درمان و بهبود اختلالات قبل از قاعدگی

درمان اختلالات قبل از قاعدگی چگونه است؟

درمان های متفاوتی بیان شده است (حدود 50 روش). به طور کلی انواع درمان ها بر سه دسته اند:
1) محتاطانه
2) دارویی
3) جراحی

درمان محتاطانه

درمان این اختلال عمدتاً براساس روش های حمایتی انجام می گیرد. تشکیل گروه هایی با افراد مشابه، حمایت از هم دیگر و کمک جهت رفع مشکلات جاری ضروری است.
درمان محتاطانه، بر تغییر در شیوه ی زندگی تمرکز دارد به عنوان مثال:
1- تغییر رژیم غذایی و دوری از نمک، شکر و چربی.
2- حرکات منظم ورزشی روزانه به مدت 30 دقیقه
3- کاهش استرس و نگرانی

راه کارهای کاهش استرس چگونه است؟

اختصاص دادن زمان خاصی در هر روز جهت تمرکز بر خویشتن خویش از راه کارهای کاهش استرس است.
هم چنین استفاده از شیوه های آرام سازی مثل: مدیتیشن ، هیپنوتیزم، تمرینات تنظیم تنفس، یوگا، ماساژ و غرقه سازی (تصویر سازی) همگی از راه های کاهش فشار روانی می باشند که در کاهش علایم روحی و روانی اختلالات قبل از قاعدگی مفید بوده اند. هنرهای بیانی مثل نقاشی، موزیک و انجام حرکات موزون نیز در کاهش علایم اختلالات قبل از قاعدگی مؤثرند.
مطالعه ی کتاب ها و جزوات مناسب در کاهش دادن علایم و مدارا کردن با درد مفید است. زیرا شناخت مسئله موجب حل نیمی از مسئله می شود. با آگاهی از سندرم های قبل از قاعدگی غالباً افراد آمادگی بیش تری در حل مشکلات می یابند و از گیجی و سردرگمی رها می شوند.

آیا درمان مشکلات و مسائل همراه قاعدگی موجب درمان اختلال می شود؟

درمان موارد همراه قاعدگی (کمردرد و گرفتگی های عضلانی) در کاهش یا درمان علایم سندرم های قبل از قاعدگی مؤثر است. مثلا کمردرد و گرفتگی های عضلانی که همراه با قاعدگی است با تجویز چای های گیاهی و داروهای مسکنی نظیر آسپیرین بهبود می یابد که در تخفیف علایم جسمی و فیزیکی سندرم های قبل از قاعدگی نیز مؤثر است.

چه ویتامین هایی در درمان اختلالات قبل از قاعدگی تجویز می شود؟

ویتامین ب 6 با مقدار 50 تا 300 میلی گرم روزانه توصیه می شود. ویتامین ب 6 همانند یک مدرِّ ملایم عمل می کند و به علاوه در تشکیل و ساختن گلبول های قرمز، در سوخت و ساز اسیدهای آمینه و پروتئین ها و کربوهیدرات ها نقش مؤثری دارد. محرک سیستم ایمنی نیز می باشد.
ویتامین ای با مقادیر متفاوت در بهبود علایم جسمی و خستگی سندرم قبل از قاعدگی توصیه می شود. دُز تجویز شده بین 500 تا 100 میلی گرم روزانه است.
ویتامین آ برای بهبود گیجی و خستگی همراه با سندرم قبل از قاعدگی توصیه می شود. دُز روزانه تا 400 میلی گرم است.
ویتامین سی برای بهبود تحریک پذیری، خستگی و تقویت سیستم ایمنی توصیه می شود.
ذکر این نکته ضروری است که کمبود مواد و ویتامین های خاصی در زنان با اختلال قبل از قاعدگی مشخص نشده است ولی تجویز ویتامین های مذکور در کاهش علایم مؤثر است.

