که در هجوم خزان به سردی می گراید و دربیداد سرمای زمستان تا مرز نیستی پیش می رود تا آنجا که گویی هرگز نبوده است.

غدیر بازگشت حیات دوباره اسلام است.علاوه اینکه عید غدیر تشریع هم شده است در زیر به نمونه هایی از روایاتی که غدیر را عید شمرده اند اشاره می شود:فرات بن ابراهیم کوفی از امام صادق علیه السلام نقل می کند که ایشان به نقل از پیامبر اکرم فرمودند«یوم غدیر خم افضل اعیاد امتی» روز غدیر بزرگترین عید امت من است. حسن بن راشد می گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم غیر از عید فطر و قربان برای مسلمانان عید دیگری هم هست؟ فرمودند: بلی و این عید از آن دو عید دیگر با فضیلت تر است. گفتم: کدام روز است؟ فرمود: روز هیجدهم ماه ذی حجه عید غدیر خم. عرض کردم: قربانت شوم در آن روز چه اعمالی انجام دهیم؟ روزه بگیرید بر محمد و آلش صلوات بفرستید. ..... فرمودند: انبیا علیهم السلام روزی که وصی خود را نصب می کردند امر می کردند که آن روز را جشن بگیرند وقتی به سیره ائمه و پیامبر اکرم مراجعه می شود در می یابیم که پیامبر و امیر مومنان و سایر ائمه با روز غدیر به عنوان یک عید برخورد کرده و مسلمانان را به تبریک و تهنیت گفتن به هم دعوت کرده اند امام حسن علیه السلام روز عید غدیر در کوفه مهمانی بزرگی برپا می داشتند.

امام علی با فرزندان و گروهی ازپیروانش بعد از نماز برای شرکت در مجلس به منزل امام حسن علیه السلام می رفتند. و پس از اتمام مهمانی امام حسن علیه السلام هدایایی به مردم اعطا می فرمود.لذا این حرکت امام حسن علیه السلام موجب شد مردم به روز عید غدیر عادت کنند.

در مقام تطبیق این نکته با موازین مکتبی و مذهبی باید گفت عید آدمی بزرگداشتِ بازگشتِ حیاتِ معنویِ انسان است. در چنین باوری نوروز انسان روزی استکه وی به خویشتن باز گردد و گمشده اش را دریابد. مثلا در ماه مبارک رمضان آدمی بعد از سی روز جهاد و مجاهده با نفس سرکش تمام ناخالصی های وجودش را ذوب می کند تا عبودیت ناب در آن تجلی کند و آنگاه عید فطر است. پس عید اسلامی بازگشت حیات است و تعیین آن بر عهده شرع اقدس. غدیر بنا بر این تفسیر هر دو شرط را دارد یعنی هم بازگشت به خوبشتن است.و هم از طرف شرع مشخص شده است. رمز عید بودن «غدیر»، کمال دین و اتمام نعمت در سایه تداوم خط رسالت در شکل و قالب امامت بود. به فرمان پیامبر خدا(ص)مسلمانان مامور شدند «ولایت » را به صاحب ولایت تبریک گویند و با آن حضرت بیعت کنند. رسول خدا نیز براین نعمت الهی شادمانی کرد و فرمود: «الحمدلله الذی فضلناعلی جمیع العالمین.» آیه قرآن به صراحت، این روز را روز اکمال دین و خشنودی پروردگار از این واقعه و این تعیین وصی دانسته، رمزدیگری ازعید بودن غدیرخم است. فرخندگی این روز و عظمت این مراسم و عیدبودن غدیر، در آن روز و لحظه برهمگان روشن بود. این نکته راحتی «طارق بن شهاب » مسیحی که در مجلس عمربن خطاب حضور داشت،فهمیده بود که گفت: اگر این ایه(الیوم اکملت لکم دینکم...)(مائده / 3) در میان ما نازل شده بود، روز نزول آیه را عید می گرفتیم. هیچ یک از حاضران نیز حرف او را رد نکردند. خود عمر نیز سخنی گفت که به نوعی پذیرش حرف او بود(خراسانی، 1390).

8-اهمیت غدیر خم

روز عید غدیر خم یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان بویژه شیعیان است، روزی که در حقیقت باید آن را بزرگترین عید خدا و زبونی شیطان دانست، چرا که در این روز خجسته پیوند میان کفر و نفاق افشا و با صراحت از مقام ناب ولایت دفاع شد. در اهمیت این روز باید گفت که سابقه غدیر و عید گرفتن این روز مقدس، به زمان پیامبر اکرم(ص) می رسد. در دوران ائمه اطهار علیهم السلام نیز این سنت دینی ادامه داشته و امینان وحی الهی، همچون امام صادق(ع) و امام رضا(ع) آن را آشکار ساخته و یادش را گرامی و زنده نگه می داشتند. پیش از آنان نیز، امیر المومنان(ع) احیاگر این عید بود(محدثی، 1391، 6). به خوبی آشکار می گردد یکی از مهمترین وقایع تاریخ پرفراز و نشیب اسلام که در بین عامه مسلمانان، واقعه ای مسلم، پذیرفته شده و قطعی تلقی می گردد، واقعه غدیر خم است. هر چند در بینش سیاسی اسلام حاکمیت اصلی از آن خداست، اما اعتقاد به برتری حاکمیت الهی و احکام شرعی به هیچ روی به معنای تحدید و یا نقصان نقش و تاثیر مردم در ارتقای کارکرد دولت اسلامی، در مقام مدیریت کلان اجتماعی سیاسی نیست، زیرا بر خلاف باور برخی نحله های فکری در حوزه سیاست اسلامی، که با طرح وامداری مستقیم قدرت خلیفه و دولت اسلامی از ذات خداوندی، در عمل نقشی برای مردم در همراهی و کارآمدسازی نهاد قدرت در انجام وظایف و انتظارات ناشی از آن در عرصه عمومی قائل نیستند، سیره پیامبر گرامی اسلام در بنای حکومت، به منزله اهرم اجرایی قدرت، خلاف این باور را ثابت می کند. در پی مخالفت اهل مکه با رسالت نبوی و هجرت اجباری به مدینه، حضرت با یاری و همراهی اهالی آن شهر بود که توانست شالوده حکومتی بر پایه عدالت اجتماعی را بیفکند. بی شک، متناسب با چنین شیوه ای است که پیامبر بزرگوار اسلام تداوم رسالت و تکمیل دیانت خود را در فرایند تعیین جانشین خویش در غدیر خم دنبال می کند و به رغم برخورداری از حق و قابلیت والای انتصاب مستقیم علی بن ابی طالب، با تبیین محورهای شایستگی چنین عنصری در مقام هدایت امور مسلمین، بر آن است تا با درونی سازی پذیرش وی از سوی مخاطبین، بر ضرورت احراز ویژگی کارآمدی دولت اسلامی از رهگذر همکاری و مساعدت همگانی آحاد جامعه تاکید کند (عطار زاده، 1390، 33).

از منظری دیگر، آنچه که بر گونه غدیر، رنگ جاودانگی می زند؛ و اهمیت این واقعه را مضاعف می گرداند، نزول 2 آیه از قرآن کریم، یکی آیه 67 سوره مائده و دیگری آیه 3 سوره مائده، در ارتباط با این رویداد بزرگ است که بر طبق نظر مفسران نام آور شیعه و سنی، شأن نزول این آیات، مربوط به واقعه غدیر خم می باشد. هنگامی که کمی بیشتر در مقایسه مفاد این آیات و لحن آنها با سایر آیات قرآن کریم می اندیشیم، درمی یابیم اگر نگوییم چنین آهنگ کلامی در میان سایر آیات بی نظیر است، لااقل کمتر آیه ای را می توان یافت که مضامین و لحنی شبیه به این دو آیه داشته باشد. طبیعی است هر مسلمان هنگامی که در تلاوت قرآن بدین دو آیه می رسد، شگفت زده از خویش بپرسد این چه امر خطیری است که عدم ابلاغ آن توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، زحمات 23 ساله آن حضرت را تباه می  گرداند و در این صورت نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) هرگز رسالت خویش را به مردم نرسانده و وظیفه پیامبری را بجای نیاورده است؟ واقعاً این چه پیامی است که خداوند متعال به پیامبر خویش وعده داده است تا او را در زمینه ابلاغ آن، حافظ و نگهدار باشد؟ به علاوه، مگر این موضوع چه اهمیتی دارد که ابلاغ این پیام به امت و پیروی مردم از آن، سبب کامل شدن دین و تمام شدن نعمت و رضایت پروردگار می- گردد؟  پس دیگر جای هیچ تردیدی باقی نمی ماند که روز نزول و ابلاغ این امر مهم و خطیر که بدین 

واسطه، روز اکمال دین و رضایت پروردگار محسوب می گردد، دارای اهمیت بسزایی در میان مسلمین خواهد بود.