آیا تجویز مواد معدنی و املاح خاصی در کاهش اختلال قبل از قاعدگی توصیه شده است؟

- منیزیم با تجویز روزانه 360 میلی گرم
- کلسیم با دُز روزانه 900 میلی گرم
- پتاسیم با دُز 90-100 میلی گرم در روز.
- اسید فولیک با دُز روزانه 1 میلی گرم که خصوصاً جهت حفظ ایمنی سلولی مؤثر است.
- پروتئین سویا به شکل قرص های سویا که حاوی 1000 میلی گرم ترکیبات سویا است. علاوه بر تنظیم سطوح هورمونی در اختلالات قبل از قاعدگی موجب جلوگیری از پوکی استخوان و تقویت سیستم ایمنی می شود.
- مصرفِ روغن پامچال که حاوی اسیدهای چرب خاص برای کاهش علایم سندرم قبل از قاعدگی است. (مثل لینولینک اسید)
- قرص گیاهی جینکو که از برگ های گیاه جینکو به دست می آید. این دارو خون رسانی به اندام های انتهایی و اکسیژن رسانی به مغز را بهبود می بخشد و در کاهش علایم سندرم قبل از قاعدگی مؤثر است.
- مصرف روی با مقادیر متفاوت برای کاهش خستگی، تحریک پذیری و تقویت سیستم ایمنی توصیه می شود.

آیا برای حساسیت و درد شدید پستان ها درمان خاصی وجود دارد؟

اگر با محدودیت نمک و رعایت رژیم غذایی علایم کاهش نیافت، استفاده از دارو فقط جهت کاهش درد و حساسیت پستان ها توصیه می شود. به علاوه تجویز روزانه 1 گرم کلسیم کربنات و روی نیز مؤثر است.
ترکیبی از ویتامین آ، منیزیم، روی، ویتامین ای و ویتامین ب 6 برای کاهش علایم توصیه می شود.
در موارد شدیدِ تورم پستان ها استفاده از مواد مدرّ جهت کاهش احتباس آب و نمک در بدن توصیه می شود.
استفاده از کرست مناسب که پوشش دهنده ی مناسب و کافی پستان ها باشد از حساسیت آن ها می کاهد و در کاهش علایم مؤثر است.
در استفاده از مواد مدرّ، باید دقت شود که خودسرانه مصرف نشود چون موجب به هم خوردن تعادل املاح و مواد معدنی در بدن می شود (مثل پتاسیم).

چه موقع از درمان های دارویی استفاده می شود؟

اگر شدت اختلال زیاد باشد و بهبودی با تجویز ترکیبات ویتامین و محدودیت های غذایی حاصل نشود از درمان های دارویی استفاده می شود.
در مواردی که کم خونی یا فقر آهن در فرد وجود دارد، تجویز قرص یا شربت آهن در بهبودی مؤثر است.

آیا استفاده از مسکن ها توصیه می شود؟

در خانم هایی که از درد دوران قاعدگی رنج می برند، مسکن هایی مثل کپسول مفامیک اسید علاوه بر بهبودی کلی علایمِ اختلالات قبل از قاعدگی در کاهش درد نیز مؤثر است.

در مواردی که اختلالات همراه( مثل سردرد) با سندرم های قبل از قاعدگی وجود دارد، تجویز برخی مسکن ها علاوه بر کاهش علایم اختلال همراه، در درمان علایم جسمی بیماری قبل از قاعدگی نیز مفید است.
در افرادی که از مشکلات گوارشی شاکی هستند تجویز برخی مسکن ها می توانند بیماری زمینه ای را تشدید نماید و این گونه افراد باید احتیاط لازم را بنمایند.
استفاده از هر نوع مسکنی نیز مجاز نمی باشد. ترجیحاً مسکنی تجویز می شود که بتواند بر روی ترشح و آزاد شدن پروستاگلاندین ها در رحم اثر نماید و آن ها را مهار کند. استفاده ی طولانی مدت از آن ها توصیه نمی شود زیرا موجب ایجاد صدماتی در کلیه می شود.