از آنچه که گذشت، مشخص می گردد علاوه بر مورخان که به تناسب فن خویش (و البته به دلیل اثرات و نتایجی که بر پایه این مطالعه بنا می گردد)، به واقعه غدیر نگاهی موشکافانه دارند، غدیر از آن جهت که حدیثی قطعی و متواتر است و کار یک محدث، شناسایی احادیث معتبر و دقت بر روی مفاهیم آنهاست، مورد توجه محدثین است و دارای جایگاهی ویژه در کتب مختلف حدیث می باشد. به خاطر نزول 2 آیه ویژه از قرآن کریم درباره این واقعه که القاکننده مفهومی منحصر بفرد و دارای لحنی کم نظیر در میان سایر آیات است، غدیر منشأ بحثهای گوناگونی در کتب تفسیری می باشد. با تکیه بر مفاهیم این آیات و اثرات شگرف اعتقادی مترتب بر آن، این واقعه منظور نظر مخصوص متکلمان واقع گشته است. حتی لغویین نیز توجه خاص خویش را به این رویداد مهم معطوف داشته اند و به هنگام شرح و توضیح کلمه غدیر خم (که نام محلی است)، به اصل این رویداد اشاره نموده اند. ادیبان و شعرای بسیاری در میان امت اسلامی در طول 14 قرن، از همان لحظه وقوع و در همان صحنه گرفته تا روزگار معاصر، همواره این واقعه بزرگ را در آثار و اشعار خویش، توصیف و تشریح نموده اند. در واقع از منظری دیگر، آنچه که بر گونه غدیر، رنگ جاودانگی می زند؛ و اهمیت این واقعه را مضاعف می گرداند، نزول 2 آیه از قرآن کریم، یکی آیه 67 سوره مائده و دیگری آیه 3 سوره مائده، در ارتباط با این رویداد بزرگ است که بر طبق نظر مفسران نام آور شیعه و سنی، شأن نزول این آیات، مربوط به واقعه غدیر خم می باشد(هفته نامه خبری - تحلیلی نیروی انتظامی، 1391، 19).

بنابراین نصب امام علی(ع) به مقام ولایت در غدیر خم، از موضوعات مهم تاریخ اسلام است. شاید مسئله ای مهم تر و با اهمیت تر از این واقعه وجود نداشته باشد. این واقعه بیانگر بقای رسالت پیامبر اکرم(ص) و دوام دوره الهی آن حضرت در تجلی گاه وجود مبارک علی(ع) بوده است. غدیر، نماد اتحاد امت و نشان پیوند رسالت و امامت است و این دو از یک ریشه می باشند(کوششی، 1390، 19).

رسول خدا(ص) در هیچ جنگی از هیچ شاعری نخواستند شعر بگوید، اما در همایش و جشن بزرگ غدیر از حسان بن ثابت خواستند شعری بگوید. این نکته ظریف نشان می دهد آنچه را که پیامبر می خواستند ماندگار شود، جنگ و فتوحات نبود، بلکه غدیر یعنی تلاقی بعثت و عاشورا باید ماندگار می شد(زائری، 1391، 10).

داستان غدیر از با اهمیت ترین موضوعات این بخش از تاریخ است. زیرا مذهب آن ملّتها و طوایفی که آل رسول را پیروی کردند بر این واقعه و بسیاری ازدلیل های محکم کردند، تعدادشان به میلیون ها نفر می رسد، که از نظر کیفیت همیشه پیشرو کاروان دانش و عظمت و فرهنگ بوده اند و همواره درمیانشان حکیمان و عالمان، زبدگان جهان انسانیت، نابغه هایی در علوم و فنون مختلف، مصلحان و رهبران، پادشاهان و سیاستمداران وجود داشته اند. و هم آنان دارای ادبیاتی سرشار، و فضل و دانشی فراوان بوده و کتاب هایی گرانبها و نیکو در هر فن نگاشته اند. روی این حساب، نویسنده تاریخ از هر ملّت و هر مذهبی که باشد، نمی تواند در بیان پیدایش و مبدأ این ملّت کوتاهی کند. به ویژه در مورد داستان سراسر اهمیتِ غدیر که صحنه حسّاسی از صحنه های نزول وحی و قیام تبلیغی بانی اسلام بوده است. اگر مورخی از روی تعصب جاهلانه، از بیان این داستان و حقایق وابسته به آن چشم بپوشد، نسبت به دین اسلام و نبی بزرگوار آن خیانتی بزرگ کرده و هم در صفحات تاریخِ خود، جنایتی مرتکب شده که جبران ناپذیر است. زیرا حدیث غدیر و آنچه که پیامبر گرامی ما در آن روز فرخنده و باشکوه ابلاغ کرده و صحنه تبلیغی را که برگزار نموده است، وظیفه ای بوده که به مأموریت وحی انجام شده است. و هیچ کس تردید ندارد که «روز غدیر» در تاریخ اسلام موجی افکنده است که هیچ گاه از ارتعاشات آن کاسته نمی شود(خراسانی، 1390).

9-انقلاب اسلامی ایران و غدیر خم

برای تحلیل و شناخت انقلاب باید از این نوع نگاه استفاده کرد که سبب خواهد شد تا بسیاری از شبهات که در زمینه مقایسه انقلاب ایران با دیگر انقلابات در زمینه مسائل اقتصادی و سیاسی و پیشرفت ها صورت می گیرد، از میان برداشته شود. پیروزی نظام جمهوری اسلامی در ایران نظریه غدیر را گامی دیگر به جلو برد، بطوریکه در انقلاب اسلامی دیگر نه تنها شاه عباس نیست که به فقیه اجازه حکم دادن می دهد، بلکه مثل انقلاب مشروطه هم نیست که پادشاه کنار مجلس باشد و بخواهد در قوانینی که با تایید مجتهدان تصویب می شود دخل و تصرف کند، بلکه حالا فقه آل محمد «صلی الله علیه وآله» یعنی ولی فقیه، حکم ریاست جمهور را تنفیذ می کند، و با انقلاب اسلامی سیر تاریخی غدیر در زمان غیبت به تمامیت خود رسید و بیشتر از یک قدم دیگر به تحقق کامل غدیر باقی نمانده است و آن ظهور وجود مقدس امام معصوم یعنی حضرت مهدی «علیه السلام» بر رأس امور است، و عملی شدن قول رسول خدا «صلی الله علیه وآله» به فاطمه که فرمود: «نگران مباش، مهدی این امت از فرزندان تو است»؛ یعنی نهایت اسلام با فکری که تو شروع کردی شکل می گیرد. چنانچه ملاحظه می فرمایید انقلاب اسلامی به عنوان زمینه طلوع انقلاب مهدی «علیه السلام» از نظر تئوری محقق شده است و لذا اوّلین قدم اساسی برداشته شده است، حال با تحقق دولت اسلامی و سپس کشور اسلامی شرایط آماده تر می شود. مگر در زمان غیبت امام معصوم «علیه السلام» بهترین شکل سازمان سیاسی این نیست که سخنان خدا و پیامبر و امام معصوم از طریق کارشناس کشف حکم خدا و کشف سخنان معصومین «علیهم السلام» ارائه بشود و هم او حاکم باشد؟ به غیر از آن صورتِ آرمانی که امام معصوم «علیه السلام» حاکم باشد، صورتی آرمانی تر از انقلاب اسلامی که مقدمه آن انقلاب موعود باشد، نمی توانیم تصور کنیم(حسینی، 1394). در یک نگاه کلان و راهبردی ملاحظه می شود که هر دو رویداد انقلاب اسلامی و غدیرخم در یک راستا قرار دارند و دارای وجوه اشتراک متعددی هستند و هدف هر دو رویداد پرداختن به سیاست و تأسیس حکومت مبتنی بر اصول و مبانی اسلامی بوده است. انقلاب اسلامی در ایران که مبتنی براصول و آموزه های اسلامی و تدوین و اجرای قانون اساسی بر اساس تعالیم اسلامی است، پس از سال ها سلطه و استبداد داخلی و استعمار خارجی تشکیل شد. همچنین تأسیس حکومتی براساس مبانی اسلام، آن چیزی است که اسلام همواره برآن تاکید داشته و آن را زمینه ای برای اجرای احکام الهی معرفی کرده است. بدون تردید در هر دو حادثه تاریخی، مستکبران و زیاده خواهان به وحشت افتاده اند؛ زیرا منافع نامشروع آن ها با مخاطره مواجه شده است؛ به همین دلیل مستکبران با هر دو رویداد انقلاب اسلامی و غدیر به مقابله و دشمنی پرداخته اند. غدیر و انقلاب اسلامی با تأکید بر حق به دنبال استقرار نظام حکومتی دینی بوده اند، اما تاکید بر حق همواره از سوی حق ستیزان مورد هجمه و مقابله قرار داشته است. پس از وقوع غدیر و انقلاب اسلامی نیز دشمنان اسلام این رویدادها را برنتابیدند و هرچه در توان داشتند در مقابله با این دو حادثه به کار گرفتند، که البته پس از غدیر دشمنان موفق به تضییع حق شدند، اما در انقلاب اسلامی به فضل پروردگار علی رغم همه خصومت ها و توطئه ها موفق به از بین بردن انقلاب اسلامی نشدند. این انقلاب زمینه ساز حاکمیت دینی شده، یعنی همان امتدادی که در آن غدیر رخ داده است. موضوع اصلی در غدیر حکومت و مدیریت مردم