آیا داروهای هورمونی تجویز می شود؟

استفاده از هورمون پروژسترون موجب کاهش حساسیت پستان در خانم های با اختلالات قبل از قاعدگی می شود. اما می تواند افسردگی را تشدید کند و هم چنین سبب تحریک پذیری شود. علاوه بر این تجویز قرص های ضد بارداری جهت کاهش علایم و جلوگیری از تخمک گذاری
انجام می شود که می تواند عوارضی مانند ایجاد خلق غمگین یا افسرده داشته باشد.
تجویز داروهای هورمونی که مانع تخمک گذاری است مثل هورمون های محرک غددی در طولانی مدت (مثلا بیش از 3 ماه) موجب بهبودی علایم جسمی و روان شناختی اختلالات قبل از قاعدگی است، اما به علت قطع قاعدگی و ایجاد یائسگی زودرس در زنان جوان توصیه نمی شود.
اگر درمان های ذکر شده مؤثر نبود و بهبودی حاصل نشد، هورمون درمانی مطرح می شود.

در زنانی که از داروی ضد بارداری استفاده می کنند علایم سندرم قبل از قاعدگی چگونه است؟

غالباً به علت عدم تخمک گذاری که با مصرف این دسته از داروها روی می دهد، علایم جسمی قبل از قاعدگی کم تر است، ولی غالباً قرص های ضد بارداری علایم خلقی و اضطرابی ایجاد می نمایند که موجب تشدید علایم روانی قبل از قاعدگی است. از آن جایی که هورمون درمانی از درمان های توصیه شده برای درمان اختلالات قبل از قاعدگی نمی باشد؛ لذا استفاده از قرص های ضد بارداری جایی در درمان اختلال قبل از قاعدگی ندارد.

آیا تجویز آنتی بیوتیک ها در درمان جای دارد؟

مطالعات ضد و نقیضی در مورد تجویز آنتی بیوتیک ها وجود دارد. اما در برخی تحقیقات تجویز روزانه 2 کپسول داکسی دوره ین به فاصله ی هر 12 ساعت توصیه شده است.
احتمال دارد برخی عفونت ها در ایجاد و تشدید علایم جسمی اختلالات قبل از قاعدگی نقش داشته باشند لذا تجویز آنتی بیوتیک ها در رفع عفونت و تخفیف علایم مؤثر است ولی از درمان های متداول برای اختلال قبل از قاعدگی نیست و فقط توسط پزشک متخصص و با توجه به شرایط خاص فرد تجویز می شود.
آنتی بیوتیک ها خود می توانند مشکل گوارشی ایجاد کنند که مسائل همراه اختلال قبل از قاعدگی را پیچیده تر می کند.

آیا اختلال در عملکرد غده ی تیروئید می تواند روی اختلالات قبل از قاعدگی اثر بگذارد؟

آزمایشات تیروئیدی زنان با و بدون اختلال قبل از قاعدگی تفاوت آشکاری در هورمون ها و کارکرد غده ی تیروئید نشان نداده است، ولی تجویز هورمون تیروکسین در برخی مطالعات اثرات مفیدی داشته و موجب کاهش علایم بیماری است، در این گونه موارد بیان می شود که وجود برخی اختلالات پنهان تیروئید موجب تشدید علایم بیماری شده است. از آن جایی که تجویز هورمون های تیروئید دارای خطرات و عوارض فراوانی است، این درمان، از درمان های معمول اختلال قبل از قاعدگی نیست و فقط در موارد خاص تجویز می شود.

داروهای ضداضطرابی چه کمکی به کاهش علایم روانی می کند؟

داروهای ضداضطرابی در کاهش علایم تحریک پذیری و اضطراب مؤثر است. غالباً تجویز دارو در دو هفته ی آخر دوره ی ماهیانه انجام می شود. خواب آلودگی و گیجی از عوارض دارو است، در مصرف طولانی مدت و مداوم دارو، امکان وابستگی وجود دارد. در افرادی که امکان سوء مصرف داروهای ضداضطرابی را دارند از تجویز این داروها باید جداً خودداری نمود.
برخی داروهای ضداضطرابی خاصیت بالابرنده ی خلق( ضد غمگینی و افسردگی) را نیز دارند و در کاهش علایم غمگینی مؤثرند. لذا تجویز چنین داروهایی اثر دوگانه ای دارد که علاوه بر کاهش اضطراب، بر غمگینی و اختلال خلقی نیز مؤثر است.
داروهای ضد اضطراب نباید ناگهان قطع شوند. زیرا علایم ترک و قطع ناگهانی دارو مثل لرزش، تشنج، تعریق، بی خوابی و دردهای شکمی برای بیمار ناراحت کننده خواهد بود و با علایم اختلال قبل از قاعدگی توأم می شود.