است، اسلام علاوه بر آنچه در مبانی نظری خود اهمیت بسیاری برای مدیریت امت قائل شده بلکه به لحاظ عملی و دینی یک تجربه روشن و شفاف را پیش روی بشریت قرار داده است. از این رو مسلمانان بدون توجه به نوع مذهب خود باید به این موضوع توجه جدی داشته باشند که بدون تردید تشکیل حکومت اسلامی بسترهای لازم برای اجرای احکام الهی را فراهم می آورد و اجرای احکام و حدود الهی هدفی است که هم شیعه و هم سنی به آن معتقد و پایبند هستند؛ از این رو دو رویداد غدیر و انقلاب اسلامی، دو رویداد وحدت بخش بین شیعه و سنی محسوب می شود. دشمنان از تبلیغ سکولاریزم اهداف مهمی را دنبال می کنند، و آن کنار گذاردن دین و تهی سازی جامعه از هویت اسلامی است؛ به همین دلیل توجه به غدیر حافظ هویت اسلامی و حاکمیت اصول و موازین اسلامی در جامعه است. طبیعتاً اقشار و مذاهب در خصوص مدیریت جامعه اسلامی و امت واحده می باید نقش آفرینی داشته و همه مسلمانان در کشورهای اسلامی باید نسبت به سرنوشت کشور خود حساسیت داشته باشند و تابع سیاست های قدرت های مداخله گر و استکباری نباشند. غدیر با تاکید بر تداوم راه حق و استمرار حاکمیت اسلام، موضوعی است که از ظرفیت بالایی برای حفظ و ارتقاء وحدت و انسجام مسلمانان برخوردار است؛ به طور کلی مساله غدیر از آنجا که مساله امامت و اداره جامعه اسلامی است، عاملی برای زنده نگه داشتن اسلام و تداوم حاکمیت اسلامی است(آل هاشم، 1393). زمینه بازسازی واقعه غدیر در معنای واقعی آن در انقلاب اسلامی آماده است و باید زمینه انتقال حکومت به دست صاحب اصلی آن یعنی امام زمان (عج) و در زمان غیبت به ولی فقیه را آماده کنیم. بازسازی واقعه غدیر کار بسیار مقدسی است که باید با ایمان و اخلاص همراه باشد تا اثر بخش باشد. بعضی گمان می کنند غدیر یک اتفاق در تاریخ بود و در زمان حال اثری ندارد در حالی که غدیر یک ارزش بزرگ اسلامی است و در امتداد نبوت پیامبر اسلام قرار دارد. عد از آنکه پیامبر (ص) تمام نمادهای جاهلیت را از بین برد و اسلام را در همه ابعاد سیاسی اقتصادی، اجتماعی و ایمانی تثبیت کرد، امتداد حرکت خود را غدیر به امام علی (ع) سپرد. س از رحلت پیامبر اکرم (ص) وظایف او یعنی تبیین وظایف مردم، اجرای قانون اساسی و حفاظت و نگه داری از نظام و قوانین الهی بر عهده امام معصوم و در زمان غیبت او بر عهده ولی فقیه عادل است. با توجه به این آیه خداوند متعال وظیفه ولایت، امامت بر جامعه را بر عهده سه نفر یعنی پیامبر خدا، کسانی که ایمان آورده اند و کسانی که در رکوع صدقه می دهند گذاشته است که علمای تشیع و اهل سنت به استناد این آیه بر امیرالمؤمنین (ع) اذعان دارند. انحراف در واقعه غدیر اثرات نامطلوب در سطح جهانی ایجاد کرد. زیرا امام علی (ع) با در دست گرفتن حکومت می توانست اسلام را در همه جهان گسترش دهد که متأسفانه بعد از 25 سال که حکومت به دست حضرت علی (ع) افتاد خسارات وارده به اسلام قابل جبران نبود. زمینه بازسازی واقعه غدیر در معنای واقعی آن در انقلاب اسلامی آماده است و باید زمینه انتقال حکومت به دست صاحب اصلی آن یعنی امام زمان (عج) و در زمان غیبت به ولی فقیه را آماده کنیم. باید در دنیا اثبات کنیم کسانی لیاقت امامت جامعه و در دست داشتن حکومت را دارند که از هرگونه ظلم به دور باشند و آن هم در حال حاضر ولی فقیه است. باید با تبیین فرهنگ غدیر در جامعه و بازسازی واقعی این رویداد زمینه های ظهور امام زمان (عج) را ایجاد کنیم(نوری همدانی، 1393).

10-نتیجه

جا داشت بیش از یکصد و بیست هزار نفر حاضر در غدیر، هر یک به سهم خود خطبه غدیر را حفظ کنند و متن آن را در اختیار فرزندان و فامیل و دوستان خود قرار دهند. البته فضای جامعه مسلمین پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله) - که گفتن و نوشتن معارف و سنن پیامبر که سال های متمادی در آن ممنوع بود ـ سبب شد که مردم نتوانند سخنان سرنوشت ساز پیامبر دلسوزشان در آن مقطع حساس را بازگو کنند و در فکر اجرای آن در عینیت جامعه باشند. پیداست که مطرح کردن غدیر مساوی با برچیدن بساط غاصبین خلافت بود، و آنان هرگز اجازه چنین کاری را نمی دادند.

اما غدیر، به صورتی در سینه ها جای گرفت که عده زیادی خطابه غدیر یا قسمتی از آن را حفظ کردند و برای نسل های آینده به یادگار گذاشتند، و هیچ کس را قدرت منع از انتشار چنین خبر مهمی نبود. لذا بین اکثریت مسلمین، هیچ حدیثی به اندازه «حدیث غدیر» روایت کننده ندارد، و گذشته از تواتر آن، از نظر رجال و درایت فوق العاده است. پیامبر(صلی الله علیه و آله) با توجه به آینده بلندمدت دین الهی تا آخرین روز دنیا و دامنه وسیع مسلمین در حد جهانی، جانشینان خود تا روز قیامت را در این خطابه رسمی به جهانیان معرفی فرمودند. اگر گروه هایی از مسلمین در طول زمان ها همچنان در مقابل جانشینان حقیقی پیامبرشان سر تعظیم فرود نیاورده و نمی آورند، ولی جمع عظیم شیعیان در طول تاریخ، فقط علی بن ابی طالب و یازده امام(علیهم السلام) از فرزندان او را جانشینان پیامبر(صلی الله علیه و آله) می دانند.

اگر اجتماع آن روز مسلمین، خلافت بلافصل امیرالمؤمنین(علیه السلام) را در مرحله عمل ندیدند، ولی بسیاری از نسل های بعدی مسلمانان وصی واقعی پیامبرشان را شناختند که این بالاترین هدف از «غدیر» بود. جای هیچ تردیدی باقی نمی ماند که روز نزول و ابلاغ این امر مهم و خطیر که بدین واسطه، روز اکمال دین و رضایت پروردگار محسوب می گردد، دارای اهمیت بسزایی در میان مسلمین خواهد بود. بنابراین نصب امام علی(ع) به مقام ولایت در غدیر خم، از موضوعات مهم تاریخ اسلام است. شاید مسئله ای مهم تر و با اهمیت تر از این واقعه وجود نداشته باشد. این واقعه بیانگر بقای رسالت پیامبر اکرم(ص) و دوام دوره الهی آن حضرت در تجلی گاه وجود مبارک علی(ع) بوده است. غدیر، نماد اتحاد امت و نشان پیوند رسالت و امامت است و این دو از یک ریشه می باشند. غدیر حقیقتی است که از ابتدای خلقت انسان وجود داشته است ولی در هر مقطعی بنا به ظرفیت آن دوره ظاهر شده است و هم اکنون نیز تمام حقیقت غدیر ظاهر نشده است و تنها با ظهور بقیه الله است که به تمام معنای حقیقی غدیر پی خواهیم برد. هدف و غایت عالم، حاکمیت اسماء الهی است و در هر زمان به اندازه ظرفیت ما ظهور پیدا می کند و انقلاب اسلامی نیز یکی از ظهورات غدیر است که با توجه به ظرفیت و طلب مردم ظهور پیدا کرده است و هر چه طلب بالاتر برود و شرایط فراهم تر شود، این انقلاب ظهور بیشتری خواهد داشت که همان فراهم شدن زمینه ظهور بقیه الله است.