زمان مصرف داروهای روان پزشکی چگونه است؟

امروزه داروهای ضداضطرابی و افسردگی در مرحله ی لوتئال( جسم زرد) تجویز می شود و تا شروع عادت ماهانه (شروع فاز فولیکولر) خاتمه می یابد. یعنی فرد باید از روز 14 تا روز 28 دوره داروی ضداضطراب یا ضدافسردگی را مصرف کند. تجویز این گونه داروها برای چند ماه انجام می گیرد. یعنی دو هفته ی آخر دوره زمان تجویز داروهاست.
تحقیقات نشان داده اند که مصرف دوره ای این داروها مانند آن چه در بالا ذکر شد اثرات مشابه مصرف در طول ماه را دارد با این تفاوت که فرد عوارض جانبی کم تری را متحمل می شود.

آیا داروهای ضدافسردگی در درمان اختلالات قبل از قاعدگی نقش دارند؟

برای بهبود خلق، تحریک پذیری و بهبود کیفیت خواب و اشتها، داروهای ضد افسردگی تجویز می شود. اثر دارو متفاوت از اثری است که در بیماری افسردگی وجود دارد. داروهای افسردگی با مقادیر کم در دو هفته ی آخر دوره ( فاز لوتئال) تجویز می شود و در عرض 48 ساعت بعد از شروع عادت ماهانه قطع می شود. همین امر در ماه های دیگر هم تکرار می شود.
در مطالعات مختلفی که انجام شده است، همگی نشان می دهد که تجویز دو هفته ای داروی ضدافسردگی در هر ماه اثر برابر و حتی بهتری از تجویز دایم داروهای ضدافسردگی دارد.
زمانی که علایم خلقی و روحی سندرم های قبل از قاعدگی شدید باشد و با زندگی روزانه تداخل نماید، بهتر است که داروی ضدافسردگی به مدت دو هفته برای 4 تا 6 ماه متوالی تجویز شود.

جراحی در چه مرحله ای توصیه می شود؟

جراحی راه آخر درمان است؛ زمانی که علایم با تجویز درمان های دارویی یا محتاطانه کاهش نیابد، آن گاه برداشتن رحم و تخمدان ها انجام می گیرد.
بعد از برداشتن رحم و تخمدان و تجویز استروژن جایگزین، بهبودی در علایم خلقی حاصل می شود.
در مواردی که تصمیم به جراحی گرفته شود، آمادگی روانی افراد کاندید جراحی، جلسات مشاوره و آمادگی قبل از عمل لازم است تا فردی که جراحی می شود بعد از عمل کم ترین درجه ی ناراحتی را تجربه نماید.
به علت عوارض ناشی از یائسگی زودرس که در اثرعمل جراحی و برداشتن رحم و تخمدان ها ایجاد می شود، این عمل جز در موارد استثنایی انجام نمی گیرد تا بیمار با خطرات فراوان ناشی از آن مواجه نشود.

آیا می توان از ایجاد اختلال جلوگیری نمود؟

با شیوه ی زندگی مناسب و انجام ورزش روزانه، رعایت رژیم غذایی و بالاخره فراهم آوردن محیطی مناسب جهت رشد روانی که در آن رضایت توأم با اعتماد به نفس باشد، می توان تا حدی از ایجاد اختلال جلوگیری کرد یا از شدت علایم به میزان قابل توجه کاست.
بنابراین توجه به رشد مناسب روانی دختران؛ افزایش اعتماد به نفس و ایجاد فرصت و فضای مناسب جهت بیان هیجانات از روش های مفید در جلوگیری از ایجاد اختلالات قبل از قاعدگی است.
آموزش و آگاهی زنان و دختران جوان از بدن خویش و مسائل همراه آن، امروزه به مقدار زیادی از شدت یا حتی بروز اختلال قبل از قاعدگی کاسته و در کیفیت زندگی زنان تأثیر قابل ملاحظه ای گذاشته است.
منبع مقاله :
همتی گرکانی، ساحل؛ (1389) اختلالات قبل از قاعدگی، تهران: نشر قطره، چاپ اول