منابع

1.قرآن کریم.

2.آل هاشم، محمدعلی، 1393، ارتباط انقلاب اسلامی ایران و واقعه غدیر، سازمان عقیدتی سیاسی ارتش.

3.اداره کل امور فرهنگی دانشگاه یزد، 1390، بر کرانه غدیر، اداره کل فرهنگی نهاد کتابخانه های کشور، چاپ سوم، پاییز.

4.انصاری، محمد، 1390، خلاصه ای از واقعه غدیر، موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر(عج).

5.جوادی آملی، 1391، عید سعید غدیر خم، هفته نامه خبری-تحلیلی نیروی انتظامی، شماره 228، 13آبان.

6.حاجی زاده، مهین، 1390، واقعه غدیر در آیینه اشعار سید حمیری، نشریه پژوهش نامه علوی: پاییز و زمستان, دوره 2 , شماره 2 ; از صفحه 25 تا صفحه 41.

7.حسینی ادیانی، سید مسلم، 1381، چرا به حدیث غدیر عمل نشد؟، نشریه علوم انسانی الزهرا، بهار, دوره 12 , شماره 41 ; از صفحه 89 تا صفحه 112.

8.حسینی، جلال، 1394، سیر نظریه غدیر از واقعه غدیر خم تا انقلاب اسلامی، شبکه تحلیلی و اطلاع رسانی استان اصفهان.

9.حسینی مقدم، سید عسکر، 1387، غدیر از منظر عالمان اهل سنت، نشریه    شیعه شناسی: بهار, دوره 6 , شماره 21 ; از صفحه 141 تا صفحه 173.

10.خراسانی،سمیه، 1390، اهمیت واقعه غدیر خم چیست؟، پایگاه تحقیقاتی غدیر، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت(ع).

11.رزاقی هریکنده نی، هادی و همکاران، 1393، واکاوی سندی و دلالی حدیث غدیر در مصادر اهل سنت، مجموعه مقالات کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی.

12.زائری، محمدرضا، 1391، اصرار پیامبر(ص) بر ماندگاری غدیر به زبان هنر، روزنامه صبح ایران، سال 25، شماره 7116، 7آبان.

13.سایت اطلاع رسانی غدیر میثاق، 1390، واقعه غدیر خم، پاییز.

14.عطارزاده، مجتبی، 1390، غدیر خم: ابتکار نبوی در نفی قدرت استیلایی، نشریه پژوهش نامه علوی: بهار و تابستان, دوره 2 , شماره 1 (پیاپی 3) ; از صفحه 133 تا صفحه 151.

15.کوششی، سید حسین، 1390، غدیر، نماد اتحاد امت و نشان پیوند رسالت و امامت است، روزنامه رسالت، سال بیست وشش، شماره 7411، آبان.

16.مجلسی، محمدباقر، 1983م، بحارالانوار، تحقیق محمد باقر بهبودی، ج46 موسسه الوفاهء، بیروت.

17.محدثی، جواد، 1391، غدیر، بزرگترین عید الهی، روزنامه رسالت، سال بیست و هفتم، شماره 7677، 10 آبان.

18.نوری همدانی، حسین، 1393، انقلاب اسلامی ایران، تلاشی برای بازسازی واقعه غدیر در معنای واقعی است، خبرگزاری تسنیم.

19.وظیفه دمیرچی و همکاران، 1393، فلسفه غدیر و الگوی مدیریت اسلام ضرورت قرن بیست و یکم، مجموعه مقالات کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی.

20.هفته نامه خبری - تحلیلی نیروی انتظامی، 1391، واقعه غدیر خم و اهمیت آن، شماره 228، 13آبان.

21.یادبودی، محمود، 1391، کمال دین، ولایت است، روزنامه رسالت، سال بیست و هفتم، شماره 7677، 10 آبان.